Leczenie hipotermią noworodka z encefalopatią
Janusz Gadzinowski (Katedra i Klinika Neonatologii Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu) oraz Ewa Gulczyńska i Marek Nowiczewski (oboje z Kliniki Neonatologii Instytutu Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi) o leczeniu hipotermią noworodka z encefalopatią niedotlenieniowo-niedokrwienną.
Szpital Bielański w Warszawie. Foto: R. Motyl
Pomimo niewątpliwych postępów medycyny perinatalnej, niedotlenienie okołoporodowe wciąż niesie ze sobą ryzyko ciężkich powikłań neurologicznych, wpływając dramatycznie na dalsze losy dziecka i jego rodziny.
Encefalopatia noworodkowa w krajach rozwiniętych występuje z częstością 3-5/1000. Częstość encefalopatii niedotlenieniowo-niedokrwiennej (HIE) wynosi 1/1000 żywo urodzonych noworodków donoszonych. Od 15 do 60 proc. dzieci umiera w okresie noworodkowym. Ok. 25 proc. dzieci, które przeżyły wykazuje nieprawidłowy rozwój psychoruchowy.
Hipotermia lecznicza jest procedurą polegającą na ochłodzeniu – „coolingu” mózgu i ciała noworodka do ok. 34°C. Obecnie jest rekomendowaną interwencją medyczną, która może zmniejszyć następstwa neurologiczne u noworodków urodzonych w zamartwicy okołoporodowej. Międzynarodowy Komitet Łącznikowy do spraw Resuscytacji (ILCOR, ang. International Liaison Committee on Resuscitation) od 2010 r. rekomenduje hipotermię leczniczą (TH) jako standard leczenia noworodków z umiarkowaną i ciężką postacią HIE.
W Polsce program hipotermii wdrażany jest od 2008 r. Pierwszy noworodek leczony był w Instytucie Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi, kolejny w Klinice Neonatologii w Poznaniu. Stopniowo zwiększa się liczba ośrodków oferujących hipotermię leczniczą noworodkom, które przebyły niedotlenienie okołoporodowe. Obecnie jest to już 15 ośrodków intensywnej terapii noworodka.
Zdecydowana większość z nich znajduje się jednak w centrum i na południu Polski. Ponieważ w uzyskaniu dobrego efektu leczenia decydująca jest szybkość rozpoczęcia procedury (maksymalnie do 6. godziny życia), na podjęcie decyzji o przesłaniu dziecka po reanimacji do ośrodka hipotermii i na transport pozostaje niewiele czasu. Stąd konieczność zapewnienia dostępności tej procedury we wszystkich regionach Polski.
Istotne dla neonatologów jest upowszechnienie wystandaryzowanego sposobu postępowania, które będzie obejmować:
- kryteria kwalifikacji do leczenia,
- przygotowanie dziecka do transportu,
- warunki niezbędne do prowadzenia hipotermii leczniczej, a także prawidłowego prowadzenia dokumentacji medycznej.
Polscy eksperci z dziedziny neonatologii przygotowali „Standardy opieki medycznej nad noworodkiem w Polsce – zalecenia Polskiego Towarzystwa Neonatologicznego”. To zbiór wytycznych dotyczących postępowania klinicznego w 28 obszarach opieki nad noworodkiem, zarówno w szpitalu zaraz po urodzeniu dziecka, jak i po jego wyjściu do domu (zobacz więcej).
