Europejski kodeks walki z rakiem

Ryzyko zachorowania na nowotwory złośliwe można zminimalizować poprzez wdrożenie codziennych zachowań prozdrowotnych, które spisane są w Europejskim kodeksie walki z rakiem. Jego zalecenia popularyzuje ogólnopolska kampania edukacyjno-informacyjna prowadzona w ramach zadania pn. Prewencja pierwotna nowotworów finansowanego przez ministra zdrowia w ramach Narodowego programu zwalczania chorób nowotworowych.

Europejski kodeks walki z rakiem jest zbiorem zaleceń, które wskazują, co możemy zrobić by ograniczyć występowanie czynników wywołujących procesy rakotwórcze i ograniczyć ryzyko zachorowania na nowotwory. Prewencja pierwotna nowotworów to przede wszystkim zdrowy tryb życia. Kodeks zawiera zestaw prostych zasad dotyczących stylu życia oraz rekomendacje dotyczące uczestniczenia w populacyjnych badaniach przesiewowych.

Dieta i sport

Według dostępnej wiedzy aż 1/3 zachorowań na nowotwory można zapobiec, a 1/3 nowotworów można odpowiednio wcześnie wykryć i wyleczyć zapobiegając śmierci z tej przyczyny (wg danych Światowej Organizacji Zdrowia). Zmiana codziennych zachowań poprzez włączenie aktywności fizycznej oraz właściwy sposób żywienia, ma znaczący wpływ na zdrowie i minimalizuje ryzyko zachorowania na wiele przewlekłych chorób, w tym także nowotwory złośliwe (źródło: Europejski kodeks walki z rakiem, trzecie polskie wydanie pod redakcją prof. dr. hab. n. med. Witolda Zatońskiego, 2003).

Alkohol i opalanie

Zalecenia Kodeksu dotyczą również palenia tytoniu, które stanowi największy problemem Polaków, gdyż rak płuca – schorzenie występujące prawie wyłącznie u palaczy tytoniu – jest pierwszą przyczyną umieralności nowotworowej zarówno wśród mężczyzn jak i kobiet w Polsce. Inne zalecenia obejmują minimalizowanie spożycia alkoholu oraz ochronę skóry przed szkodliwym działaniem promieniowania UV.

Wszystkie zasady zawarte w Europejskim kodeksie walki z rakiem promują zmianę zachowań społecznych i stylu życia oraz poparte są szczegółowymi badaniami. Przestrzeganie zaleceń Kodeksu umożliwia, poprzez poprawę ogólnego stanu zdrowia, zapobieganie nowotworom złośliwym.

Zasady Europejskiego kodeksu walki z rakiem:

I Prowadząc zdrowy tryb życia, można poprawić ogólny stan zdrowia i zapobiec wielu zgonom z powodu nowotworów złośliwych:

• Nie pal. Jeśli już palisz, przestań. Jeśli nie potrafisz przestać, nie pal przy niepalących.
• Wystrzegaj się otyłości.
• Bądź codziennie aktywny ruchowo, uprawiaj ćwiczenia fizyczne.
• Spożywaj więcej różnych warzyw i owoców: jedz co najmniej 5 porcji dziennie.
• Jeśli pijesz alkohol – piwo, wino lub napoje wysokoprocentowe – ogranicz jego spożycie.
• Należy unikać nadmiernej ekspozycji na promienie słoneczne.
• Przestrzegaj ściśle przepisów dotyczących ochrony przed narażeniem na znane substancje rakotwórcze.
• Bierz udział w programach szczepień ochronnych przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B.

II Populacyjne programy ochrony zdrowia, mogące zapobiegać rozwojowi nowotworów lub zwiększać szanse ich wyleczenia:

• Kobiety po 25. roku życia powinny uczestniczyć w badaniach przesiewowych w kierunku raka szyjki macicy.
• Kobiety po 50. roku życia powinny uczestniczyć w badaniach przesiewowych w kierunku raka piersi.
• Kobiety i mężczyźni po 50. roku życia powinni uczestniczyć w badaniach przesiewowych w kierunku raka jelita grubego.

Europejski kodeks walki z rakiem to dokument, który powstał z inicjatywy Unii Europejskiej w celu ograniczenia zachorowań na nowotwory poprzez działalność dotyczącą prewencji pierwotnej czyli promowania zachowań prozdrowotnych i zdrowego stylu życia. Dokument jest wynikiem wieloletnich badań realizowanych przez wybitnych naukowców. Zasady w nim zawarte wdrażane są na poziomie krajowym przez rządy poszczególnych państw Unii Europejskiej.

Narodowy program zwalczania chorób nowotworowych wspiera promowanie zaleceń Europejskiego kodeksu walki z rakiem w ramach zadania Pierwotna prewencja nowotworów. Program został sformułowany w 2005 roku, a jego celem jest ograniczenie umieralności powodowanej nowotworami poprzez podejmowanie działań mających na celu zmniejszenie liczby zachorowań na nowotwory złośliwe oraz zwiększenie wykrywalności we wczesnych etapach choroby.

Zadanie pn. Prewencja pierwotna nowotworów realizowane w ramach programu wieloletniego Narodowy program zwalczania chorób nowotworowych obejmuje wielopłaszczyznowe działania na rzecz popularyzacji postaw prozdrowotnych poprzez m.in. upowszechnianie zapisów Europejskiego kodeksu walki z rakiem, organizację edukacyjnych i informacyjnych kampanii medialnych oraz akcji społecznych nakierowanych na popularyzację i upowszechnianie wiedzy na temat zdrowego stylu życia i zmniejszania ryzyka zachorowania na nowotwory złośliwe.

Zakład Epidemiologii i Prewencji Nowotworów w Centrum Onkologii-Instytucie im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie jest realizatorem zadania pn. Prewencja pierwotna nowotworów od 2006 r.