Upadki przyczyną śmiertelności seniorów

30% Polaków w wieku powyżej 65 lat co najmniej raz w roku doznaje upadku. Zaobserwowano, że u połowy osób, które mają takie zdarzenie za sobą, pojawia się tzw. lęk antycypacyjny, czyli obawa przed kolejnym upadkiem. To powoduje, że seniorzy ograniczają aktywność fizyczną, pogarszając stan mięśni i stawów.

Upadki są szóstą przyczyną śmiertelności wśród osób starszych, a także główną przyczyną śmierci spowodowanej nieszczęśliwymi wypadkami. Co trzecia osoba w wieku powyżej 65 lat, mieszkająca samodzielnie, doznaje upadku przynajmniej raz w roku. Dla osoby starszej każdy upadek to ryzyko bezpośrednich urazów i późniejszych powikłań.

– Często jest tak, że osoba starsza doznaje największych szkód nie bezpośrednio w efekcie upadku, lecz w tracie leczenia urazów. Długotrwała rekonwalescencja zwykle wiąże się z unieruchomieniem w łóżku. Może to powodować poważne powikłania: zakrzepicę żył głębokich, odwodnienie, zapalenie płuc i inne infekcje, odleżyny czy przykurcze w stawach. Tego rodzaju problemów powodują, że chory staje się zależny od otoczenia. Pojawiają się też stany lękowe czy nawet depresja – wyjaśnia prof. Michael Davidson, współautor wielu badań geriatrycznych.

Jakie są przyczyny upadków starszych osób? To m.in. choroby układu krążenia, hipoglikemia, osteoporoza czy zapalenia stawów, ale nawet zdrowi seniorzy narażeni są na upadki bardziej niż osoby młodsze. Im starsi jesteśmy, tym gorzej orientujemy się w przestrzeni (wpływają na to zwłaszcza zaburzenia narządu równowagi i słuchu oraz mamy słabszy wzrok). Nieraz dochodzą do tego spadki ciśnienia, problemy żołądkowo-jelitowe czy odwodnienie.

– Jeśli seniorzy zaniedbują ćwiczenia fizyczne, to na dodatek szybko pogłębiają się ograniczenia mobilności związane z naturalnym procesem starzenia. Mięśnie są słabsze, a układ szkieletowy mniej odporny, co bezpośrednio przekłada się na zagrożenie upadkiem – wyjaśnia dr Patryk Piotrowski, psychiatra z Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu specjalizujący się m.in. w psychogeriatrii.

Ryzyko upadku zwiększa także stosowanie niektórych leków, m.in. obniżających ciśnienie krwi, ale także popularnych środków na przeziębienie i grypę. Powodują senność lub dezorientację. Poza tym ryzyko zwiększają często stosowane leki antydepresyjne oraz leki zmniejszające niepokój. – Tego typu leki powinny być przypisywane seniorom bardzo ostrożnie, ponieważ zakres skutków ubocznych u osób starszych jest wyraźnie szerszy. Natomiast leków uspokajających i nasennych zdecydowanie powinno się unikać – mówi dr Patryk Piotrowski.

Dowiedziono, że strach przed upadkiem również zwiększa ryzyko przewrócenia się. Tym ważniejsze jest bezpieczne otoczenie i obecność osób, które w każdej chwili gotowe są pomóc. Komfort psychiczny ma niebagatelne znaczenie. – Zaobserwowano, że u prawie 50% osób, które mają już takie zdarzenie za sobą, pojawia się tzw. lęk antycypacyjny, czyli obawa przed kolejnym upadkiem. Ok. 26% osób skłania to do unikania aktywności fizycznej, pogłębiając problemy z koordynacją i mobilnością – dodaje dr Patryk Piotrowski.

Stabilne meble, dywany czy wykładziny z antypoślizgowym spodem, odpowiednie oświetlenie, a w łazience siedzisko i boczne uchwyty to elementy wyposażenia mieszkania, które zmniejszają ryzyko upadku. Jednak nie gwarantują całkowitego bezpieczeństwa. – Najistotniejsze jest jednak zachowywanie ogólnej sprawności i kondycji fizycznej. Zawsze podkreślam znaczenie ćwiczeń gimnastycznych wzmacniających mięśnie i utrzymujących elastyczność stawów. Dobrym pomysłem jest fitness, ale korzyści przyniesie nawet regularne spacerowanie – mówi prof. Michael Davidson.

Więcej na temat geriatrii, polityki senioralnej i wyzwań demograficznych stojących przed Polską piszemy tutaj.