Jeśli jesteś chory, nie wjedziesz do Polski

We wrześniu minister zdrowia Marian Zembala podpisał rozporządzenie w sprawie chorób zakaźnych, których rozpoznanie lub podejrzenie wystąpienia może stanowić podstawę odmowy wjazdu cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2015 r., poz. 1501). Kto jest odpowiedzialny za to, by rozpoznawać te choroby i decydować o ewentualnej odmowie przekroczenia granicy? Odpowiada rzecznik prasowy Głównego Inspektoratu Sanitarnego Jan Bondar.

Foto: archiwum Straży Granicznej

Decyzja o niewpuszczeniu cudzoziemca na obszar RP należy do komendanta placówki Straży Granicznej.

Może ona być wydana na podstawie badania lekarskiego przeprowadzanego przez zatrudnionego przez Straż Graniczną lekarza, a także – w sytuacji znacznego napływu cudzoziemców z kraju objętego epidemią – może być podejmowana przez samych funkcjonariuszy Straży Granicznej, gdy wykonanie odpowiednich badań jest z przyczyn technicznych i ilościowych niemożliwe, a sytuacja zagraża przeniesieniem epidemii na obszar Polski.

Dlatego też w § 3 rozporządzenia określono również kryteria pozwalające podejrzewać u cudzoziemca wystąpienia chorób zakaźnych zawartych w wykazie rozporządzenia. Jako podstawowe kryterium możliwości podejrzewania choroby zakaźnej przyjęto przesłanki o charakterze epidemiologicznym: pobyt na obszarze występowania zachorowań (§ 3 pkt 1-2) lub stwierdzone narażenie na źródło zakażenia (§ 3 pkt 3).

W przypadkach, gdy cudzoziemiec przybywa do Rzeczypospolitej Polskiej z obszaru o szczególnie niekorzystnej sytuacji epidemiologicznej, a brak jest uznania przez WHO tego obszaru za zakażony, dla powzięcia podejrzenia o chorobie zakaźnej wymagane jest ponadto stwierdzenie u niego występowania objawów chorobowych właściwych dla danej choroby zakaźnej (§ 3 pkt 2).

Należy wyraźnie podkreślić, że przepisy § 3 rozporządzenia odnoszą się do sytuacji nadzwyczajnej, jaką jest niewątpliwie odmowa wpuszczenia cudzoziemca na teren Rzeczypospolitej Polskiej z powodu zagrożenia zdrowia publicznego jedynie na podstawie podejrzenia zachorowania, które nie jest potwierdzone badaniem lekarskim i badaniami laboratoryjnymi.

Jest więc oczywiste, że podejmowanie takich decyzji przez Straż Graniczną będzie uzasadnione jedynie w sytuacji wystąpienia epidemii o znacznym rozmiarze, gdy brak jest sił i środków, które pozwalałyby na przeprowadzenie odpowiedniego postępowania diagnostycznego w przypadku każdego podejrzenia niebezpiecznej choroby zakaźnej stanowiącej zagrożenie dla zdrowia publicznego.

Obecnie – w porównaniu z poprzednio obowiązującym rozporządzeniem – zrezygnowano z wymieniania objawów klinicznych, które mogą stanowić podstawę dla podejrzewania chorób zakaźnych objętych przepisami rozporządzenia, doprecyzowano natomiast, że objawy muszą być właściwe dla danej choroby zakaźnej. Obraz kliniczny (objawy) poszczególnych chorób może bowiem ulegać istotnym, niemożliwym obecnie do przewidzenia zmianom.

Taka sytuacja wystąpiła w czasie epidemii gorączki Ebola w Afryce Zachodniej w 2014 r., gdy w obrazie klinicznym Eboli zaczęły dominować objawy chorobowe z układu pokarmowego, podczas gdy we wcześniejszych ogniskach epidemicznych występowały głównie objawy krwotoczne.

W sytuacji wystąpienia nadzwyczajnego zagrożenia epidemicznego Światowa Organizacja Zdrowia oraz polskie ośrodki medyczne i służby sanitarno-epidemiologiczne będą opracowywać charakterystykę objawów choroby, która będzie oparta na bieżących danych epidemiologicznych i klinicznych.

Informacje takie będą stanowić aktualne źródło informacji wyznaczających postępowanie funkcjonariuszy Straży Granicznej w sytuacjach konieczności przeciwdziałania zawleczeniu na obszar naszego kraju choroby zakaźnej, przy braku możliwości pozwalających na rozpoznanie choroby zakaźnej w sposób pewny przy wykorzystaniu badań diagnostycznych.

Ostatnia grupa przesłanek (§ 3 pkt 3), które pozwalają podejrzewać u cudzoziemca chorobę zakaźną obejmuje natomiast sytuację, w której Straży Granicznej przekazane zostaną bezpośrednie informacje o możliwym narażeniu cudzoziemca na zakażenie. Informacje takie mogą pochodzić z unijnych i międzynarodowych systemów wczesnego ostrzegania przed chorobami zakaźnymi, w których wymieniane są informacje w ramach prowadzonych dochodzeń epidemiologicznych obejmujących wyszukiwanie na obszarze kilku krajów osób mających kontakt z chorobą zakaźną.

Należy podkreślić, że zgodnie z art. 36 ustawy o cudzoziemcach podstawą do decyzji o odmowie wjazdu cudzoziemca na obszar Rzeczypospolitej Polskiej może być nie tylko podejrzenie choroby zakaźnej, lecz również jej rozpoznanie w ścisłym sensie medycznym. Podejrzenie choroby zakaźnej będzie najczęściej powzięte bezpośrednio na przejściu granicznym przez Straż Graniczną lub służby sanitarno-epidemiologiczne.

Natomiast w związku z uczestnictwem Polski w międzynarodowych sieciach nadzoru epidemiologicznego możliwe jest wcześniejsze otrzymanie informacji o podróży międzynarodowej osoby chorej, u której choroba zakaźna została wcześniej rozpoznana przez lekarza i potwierdzona badaniami laboratoryjnymi.

Takie przypadki mogą dotyczyć osób, które trwale uchylają się od podjęcia lub kontynuowania leczenia na gruźlicę w swoich krajach i podejmują decyzję o przekroczeniu granicy, np. w celu podjęcia pracy w naszym kraju. Rozpoznanie choroby zakaźnej może być również postawione przez zatrudnianego przez Straż Graniczną lekarza, który realizuje zadanie prowadzenia tzw. filtru epidemiologicznego.

Więcej o wyzwaniach stojących przed Polską w związku z kryzysem migracyjnym piszemy tutaj.