Głos lekarzy w kształtowaniu polityki Unii Europejskiej

Przeciwdziałanie kryzysowi kadrowemu, etyczne wdrażanie technologii cyfrowych, zagwarantowanie szerokiej dostępności leków na równych zasadach w krajach UE i promowanie zdrowego stylu życia to najważniejsze wyzwania Stałego Komitetu Lekarzy Europejskich, do którego należy Naczelna Izba Lekarska.

Stały Komitet Lekarzy Europejskich (CPME) jest stowarzyszeniem o charakterze non profit, reprezentującym 37 krajowych organizacji lekarskich z Europy zrzeszających ponad 1,7 mln europejskich lekarzy.

CPME jest dumny, że Naczelna Izba Lekarska od ponad 20 lat jest jego członkiem, aktywnie uczestnicząc w pracach grup roboczych i w procesie kształtowania polityki organizacji. Przedstawiciele NIL pełnili w przeszłości kluczowe funkcje w CPME – dr Konstanty Radziwiłł był prezesem w latach 2010–2012, a dr Maciej Hamankiewicz wiceprezesem w latach 2017–2018.

Naszą wspólną misją jest reprezentowanie interesów środowiska lekarskiego w instytucjach unijnych i w procesie kształtowania polityki europejskiej poprzez aktywną współpracę w szerokim zakresie spraw związanych ze zdrowiem i opieką zdrowotną. Powstały w 1959 r. CPME wypełnia tę misję przez ponad 65 lat. W ubiegłym roku w dokumencie „Health Check 2024–2029” przedstawiliśmy pięć celów europejskich lekarzy w zakresie priorytetów zdrowotnych UE.

Bezpieczeństwo i stabilność pracy

Najpilniejszym problemem jest kryzys kadrowy. Pandemia zaostrzyła istniejące problemy i postawiła nowe wyzwania, takie jak możliwość zwiększenia wydolności ochrony zdrowia w razie nagłej potrzeby. Obserwujemy przypadki nadmiernego obciążenia pracą, przemocy i agresji werbalnej wobec pracowników ochrony zdrowia oraz przykłady tworzenia nowych zawodów lub stanowisk bez należytego uwzględnienia bezpieczeństwa pacjentów.

Stwierdzamy, że medycyna traci na atrakcyjności jako zawód na całe życie.

Obecnie zbieramy dane niezbędne do opracowania standardów bezpiecznego poziomu zatrudnienia. Uważamy, że stworzenie stabilnej kadry medycznej wymaga współpracy europejskiej. Choć organizacja systemów ochrony zdrowia pozostaje w kompetencji państw członkowskich, kwestie, takie jak zapewnienie wysokiej jakości kształcenia, bezpiecznych warunków pracy i mobilności, mają istotny wymiar europejski.

Wzywamy Komisję Europejską do przedstawienia strategii dla kadry medycznej i w marcu zwróciliśmy się z tym apelem do Parlamentu Europejskiego, gdzie przedstawiciele 30 krajowych organizacji lekarskich zebrali się, aby podkreślić pilność tego problemu. Nasza kampania wideo #DoctorsVoice pozwala lekarzom przedstawić swoje doświadczenia – można dołączyć do niej, przesyłając krótki film. W tym kontekście uważnie śledzimy również kampanię „Jestem lekarzem, jestem człowiekiem” w Polsce.

Nasze stanowisko w sprawie podstawowego kształcenia lekarskiego, przyjęte w listopadzie 2024 r., wzywa władze na szczeblu krajowym i europejskim do podjęcia działań w celu ochrony wysokich standardów i sprzeciwia się jakimkolwiek obniżeniom minimalnych wymagań w zakresie kształcenia zawodowego określonych w dyrektywie UE w sprawie kwalifikacji zawodowych.

Jesteśmy wdzięczni polskiej Naczelnej Izbie Lekarskiej za podzielenie się doświadczeniami związanymi z integracją lekarzy z Ukrainy.

Ponadto kontynuujemy współpracę z WHO/Europe, w tym badanie dotyczące zdrowia psychicznego i dobrego samopoczucia lekarzy. Mamy nadzieję, że te dane skłonią władze do zaprzestania ignorowania problemu i zaniedbywania inwestycji w lepsze warunki pracy kosztem zdrowia samych lekarzy.

Transformacja cyfrowa medycyny

Kolejnym tematem wymagającym pilnej uwagi jest cyfryzacja ochrony zdrowia zapewniająca bezpieczeństwo pacjenta i uwzględniająca aspekty etyczne. Pracujemy nad tym, aby polityka i rozwój technologiczny uwzględniały rzeczywiste problemy. Musimy obalić narrację przedstawiającą cyfryzację jako rozwiązanie wszystkich problemów.

W listopadzie 2024 r. przyjęliśmy stanowisko podkreślające, że głównym celem integracji sztucznej inteligencji w opiece zdrowotnej powinno być usprawnienie praktyki klinicznej, a technologia musi być wbudowana w proces leczenia. Twórcy narzędzi cyfrowych muszą poznać rzeczywiste potrzeby pracowników ochrony zdrowia i pacjentów. Kładziemy na to również nacisk przy wdrażaniu europejskiej przestrzeni danych medycznych dotyczących zdrowia (EHDS).

CPME uczestniczy w paneuropejskim projekcie i2X, który określi standard techniczny łączący systemy elektronicznej dokumentacji medycznej w całej Europie. Naszą rolą jest zapewnienie, aby potrzeby lekarzy były zaspokojone dzięki przyjaznym dla użytkownika i intuicyjnym systemom elektronicznej dokumentacji medycznej.

Dostępność leków

CPME aktywnie działa również na rzecz zrównoważenia polityki farmaceutycznej – opieka nad pacjentem i jego bezpieczeństwo są ważniejsze niż zyski. Po raz pierwszy od ponad 20 lat przeglądane są obecnie unijne ramy prawne dotyczące produktów farmaceutycznych. Apelujemy o zapewnienie wszystkim pacjentom w Europie dostępu do przystępnych cenowo i bezpiecznych leków, co oznacza, że to krajowe systemy opieki zdrowotnej, a nie firmy farmaceutyczne, powinny decydować o dostępności danego leku w danym kraju.

Włączamy się w prace nad proponowanym aktem o lekach krytycznych. Dostępność leków od dawna stanowi wyzwanie w UE.

Krajowe organizacje lekarskie zgłaszają, że problem niedoborów leków stał się problemem systemowym, niezależnie od pory roku i rodzaju produktów leczniczych. Zwracamy uwagę na potrzebę jasnego określenia odpowiedzialności dla zapewnienia dostępności leków oraz skutecznego systemu monitorowania i ostrzegania, aby móc reagować na niedobory w odpowiednim czasie. Dostrzegamy również potrzebę zwiększenia odporności łańcuchów dostaw.

Poza tym powinniśmy obserwować, gdzie opieka farmaceutyczna jest zastępowana komercyjnymi produktami związanymi ze stylem życia. Na przykład branża suplementów diety wykorzystuje słabe regulacje i agresywny marketing, aby generować zyski, co może się odbywać kosztem bezpieczeństwa pacjentów, równości i opieki opartej na dowodach naukowych. Apelujemy o interdyscyplinarną współpracę między lekarzami i farmaceutami w zakresie samoleczenia, w tym suplementów.

Dobre nawyki – lepsze życie

Nadal podkreślamy wagę profilaktyki. Opowiadamy się za podejściem „Zdrowie we wszystkich obszarach polityki”, aby zapewnić ludziom zdrowie fizyczne i psychiczne oraz dobre samopoczucie. UE może zwiększyć działania na rzecz budowy zrównoważonych systemów żywnościowych, promocji zdrowszej diety i poprawy warunków dla aktywnej mobilności.

Konieczne są dalsze działania na rzecz osób w trudnej sytuacji finansowej lub ubóstwie, co sprzyja zaostrzeniu chorób przewlekłych, takich jak cukrzyca i schorzenia układu krążenia.

Plan UE na rzecz walki z rakiem zawierał liczne propozycje, których wprowadzenie zostało opóźnione. W odniesieniu do alkoholu obejmuje to rewizję unijnych przepisów dotyczących opodatkowania i zakupów transgranicznych, a także wprowadzenie obowiązkowych zasad informowania na etykietach o składnikach, wartościach odżywczych i ostrzeżeniach zdrowotnych.

W odniesieniu do tytoniu nie została jeszcze zakończona rewizja unijnej dyrektywy podatkowej i ram prawnych dotyczących zakupów transgranicznych. Ponadto oczekuje się na rewizję dyrektywy w sprawie wyrobów tytoniowych i dyrektywy w sprawie reklamy wyrobów tytoniowych.

Istnieje pilna potrzeba podjęcia tych działań, zwłaszcza ze względu na głębokie obawy dotyczące nowych produktów, takich jak e-papierosy, saszetki nikotynowe i podgrzewane wyroby tytoniowe. W 2023 r. przyjęliśmy stanowisko ostrzegające przed poważnym zagrożeniem zdrowia publicznego związanym z marihuaną, sprzeciwiające się dalszej legalizacji i wzywające do podjęcia działań na rzecz ograniczenia jej używania przez obywateli.

Podkreślamy również negatywny wpływ czynników komercyjnych na zdrowie i apelujemy o etyczne i oparte na dowodach naukowych kształtowanie polityki. Obecnie opracowujemy stanowisko w sprawie wpływu hazardu na zdrowie, które odnosi się do uzależniających modeli biznesowych.

Klimatyczne priorytety

Zapobieganie chorobom jest również uzależnione od polityki klimatycznej i środowiskowej. Skupiliśmy się na kwestii jakości powietrza jako członek Koalicji UE na rzecz Zdrowego Powietrza (EUHAC), zrzeszającej różne podmioty z sektora zdrowia. W zeszłym roku popieraliśmy i z zadowoleniem przyjęliśmy rewizję dyrektywy UE w sprawie jakości powietrza, ustanawiającą nowe normy jakości powietrza, które mają zostać osiągnięte do 2030 r. i które są bardziej zgodne z wytycznymi WHO.

Dostrzegamy szczególne znaczenie tej sprawy w Europie Wschodniej. Ponadto CPME wzywa UE do osiągnięcia celu neutralności klimatycznej do 2050 r., w tym celu pośredniego na 2030 r., jakim jest redukcja emisji gazów cieplarnianych netto o co najmniej 55 proc. w porównaniu z poziomami z 1990 r.

Współpraca na rzecz zdrowej Europy

Dostrzegamy również rosnące znaczenie wspólnego działania na rzecz obrony niezależności zawodu lekarza i roli krajowych organizacji lekarskich w kształtowaniu polityki zdrowotnej. Rezultat naszej pracy jest silniejszy, gdy jednoczymy głosy wszystkich europejskich krajowych organizacji lekarskich. Członkowie CPME są siłą napędową naszej organizacji. To ich doświadczenie, wiarygodność i zaangażowanie pozwalają nam się rozwijać.

Dziękujemy Naczelnej Izbie Lekarskiej za jej stały wkład w pracę i zarządzanie naszą organizacją. Lekarze są ambasadorami nie tylko zdrowia i opieki nad pacjentami, ale także Europy i europejskiej solidarności. Z radością będziemy kontynuować i pogłębiać współpracę z polskimi lekarzami na rzecz zdrowszej Europy jako całości.

Nasze działania można śledzić na stronie internetowej www.cpme.eu, w mediach społecznościowych oraz w magazynie CPME.

Dr Ole Johan Bakke, prezes CPME

Źródło: „Gazeta Lekarska” nr 9/2025