Pacjent w sieci

Jak często porady zdrowotne udzielane na internetowym forum dla anonimowych użytkowników mogą być szkodliwe?

Foto: pixabay.com

Obecnie internet to dla wielu osób główne źródło wiedzy na tematy zdrowotne. Jednak wiele treści czy porad może zawierać niewłaściwe informacje, zwłaszcza gdy są tworzone przez osoby bez wykształcenia medycznego.

W tym tekście chcemy krótko przedstawić wyniki i wnioski z naszego najnowszego badania dotyczącego analizy wątków i pytań zadawanych na polskim internetowym forum medycznym dla anonimowych użytkowników¹.

Motywacja

Internetowe fora medyczne anonimowych użytkowników zapewniają dyskrecję osobom poszukującym porad zdrowotnych. Wiąże się to z ryzykiem otrzymania porady od osoby bez doświadczenia medycznego i zwyczajnego wprowadzenia w błąd.

W naszej analizie uwagę skupiliśmy na sekcji forum medycznego dotyczącego problemów gastroenterologicznych. Skąd ten wybór? Po pierwsze, choroby przewodu pokarmowego wywołują objawy, które mogą być postrzegane jako wstydliwe, a możliwość anonimowego wyznania swoich problemów i poszukiwania pomocy wydaje się być atrakcyjna dla osób z tymi dolegliwościami.

Po drugie, chorobom przewodu pokarmowego często towarzyszą tzw. objawy alarmowe, które wymagają uwagi i nie powinny być ignorowane. Naszym celem było zbadanie głównych problemów zdrowotnych zgłaszanych przez użytkowników internetu oraz racjonalności odpowiedzi, jakie zostały im udzielone na popularnym forum medycznym dla anonimowych użytkowników (informacja o nazwie forum została ujawniona w procesie recenzenckim; nie chcemy w żaden sposób reklamować strony internetowej, którą analizowaliśmy).

Wyniki

W badaniu przeanalizowaliśmy 2717 wątków/zapytań na forum. Użytkownicy najczęściej poszukiwali pomocy dotyczącej diagnozy choroby związanej ze zgłaszanymi dolegliwościami (66,8%), informacji o leczeniu (38,9%) lub interpretacji badań diagnostycznych (11,3%). Najczęściej zgłaszanymi objawami były: ból brzucha (38,5% wątków), biegunka (16,7%), wzdęcia (13%), nudności (11,3%) i zaparcia (10,6%).

Aż w 11,4% wątków użytkownik szukający porady zgłosił co najmniej jeden objaw alarmowy. Oceniliśmy racjonalność 3550 odpowiedzi. 35,4% z nich uznaliśmy jako słuszne. Sugestie, aby szukać pomocy u lekarza, również były oznaczane jako racjonalne. 19,5% porad miało charakter neutralny – zastosowanie się do nich prawdopodobnie nie przyniosłoby poprawy, jednak proponowane interwencje nie spowodowałyby pogorszenia stanu chorego.

W sumie 4,4% odpowiedzi miało charakter szkodliwy. Udzielane porady były niebezpieczne dla zdrowia (0,9%) lub ignorowały występowanie objawu alarmowego (3,5%). W sumie 13,6% postów, w których użytkownik zadeklarował występowanie objawu alarmowego, otrzymały co najmniej jedną szkodliwą odpowiedź. 40,6% wiadomości zwrotnych nie zawierało żadnej porady – były to posty dopytujące, opowiadanie własnej historii lub reklamy.

Wnioski płynące z badania

Jak dotąd żadne z badań nie podjęło się analizy tak dużej liczby wątków/zapytań i odpowiedzi na internetowym forum medycznym. Dzięki temu mogliśmy oszacować, jakie są główne problemy użytkowników anonimowego forum dla osób z dolegliwościami związanymi z przewodem pokarmowym. Najważniejszym punktem badania był odsetek potencjalnie szkodliwych odpowiedzi.

O ile 4,4% może wydawać się niewielką wartością, jednak po odrzuceniu 40,6% odpowiedzi, które nie zawierały porady, odsetek ten rośnie do 7,4% udzielonych porad. Należy wziąć także pod uwagę, iż wiele problemów zgłaszanych na forum dotyczyło dolegliwości o łagodnym lub umiarkowanym charakterze. Jak przedstawiliśmy w pracy, szkodliwe odpowiedzi były najczęściej związane z ignorowaniem objawu alarmowego.

Naszym zdaniem wskazuje to na niewystarczającą wiedzę na temat objawów alarmowych, wymagających pilnej diagnostyki wśród osób korzystających z internetu. Ma to szczególne znaczenie w przypadku nowotworów układu pokarmowego, które często są rozpoznawane niestety już w stadium zaawansowanym. Należy pamiętać, że poza programem profilaktyki wczesnego wykrywania raka jelita grubego, inne badania przesiewowe w kierunku nowotworów przewodu pokarmowego są nadal znacznie ograniczone.

Być może w dobie powszechnego dostępu do internetu, gdzie pacjenci mogą konsultować się nawzajem, warto rozpowszechnić wiedzę o objawach alarmowych, aby osoby, które zamiast porady w gabinecie lekarskim wybrały internetowe forum medyczne, mogły otrzymać rzetelną informację zwrotną. Zwłaszcza, gdy zgłaszana dolegliwość może wymagać pilnej diagnostyki. To kwestia, którą warto rozważyć w przyszłych programach informacyjnych oraz w programie lekcji „Wiedzy o zdrowiu” opracowywanych przez Narodową Strategię Onkologiczną.

Pragniemy również zaznaczyć, iż nie mamy wiedzy, jak porady na internetowym forum ostatecznie wpłynęły na decyzję i losy użytkowników. Warto byłoby poznać, czy odpowiedzi, które zamiast zachęcać do pilnej diagnostyki objawu alarmowego uspokajają użytkowników i wpływają na opóźnienie właściwej diagnozy. Mamy nadzieję, że nasza analiza będzie inspiracją do zgłębiania tego tematu. Więcej szczegółów można znaleźć w oryginalnej pracy. Artykuł jest dostępny dla czytelników bez dodatkowych opłat (https://www.mdpi.com/1660-4601/17/3/1042). Zachęcamy również do kontaktu w sprawach naukowych (e-mail: mikolaj.w.kaminski@gmail.com).

Lek. med. Mikołaj Kamiński, dr hab. n. med. Wojciech Marlicz, adiunkt w Klinice Gastroenterologii, Pomorski Uniwersytet Medyczny

¹ M. Kamiński, M. Borger, P. Prymas, A. Muth, A. Stachowski, I. Łoniewski, W. Marlicz, Analysis of Answers to Queries among Anonymous Users with Gastroenterological Problems on an Internet Forum, IJERPH. 17 (2020) 1042.