Ortezy tylko z obuwiem

Z Elaine Owen, specjalistą fizjoterapii z Wielkiej Brytanii, twórcą nowatorskiego segmentalno-kinematycznego podejścia do zaopatrzenia ortopedycznego dzieci z MPD, rozmawia Lucyna Krysiak.

Elaine Owen
Foto: archiwum prywatne

Co niezwykłego jest w projektowaniu ortez i obuwia ortotycznego dla dzieci z dziecięcym porażeniem mózgowym?

Dzieci z MPD mają złożone objawy kliniczne i często współistnieją z nimi problemy ortopedyczne. Brak właściwego ich rozpoznania i odpowiedniego zaopatrzenia w ortezy oraz obuwie ortotyczne potrafi zniweczyć wysiłki fizjoterapeutów, a nawet pogorszyć stan zdrowia rehabilitowanych.

Powinny być one konstruowane w oparciu o dogłębną analizę chodu. Zaznaczam, że mówimy tu o wczesnej interwencji przy użyciu ortez stawu skokowego i obuwia ortotycznego, sprawa dotyczy bowiem bardzo małych dzieci w wieku od 0 do 3 lat. Od właściwie dopasowanego zaopatrzenia ortopedycznego zależy więc ich dalszy rozwój i sprawność w przyszłości.

Na czym oparte jest to nowe podejście?

Ortezy i obuwie ortotyczne stosuje się w rehabilitacji od lat, ale obecnie są nowe, niezwykle plastyczne materiały, np. polipropylen, co stwarza możliwość bardziej precyzyjnego dopasowania ich do stopnia i rodzaju uszkodzenia narządu ruchu. Nowe, całościowe podejście do projektowania ortez i obuwia ortycznego bazuje na obserwacji i analizie pozycji stojącej, chodu kołyszącego, kroczenia i rozwoju chodzenia przy zachowaniu jego pełnych cykli.

Kluczowe znaczenie mają proporcje poszczególnych segmentów, ustawienia, ocena sztywności kończyn w chodzie. Dopiero na tej podstawie można projektować właściwą ortezę i obuwie ortotyczne, by mogły one wspomagać rozwój tych aktywności. Jednym słowem, orteza musi pasować nie tylko do rodzaju niepełnosprawności, ale do butów i stanowić z nimi komplet. Jedno bez drugiego nie zadziała.

Wielu ortopedów kieruje się stereotypowym myśleniem o zaopatrzeniu ortopedycznym dzieci z MPD.

Należy to zmienić. Dzięki możliwościom nagrywania chodu, odtwarzania w zwolnionym tempie i analizowania procesu chodzenia odkryto, że w fazie przenoszenia ciężaru ciała z jednej nogi na drugą niższa noga nie jest pionowa, a kolano nie jest maksymalnie wyprostowane, jak to pierwotnie zakładano (na tej podstawie zlecano zaopatrzenie ortopedyczne), ale znajduje się nad środkiem stopy i noga niższa w tej fazie chodu jest zgięta pod kątem od 10 do 12 stopni.

To diametralnie zmienia podejście do projektowania ortez i obuwia. Kiedyś ortezy stawu skokowego ustawiano pionowo, aby kończyna była wyprostowana, a kolano maksymalnie rozciągnięte. Obecnie uwzględnia się to zgięcie. Ta faza nazywana jest chwilową fazą podparcia. Jest ona bardzo krótka, szybko przechodzi w fazę piętową, trudno więc ją było uchwycić i ocenić, jak poruszają się w trakcie chodu poszczególne segmenty – podudzie i udo. Dopiero ta wiedza pozwoliła dostrzec, że w tej fazie stopa jest oparta na podłożu, a podudzie jest ustawione do niej pod kątem.

Czy projektowanie ortez zgodnie z tą zasadą może nastręczać trudności?

Są algorytmy projektowania ortez ułatwiające ich konstruowanie oraz profilowanie obuwia dla dzieci z MPD. Wiele z nich ma skrócone mięśnie brzuchate łydki. W tym wypadku stopa musi znajdować się w zgięciu podeszwowym, inaczej dziecko nie może wyprostować kolana podczas chodzenia. Właściwy algorytm określa, jaki ma być kąt tego zgięcia. To burzy ugruntowaną w świecie opinię, że przy projektowaniu ortez należy zachować kąt prosty pomiędzy podudziem a stopą.

W nowym podejściu uwzględnia się kąt nachylenia goleni względem stopy, kąt zgięcia w obrębie stawu skokowego i nachylenia podudzia względem płaszczyzny wertykalnej. Wtedy można dopiero ocenić, czy to jest zgięcie grzbietowe czy podeszwowe. Algorytm stosuje się także w odniesieniu do oceny układu stopy. Na jego podstawie można określić, jaki kąt zgięcia stawu skokowego będzie zastosowany w ortezie. Kąt nachylenia podudzia względem płaszczyzny pionowej wyznacza się po założeniu dziecku obuwia i ortezy. Dopiero wtedy, analizując jego chód, dobiera się odpowiednie dla niego ustawienie.

Od jakiego momentu można im zlecać ortezy stawu skokowego i obuwie ortyczne?

Jak najwcześniej. Jeśli tylko diagnoza potwierdzi, że jest to dziecko z MPD, zaopatruje się je ortopedycznie, zanim zacznie chodzić. Wówczas zapobiega się bolesnym przykurczom oraz interwencjom chirurgicznym.

Źródło: „Gazeta Lekarska” nr 12/2016-1/2017

Zobacz konferencję naukową pt. „Marihuana – lek czy zagrożenie?”:

Przypominamy: od 1 września recepty na bezpłatne leki dla pacjentów 75+ wystawiają lekarze podstawowej opieki zdrowotnej udzielający świadczeń POZ u danego świadczeniodawcy, pielęgniarki POZ oraz lekarze wypisujący recepty pro auctore i pro familiae. Kliknij tutaj, żeby przeczytać komentarze ekspertów i pobrać pełną listę bezpłatnych leków dla seniorów.