Czerniak – samobadanie ułatwi rozpoznanie

Sezon wakacyjny sprzyja zachowaniom mogącym mieć wpływ na wystąpienie  czerniaka – nowotworu złośliwego skóry wywodzącego się z neuroektodermalnych komórek melanocytarnych. Zwiększone ryzyko związane jest z częstszym niż w pozostałych miesiącach roku wystawieniem ciała na działania promieniowania UV, zarówno naturalnego, jak i sztucznego (solaria i łóżka samoopalające).

Niska świadomość społeczna na temat zagrożeń płynących z ciągłego podrażniania skóry oraz niewystarczająca profilaktyka sprawiają, że na przestrzeni ostatnich 20 lat zaobserwowano niemal trzykrotny wzrost zachorowalności na tego rodzaju schorzenie („Onkologia w praktyce klinicznej” 2012, tom 8). Czym jest czerniak i jak się przed nim bronić?

Epidemiologia i objawy

Czerniak to złośliwy nowotwór skóry człowieka o największej dynamice wzrostu zachorowań. Prawdopodobieństwo wyleczenia istnieje we wczesnych stadiach choroby (stanowiących około 80 proc. rozpoznań). Do najczęstszych objawów wystąpienia czerniaka należą zmiany skórne w postaci ciemnych plamek lub owrzodzeń, które są doskonale widoczne na ciele człowieka i możliwe do zaobserwowania bez konieczności stosowania skomplikowanych procedur medycznych.

U kobiet obserwuje się je najczęściej na twarzy lub kończynach dolnych, u mężczyzn na tułowiu. Mediana wieku zachorowań jest podobna dla obu płci i wynosi około 50 lat. Nowotwór może dotknąć każdego, jednak tak jak w każdym przypadku istnieją pewne grupy podwyższonego ryzyka, do którego zalicza się osoby:

• o jasnej karnacji, jasnym kolorze włosów i niebieskich oczach,
• ze skłonnością do powstawania zmian barwnikowych skóry (ilością do tak zwanych pieprzyków),
• posiadające genetyczną skłonność do zachorowań na nowotwory,
• często korzystające z solarium i nie stosujące filtrów ochronnych.

Diagnoza

Podejrzane w kierunku czerniaka mogą być zmiany powstałe de novo lub na podłożu istniejącego już znamienia  barwnikowego. Najpopularniejsze cechy pomocne w rozpoznaniu podejrzanych znamion, obserwuje się przy pomocy dwóch prostych systemów:

• 7 stopniowa skala Glasgow (powiększenie – kształt – kolor – stan zapalny – sączenie – zaburzenie czucia – średnica > 7 mm),
• system ABCD (Asymmetry, Borders, Color, Diameter).

Leczenie

Wczesna identyfikacja zmian nowotworowych przy nieobecności przerzutów odległych daje szansę wyleczenia choroby, bez konieczności stosowania długotrwałej i trudnej terapii. W przypadku zdiagnozowania miejscowych zmian skórnych najefektywniejszą i najszerzej stosowaną metodą leczenia jest miejscowe wycięcie chirurgiczne podejrzanej zmiany. W przypadkach, kiedy rozwój choroby osiągnie już fazę zaawansowaną, lub w stadium rozsiewu pacjent poddawany jest leczeniu farmakologicznemu (chemioterapia).

Profilaktyka

Nie opracowano metody, która w 100 proc. uchroniłaby nas przed ryzykiem zachorowania na nowotwór złośliwy skóry, jednak stosując się do kilku prostych zasad, w znacznym stopniu minimalizujemy prawdopodobieństwo wystąpienia czerniaka. Do najpopularniejszych sposobów profilaktyki należą:

• unikanie nadmiernego wystawiania skóry na działanie promieni UV,
• stosowanie kremów ochronnych, których filtr jest ściśle dobrany do karnacji,
• rezygnacja ze sztucznych metod opalania (solarium),
• noszenie nakrycia głowy i oczu (np. okulary przeciwsłoneczne).

Niezależnie od tego, czy spędzamy czas na powietrzu, czy skóra nie ma długiego kontaktu ze słońcem, należy dbać o siebie i regularnie badać zachodzące na niej zmiany. Dobrą metodą może okazać się opisywanie niepokojących przebarwień w książeczce zdrowia lub specjalnie założonym w tym celu notatniku.