Nadmiar sodu w diecie niemowląt i dzieci

Sód uczestniczy w regulacji istotnych dla życia procesów metabolicznych. Jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu, jednak w nadmiarze może być szkodliwy, szczególnie w przypadku niemowląt i małych dzieci.

Foto: pixabay.com

Podaż soli w diecie niemowląt

Przeprowadzone w ostatnich latach badania nad sposobem i stanem odżywienia polskich dzieci poddały ocenie m.in. udział sodu w diecie najmłodszych Polaków. Uzyskane wyniki jednoznacznie wskazują, że jego spożycie wśród badanej grupy jest znacznie wyższe od zalecanych norm.

Sód pochodzi głównie z soli dodawanej do potraw, ale również z soli „ukrytej” w żywności przetworzonej przemysłowo.

Wyniki ostatniego badania – „Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku od 5. do 36. miesiąca życia – badanie ogólnopolskie 2016 rok” – zrealizowanego przez Instytut Matki i Dziecka, pokazują, że spośród niemowląt między 5. a 12. miesiącem życia aż 30% otrzymywało posiłki dosalane. Już od 10. miesiąca życia ilość sodu w diecie znacznie przekracza zalecaną normę.

Podaż soli w diecie dzieci powyżej 1. roku życia

W grupie wiekowej 13-36 miesięcy także odnotowano nadmierne spożycie sodu. Badania wykazały, że co czwarte dziecko z tej grupy wiekowej przekracza normę ponad 2,5-krotnie. Ta nadwyżka może być spowodowana faktem, że aż 83% rodziców dosala posiłki podawane dzieciom po 1. roku życia [1].

Sól do wszystkich potraw dostaje co czwarty dwulatek [2].

Pocieszające jest, że w porównaniu z wynikami badania „Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku 13-36 miesięcy w Polsce”, realizowanego w 2010 r., odnotowano spadek spożycia sodu (mediana) o 90 mg. Niestety, w tym samym okresie wzrósł odsetek dzieci spożywających sód w ilościach powyżej normy [3].

Skutki nadmiaru sodu

Istnieje dobrze udokumentowany związek pomiędzy wysokim spożyciem sodu a podwyższonym ciśnieniem, proces ten rozpoczyna się już w dzieciństwie, zatem niższe spożycie sodu u niemowląt i małych dzieci może pomóc w redukcji późniejszego występowania nadciśnienia [4].

Nierozwinięte jeszcze w pełni nerki małego dziecka nie są w stanie usunąć nadwyżki sodu z organizmu, przez co ulegają przeciążeniu [5].

Nadmierna podaż tego pierwiastka w organizmie zwiększa ilość białka wydalanego z moczem, co drastycznie podwyższa ryzyko dalszych uszkodzeń nerek [6]. Nadwyżka sodu oraz spożywanie solonych potraw może również wpływać destrukcyjnie na błonę śluzową żołądka, zwiększając ryzyko nowotworu [7].

Istnieje też związek między nadmiernym spożyciem soli przez dzieci a rozwojem u nich astmy [8].

W dodatku wysoka podaż soli w diecie niemowląt i małych dzieci generuje ryzyko wystąpienia hipernatremii. Najważniejsze objawy kliniczne obejmują zwiększoną pobudliwość nerwowo-mięśniową, drgawki i śpiączkę, a przyczyną występowania tego stanu u małych dzieci, poza nadmiernym spożyciem soli, może też być niedostateczna podaż płynów [9].

Nadmiar sodu to niedobór wapnia

Zbyt duża zawartość soli w diecie może również przyspieszać demineralizację kości, gdyż wraz z wydalanym w moczu sodem wzrasta wydalanie wapnia [10]. W okresie 1000 pierwszych dni życia (liczonym od poczęcia przez pierwsze lata życia dziecka) ma to szczególne znaczenie, gdyż jest to okres najintensywniejszego wzrostu w całym życiu.

Dieta kobiety ciężarnej, a następnie karmiącej piersią powinna zawierać ograniczone ilości sodu.

Jeszcze istotniejsze jest jego ograniczenie w diecie niemowląt i małych dzieci. Aż u 42% polskich dzieci po 1. roku życia występują niedobory wapnia [11], a jeszcze większa jego utrata z powodu nadmiaru sodu w diecie może przynieść poważne, nieodwracalne konsekwencje zdrowotne (m.in. krzywica, osteoporoza).

Edukacja i wsparcie w gestii lekarzy

Monitorowanie i korygowanie sposobu żywienia powinno być stałym elementem porad pediatryczno-dietetycznych, zwłaszcza że najczęstszym źródłem wiedzy o żywieniu niemowląt jest personel medyczny [12]. Lekarz, położna i pielęgniarka powinni uświadamiać rodzicom, że ich decyzje żywieniowe mają znaczący wpływ na kształtowanie prawidłowych nawyków żywieniowych (nieprzyzwyczajanie dzieci do smaku słonego i słodkiego) oraz wskazać negatywne skutki zdrowotne nadmiernego spożycia soli.

Najlepszym rozwiązaniem jest żywność przeznaczona specjalnie dla niemowląt i małych dzieci, która posiada oznaczenie wieku na opakowaniu.

Zgodnie z prawem unijnym produkty te poddawane są surowym kontrolom i muszą spełniać rygorystyczne normy, są gwarancją odpowiedniej jakości i bezpieczeństwa oraz dopasowania do specjalnych potrzeb młodych organizmów. Co więcej, rodzice podający żywność z tej kategorii częściej podają wodę, a istotnie rzadziej dodają sól do potraw dla swoich dzieci niż rodzice niepodający tych produktów [13].

Ważne jest przekazywanie informacji o soli „ukrytej” w przetworzonej żywności, a tym samym o potrzebie czytania etykiet. Istotne jest również wskazywanie odpowiedniego doboru składników w diecie dziecka – rodzice powinni zdecydowanie unikać podawania dzieciom produktów o dużej zawartości soli, takich jak sery dojrzewające, ryby wędzone oraz przetwory mięsne (np. wędliny, parówki) i rybne. Produkty te należy zastępować ich niesolonymi odpowiednikami, takimi jak twarożki czy mięsa i ryby gotowane na parze.

Przypisy:

1. Raport z badania „Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku od 5. do 36. miesiąca życia – badanie ogólnopolskie 2016 rok”, Weker H., Socha P., wsp., Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2017 r.
2. Ibid.
3. Weker H. i wsp., „Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku 13-36 miesięcy w Polsce”, Instytut Matki i Dziecka we współpracy z Fundacją Nutritia, 2011 r.
4. Cribb, V. L., J. M. Warren, and P. M. Emmett. „Contribution of inappropriate complementary foods to the salt intake of 8-month-old infants”, European Journal of Clinical Nutrition 66.1, 2012 r., s. 104-110.
5. Ibid., s. 104-110.
6. Vegter, Stefan, et al. „Sodium intake, ACE inhibition, and progression to ESRD.” Journal of the American Society of Nephrology 23.1, 2012 r., 165-173.
7. World Cancer Research Fund/American Institute for Cancer Research. Food, nutrition, physical activity, and the prevention of cancer: a global perspective. Washington, DC: American Institute for Cancer Research, 2007 r.
8. Wojtasik A., Ograniczenie spożycia soli [w:], red. Charzewska J., Jadłospisy dla dzieci w wieku przedszkolnym (śniadania, obiady, podwieczorki) opracowane zgodnie z zasadami prawidłowego żywienia, wyd. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2011, s. 65.
9. Więcek A., Nieszporek T. Hipernatremia [w:] Myśliwiec M.red. Wielka Interna – Nefrologia, Medical Tribune Polska Wyd., Warszawa 2009 s.72.
10. Wojtasik A., Ograniczenie spożycia soli [w:], red. Charzewska J., Jadłospisy dla dzieci w wieku przedszkolnym (śniadania, obiady, podwieczorki) opracowane zgodnie z zasadami prawidłowego żywienia, wyd. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2011, s. 65.
11. Raport z badania „Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku od 5. do 36. miesiąca życia – badanie ogólnopolskie 2016 rok”, Weker H., Socha P., wsp., Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2017.
12. Ibid.
13. Raport z badania „Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku od 5. do 36. miesiąca życia – badanie ogólnopolskie 2016 rok”, Weker H., Socha P., wsp., Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2017.