Jak wygląda życie z wszczepionym urządzeniem kardiologicznym?

Implantacja urządzenia kardiologicznego to ważny moment w życiu pacjentów z zaburzeniami rytmu serca. Jak na co dzień funkcjonować z wszczepionym urządzeniem: co wolno, a czego lepiej unikać z wszczepionym kardiowerterem-defibrylatorem (ICD), stymulatorem serca (IPG), urządzeniem do terapii resynchronizującej (CRT), stosowanymi w terapii różnego rodzaju arytmii?

Foto: archiwum

Wielu pacjentów zgłasza nam, kardiologom, że podczas wizyt kontrolnych nie zawsze jest czas, by zadać lekarzowi wszystkie pytania. Pacjenci interesują się zwłaszcza potencjalnymi interakcjami wszczepionego urządzenia z polem elektrycznym i magnetycznym, wytwarzanym przez sprzęty codziennego użytku – suszarkami, silnikami spalinowymi, telefonami komórkowymi itd.

Co z kuchenkami indukcyjnymi? Czy można korzystać z nich bez obaw? Pacjenci martwią się także o bezpieczeństwo podróżowania – pytają o to, czy mogą bezpiecznie przechodzić przez bramki bezpieczeństwa na lotniskach, czy też powinni przechodzić specjalnym, osobnym wejściem. Poniżej staram się odpowiedzieć na najczęściej zadawane przez pacjentów pytania.

Sport

W wytycznych naukowych chorym kardiologicznie – także pacjentom z wszczepionymi urządzeniami – po implantacji urządzenia wręcz zaleca się utrzymanie aktywnego trybu życia. Wszczepiony aparat ma przecież poprawić komfort życia pacjenta i jego wydolność fizyczną, a nie „przykuć go do łóżka”. Trzeba jednak pamiętać, że niektóre dyscypliny sportowe nie są zalecane osobom z wszczepionym urządzeniem kardiologicznym.

Dotyczy to przede wszystkim sportów walki (np. boks czy karate), podczas uprawiania których może dojść do uszkodzenia skóry w miejscu implantacji, jak też samego urządzenia, bądź elektrod. Także dyscypliny, których uprawianie polega na wielokrotnym powtarzaniu tych samych ruchów, zwłaszcza górnej części ciała (np. wioślarstwo, kulturystyka) mogą być powodem problemów. Należy również pamiętać, że implantowane urządzenie, jakim jest ICD, ma przerywać arytmie, jednak nie zapobiega ich wystąpieniu i pacjent musi sobie zdawać sprawę z faktu, iż może u niego wystąpić krótkotrwałe omdlenie.

Z tego powodu na przykład nurkowanie czy wspinaczka wysokogórska i sporty motorowe nie są pacjentom zalecane. Aktywność fizyczna poprawia ogólną sprawność i wydolność organizmu, pozytywnie wpływa na samopoczucie, ale „aktywny tryb życia” oznacza w praktyce dla pacjentów z układami wszczepialnymi coś innego, niż dla całkowicie zdrowej osoby. Intensywne treningi cardio, które bardzo istotnie zmieniają zakres tętna w czasie treningu, nie są wskazane. Oparta na szybkich rytmach muzyki latynoamerykańskiej zumba, modny energiczny fitness na trampolinach – także lepiej nie.

Co innego spokojniejsze zajęcia taneczne, do tego spacery lub nordic walking, pilates, joga – polecam! Co z modnymi gadżetami do fitnessu? Pulsometry oraz inteligentne smartwatche mogą okazać się pomocne podczas aktywności – pacjenci na bieżąco monitorujący zakres tętna poczują się spokojniejsi. Urządzenia tego typu nie stanowią zagrożenia ani dla pacjenta, ani dla jego implantowanego urządzenia.

Gospodarstwo domowe

Czy mogę używać suszarki, prostownicy, depilatora? – pytają panie. Co z obsługą wiertarki, piły, szlifierki – często pytają panowie. Warto wiedzieć, że popularne w gospodarstwie domowym sprzęty nie stwarzają zagrożenia dla chorych z urządzeniami kardiologicznymi. Można bez obaw korzystać z mikrofali, blenderów i mikserów. Pamiętać jednak należy iż działające urządzenia powinny być oddalone od implantu przynajmniej o 30 cm. Nie należy zatem sprzętów AGD przytulać do klatki piersiowej. Należy raczej utrzymywać je w odległości wyprostowanych ramion.

To samo dotyczy kuchenek indukcyjnych, od których minimalna odległość, w jakiej pozostaje implant i elektrody, to 60 centymetrów (zalecenia różnią się w zależności od producenta stymulatora). Warto być ostrożnym przy obsłudze urządzeń wyposażonych w ostrza lub wiertła. Nie należy stosować blokad włączników. Urządzenie powinno się wyłączać natychmiast po zwolnieniu włącznika. Nie należy stosować profesjonalnych młotów pneumatycznych i wiertarek udarowych dużej mocy. Wszelkie urządzenia wyposażone w silnik spalinowy (kosiarki, dmuchawy do liści, pługi śnieżne) nie powinny pozostawać włączone w odległości mniejszej niż 30-50 centymetrów od implantu. Spawanie jest zabronione.

Podróże

W czasie podróży różnymi środkami komunikacji warto pamiętać o ogólnych zaleceniach dla pacjentów z urządzeniami wszczepialnymi i odpowiednio przygotować się do wyprawy. Przede wszystkim zawsze warto mieć przy sobie opaskę z informacją o posiadanym urządzeniu – tak, by na wypadek konieczności udzielenia pomocy medycznej ratownicy oraz lekarze wiedzieli o wszczepionym urządzeniu od razu i odpowiednio dostosowali swoje działania medyczne. Warto pamiętać także o posiadaniu przy sobie informacji o stale przyjmowanych lekach i zaświadczeniu o wszczepionym urządzeniu.

Ten dokument warto okazać na lotnisku, by przejść przez bramkę dedykowaną pacjentom z wszczepionymi urządzeniami. Należy dodać, że stosowane obecnie skanery całego ciała nie są groźne dla naszych pacjentów. Obecnie w niektórych miejscach, szczególnie często odwiedzanych przez turystów, stosowane są dodatkowe środki ostrożności, polegające na kontroli bagażu (torebki) i ewentualnie kontroli osobistej. Należy unikać w takiej sytuacji kontroli za pomocą ręcznego wykrywacza metali i okazać dokument potwierdzający posiadanie implantowanego urządzenia (podobnie jak na lotnisku).

Istotnym zagadnieniem jest problem prowadzenia pojazdów przez osoby po implantacji stymulatora i kardiowertera-defibrylatora. Generalnie kierowanie pojazdem (niezawodowe) jest możliwe, jednak od implantacji i od ewentualnej interwencji defibrylatora powinno minąć kilka miesięcy (najlepiej cztery, według zaleceń Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego). Zalecany czas powstrzymania się od kierowania zależy od wskazań do wszczepienia urządzenia oraz od powodu interwencji urządzenia. Zagadnienie to wymaga dokładnego omówienia z prowadzącym kardiologiem.

Transmisja danych

XXI wiek to ciągłe transmisje danych (komputery, telefony, radia). Urządzenia tego typu mogą być bezpiecznie stosowane przez naszych pacjentów z zastrzeżeniem zachowania minimalnej odległości 15 centymetrów od implantu. Dotyczy to różnego rodzaju tabletów, urządzeń grających, modemów, słuchawek, telefonów bezprzewodowych i komórkowych, krótkofalówek, konsoli gier. Co innego linie wysokiego napięcia i przemysłowe stacje przekaźnikowe – nie należy się do nich zbliżać! Granica bezpieczeństwa w tym przypadku to 6-10 metrów (w zależności od siły generowanego pola).

Procedury medyczne

Medyczne procedury diagnostyczne, takie jak badanie radiologiczne (w tym tomokomputerowe) czy EKG i badanie ultrasonograficzne są w pełni bezpieczne dla naszych pacjentów. To samo dotyczy densytometrii (badanie gęstości kości) czy badań endoskopowych. Procedury stomatologiczne także są bezpieczne, przy zachowaniu minimalnej odległości aparatu stomatologicznego (np. aparatu do ultradźwiękowego usuwania kamienia nazębnego) wynoszącej 15 centymetrów od implantu.

Od niedawna także badanie za pomocą rezonansu magnetycznego jest możliwe do przeprowadzenia u osób z implantowanym stymulatorem czy kardiowerterem. Warunkiem jest jednak posiadanie nowoczesnego implantu, mającego odpowiednie atesty oraz odpowiednich elektrod. Konieczne jest też specjalne przeprogramowanie urządzenia na czas badania. Część procedur medycznych nie jest wskazana do zastosowania u osób z wszczepionymi kardiologicznymi urządzeniami elektronicznymi, co nie oznacza, że w pewnych okolicznościach nie mogą być wykonane.

Dotyczy to różnego rodzaju neurostymulacji, stosowania pola magnetycznego, diatermii, elektrokoagulacji, elektrolizy, elektrowstrząsów, jontoforezy, litotrypsji i innych. Także pomiary ilości tkanki tłuszczowej, oparte na metodzie elektrycznej są przeciwwskazane. Wszystkie wymienione procedury jednak w pewnych okolicznościach, w odpowiednim zabezpieczeniu medycznym, mogą być wykonane. Naczelną zasadą, o której powinni pamiętać nasi pacjenci jest to, żeby zawsze przed jakąkolwiek procedurą medyczną poinformować lekarza o posiadaniu wszczepionego urządzenia.

Podstawą bezpieczeństwa jest więc możliwie największa wiedza i zdrowy rozsądek. Warto też, aby pacjent wiedział czy jest „stymulatoro-zależny”, czyli, czy rytm jego serca w pełni zależy od urządzenia. W takich sytuacjach ostrożność jest szczególnie zalecana. Należy także podkreślić, że każda nietypowa sytuacja, na przykład, gdy stymulator umieszczony jest w powłokach brzusznych, pacjent ma elektrody nasierdziowe itp., wymaga osobnego, szczegółowego omówienia.

Dr n. med. Maciej Kempa
Klinika Kardiologii i Elektroterapii Serca Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, Sekcja Rytmu Serca Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego