Noworodek potrzebuje kompleksowej opieki

Czy polska neonatologia podąża za postępem medycyny? Czy w naszym kraju leczy się najmłodszych tak, jak w innych krajach Europy? Co musi się zmienić? Na te pytania odpowiedzą kompleksowe wytyczne w 26. obszarach dotyczących leczenia szpitalnego i opieki poszpitalnej noworodków, które opracowują wybitni polscy neonatolodzy.

Foto: materiały prasowe

Neonatologia to jedna z najszybciej rozwijających się dziedzin medycyny. Postęp jest szczególnie widoczny w opiece nad wcześniakami z najmniejszą masą urodzeniową. Obecnie w Polsce rocznie rodzi się prawie 400 tys. dzieci. Opiekuje się nimi ponad 1,3 tys. neonatologów. Noworodki, zwłaszcza jeśli są urodzone przed planowanym terminem, bywają obciążone powikłaniami wcześniactwa. Jednak przy właściwej opiece oraz stymulacji często wyrównują różnice rozwojowe i doganiają swoich rówieśników urodzonych o czasie.

Odpowiednie warunki dla rodziców

Większość noworodków rozpoczyna swoją drogę życiową na sali porodowej i w oddziale noworodkowym, gdzie wykonuje się wszelkie niezbędne procedury związane z postępowaniem z dzieckiem zaraz po urodzeniu. Pobyt w szpitalu dzieci urodzonych przedwcześnie może trwać nawet kilka miesięcy, a liczba realizowanych czasem bardzo skomplikowanych procedur bywa bardzo duża. Po wyjściu dziecka do domu, rodzice stają się „koordynatorami” dalszej opieki medycznej. Opieka teraz już poszpitalna obejmuje wizyty kontrolne u lekarzy specjalistów, profilaktykę zakażeń, stymulacje rozwoju itp.

– Aby rodzice mogli zrealizować wszelkie zalecenia lekarzy, które są przekazywane przy wypisie dziecka do domu, muszą mieć stworzone odpowiednie warunki umożliwiające odbycie niezbędnych wizyt u specjalistów. W tym zakresie konieczne jest prowadzenie szerokich działań edukacyjnych dla rodziców dzieci urodzonych przedwcześnie – wyjaśnia prof. dr hab. n. med. Maria Katarzyna Borszewska-Kornacka, prezes Polskiego Towarzystwa Neonatologicznego.

To nie będzie „zwykłe” opracowanie

Polskie Towarzystwo Neonatologiczne opracowuje z gronem ekspertów „Program kompleksowej opieki nad noworodkiem”. Będzie to przede wszystkim kompendium aktualnej wiedzy dla wszystkich lekarzy, ale także dla decydentów, którym należy zasugerować, jakie zmiany powinny zostać wprowadzone w neonatologii, aby opieka nad noworodkiem zarówno w szpitalu, jak i po jego opuszczeniu, była optymalna dla małych pacjentów. Wytyczne będą składały się z ok. 26 obszarów związanych z opieką nad nowonarodzonym dzieckiem. W tematach, gdzie standardy polskie odbiegają od europejskich, zostaną wskazane kierunki zmian w systemie opieki zdrowotnej.

Wyjątkowość i innowacyjność „Programu kompleksowej opieki nad noworodkiem” polega na tym, że będzie on wszechstronny, bo skupia się na wszystkich najważniejszych sprawach, które mogą dotyczyć noworodków, szczególnie tych urodzonych przed terminem. Zagadnienia okresu noworodkowego potraktowane są całościowo i mowa o rozwiązywaniu problemów z każdej dziedziny, a nie tylko z wybranych. Program jest wyjątkowy również z tego względu, że grono ekspertów, które zajmuje się małymi pacjentami głównie w szpitalu, dokłada wszelkich starań, by ułatwić także opiekę nad dzieckiem po wyjściu ze szpitala, co staje się znaczącą częścią programu.

Co się zmieniło w ciągu ostatnich miesięcy?

Autorzy opracowania wierzą w dobrą współpracę między osobami decydującymi o systemie zdrowotnym w Polsce a klinicystami. W minionym roku na skutek kooperacji i dialogu między tymi grupami zniesiono kryterium daty urodzenia w programie profilaktyki zakażeń wirusem RS. Od lipca 2013 roku najsłabsze wcześniaki otrzymują lek chroniący je przed niewydolnością oddechową w związku z ciężką chorobą dolnych dróg oddechowych. Jednak w tym temacie wciąż jest dużo do zrobienia, dlatego dokument będzie odnosił się także do grup pacjentów, dla których profilaktyka zakażeń wirusem RS mogłaby i powinna być dalej rozszerzana do zakresu takiego, jak w innych krajach Unii Europejskiej.

Zmniejszyć ilość dzieci niepełnosprawnych

Eksperci medyczni od kilku lat starają się zwrócić uwagę na konieczność zorganizowania w Polsce kompleksowej opieki wielospecjalistycznej. – Chcemy, aby w wybranych, istniejących ośrodkach neonatologicznych w każdym województwie, najlepiej wyposażonych w kadrę medyczną i sprzęt, neonatolog koordynował całą opiekę nad wcześniakiem, a dziecko w jednym określonym dniu mogło mieć wszystkie konieczne konsultacje – tłumaczy prof. dr hab. n. med. Ewa Helwich, konsultant krajowy w dziedzinie neonatologii.

W jej ocenie taki nadzór nad rozwojem dzieci urodzonych przedwcześnie powinien być prowadzony aż do 3. roku życia. – Jest to czas, kiedy można stwierdzić, czy wcześniak wyrównuje różnice rozwojowe, intelektualne, fizyczne i emocjonalne, w porównaniu z dzieckiem urodzonym o czasie. Naszym zdaniem jest to w stanie zmniejszyć ilość dzieci niepełnosprawnych na różnych poziomach. Byłoby to niezwykle pomocne dla rodziców i bardzo dobre dla dzieci. „Podróżowanie” od lekarza do lekarza nie jest dobre, ani dla dziecka, ani dla jego opiekunów – dodaje profesor.

Najnowsza wiedza

„Program kompleksowej opieki nad noworodkiem” systematyzuje i ujednolica wiedzę dotyczącą najważniejszych zagadnień i procedur szpitalnych, m.in. z zakresu diagnostyki ośrodkowego układu nerwowego (OUN), leczenia tlenem, leczenia surfaktantem, wentylacji inwazyjnej, żywienia pozajelitowego, zakażeń grzybiczych czy szczepienia noworodków. Pozwoli to ujednolicić procedury we wszystkich szpitalach zajmujących się noworodkami w Polsce.

Dokument  powstanie do końca bieżącego roku. Będzie zbiorem informacji, które staną się podstawą rozmów z osobami decyzyjnymi o planie wprowadzania tych zmian, tak, aby polska neonatologia nie odstawała od innych krajów w Europie i na świecie. Zostanie zawarta w nim najnowsza wiedza i wytyczne dla lekarzy, opracowane na bazie europejskich i światowych wytycznych publikowanych przez najważniejsze towarzystwa naukowe w dziedzinie neonatologii. Polscy eksperci wykorzystają m.in. wytyczne Amerykańskiej Akademii Pediatrii (AAP) czy Światowej Organizacji Zdrowia (WHO).

Długa lista ekspertów

Program jest opracowywany przez grono wybitnych specjalistów z zakresu neonatologii w Polsce – prof. dr hab. n. med. Marię Katarzynę Borszewską-Kornacką, prezesa Polskiego Towarzystwa Neonatologicznego, prof. dr hab. n. med. Ewę Matyldę Gulczyńską, konsultanta wojewódzkiego w dziedzinie neonatologii dla woj. łódzkiego, prof. dr hab. n. med. Janusza Gadzinowskiego, konsultanta wojewódzkiego w dziedzinie neonatologii dla woj. wielkopolskiego, prof. dr hab. n. med. Ewę Helwich, krajowego konsultanta w dziedzinie neonatologii, dr hab. n. biol. Grażynę Kmitę, kierownika Zakładu Wczesnej Interwencji Psychologicznej w Instytucie Matki i Dziecka w Warszawie, prof. dr hab. n. med. Ryszarda Lauterbacha, konsultanta wojewódzkiego w dziedzinie neonatologii dla woj. małopolskiego, dr hab. med. Jana Mazelę z Katedry Neonatologii UM w Poznaniu, prof. dr hab. med. Andrzeja Piotrowskiego, kierownika Oddziału Intensywnej Terapii i Anestezjologii Katedry Pediatrii UM w Łodzi, prof. dr hab. n. med. Magdalenę Rutkowską z Kliniki Neonatologii i Intensywnej Terapii Noworodka Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie, prof. dr hab. n. med. Jerzego Szczapę, konsultanta wojewódzkiego w dziedzinie neonatologii w woj. lubuskim.