Co robić, gdy policja pyta o pacjenta

Nie ma podstaw do udzielenia funkcjonariuszom pomocy w postaci informacji o poszukiwanym pacjencie. Nie można jednak wykluczyć, że w indywidualnych przypadkach ich przekazanie będzie znajdowało uzasadnienie – pisze adw. dr Amadeusz Małolepszy.

Lekarze prowadzący indywidualne gabinety lub podmioty lecznicze często pytają o udzielanie pomocy policji w postaci udostępnienia danych poszukiwanych pacjentów.

Żądane dane obejmują najczęściej adresy zamieszkania osób poszukiwanych, ich numery telefonów, dane osób bliskich upoważnionych przez pacjentów oraz informacje o planowanej wizycie. Lekarze nie są pewni, czy takie dane mogą być udostępniane.

Mogą się zwracać

Do zadań policji należy m.in. poszukiwanie osób ukrywających się przed organami ścigania lub wymiaru sprawiedliwości. Policjanci mają przy wykonywaniu tych zadań m.in.:

• prawo do żądania niezbędnej pomocy od instytucji państwowych, organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego oraz przedsiębiorców prowadzących działalność w zakresie użyteczności publicznej;
• prawo zwracania się o niezbędną pomoc do innych przedsiębiorców i organizacji społecznych, jak również zwracania się w nagłych wypadkach do każdej osoby o udzielenie doraźnej pomocy w ramach obowiązujących przepisów prawa.

Podmioty lecznicze zaliczają się do kategorii tych, do których policja może zwrócić się o udzielenie niezbędnej pomocy. Może mieć to formę pisemną lub ustną. Pisemne zwrócenie się o pomoc powinno zawierać powołanie podstawy prawnej żądania, określenie rodzaju i zakresu niezbędnej pomocy oraz wskazanie policjanta korzystającego z pomocy.

Ustne zwrócenie się o pomoc może być zgłoszone przez każdego policjanta, który jej potrzebuje. Jest to możliwe w sytuacjach niecierpiących zwłoki, a także przy wykonywaniu czynności służbowej na pisemne polecenie sądu, prokuratora lub organu administracji publicznej. Ustne zgłoszenie powinno zostać niezwłocznie potwierdzone na piśmie.

Zakres danych do przekazania

Udzielenie pomocy powinno nastąpić w granicach obowiązujących przepisów prawa. Ważnym elementem będzie tu określenie, jakiego rodzaju dane mogą być przekazane, a o jakie dane prosi policja.

Najczęściej przedmiotem zapytania o pomoc będą „zwykłe” dane osobowe, rozumiane jako wszelkie informacje o zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osobie fizycznej, takie jak imię i nazwisko, numer identyfikacyjny, dane o lokalizacji, identyfikator internetowy lub jeden bądź kilka szczególnych czynników określających fizyczną, fizjologiczną, genetyczną, psychiczną, ekonomiczną, kulturową lub społeczną tożsamość osoby fizycznej.

Danymi wymagającymi szczególnej uwagi, bez których trudno wyobrazić sobie funkcjonowanie podmiotu leczniczego lub podmiotu wykonującego działalność leczniczą, są tzw. dane wrażliwe, którymi są m.in. dane dotyczące zdrowia. Zaliczyć do nich należy wszystkie dane o stanie zdrowia osoby, której dotyczą, ujawniające informacje o przeszłym, obecnym lub przyszłym stanie fizycznego lub psychicznego zdrowia.

Do danych takich należą m.in. informacje o danej osobie zbierane podczas rejestracji do usług opieki zdrowotnej lub podczas świadczenia jej takich usług; informacje pochodzące z badań laboratoryjnych lub lekarskich części ciała lub płynów ustrojowych, w tym danych genetycznych i próbek biologicznych, oraz wszelkie informacje, na przykład o chorobie, niepełnosprawności, ryzyku choroby, historii medycznej, leczeniu klinicznym lub stanie fizjologicznym lub biomedycznym, niezależnie od ich źródła, którym może być na przykład lekarz lub inny pracownik służby zdrowia czy szpital.

Istotne jest zatem skontrolowanie, jakiego rodzaju pomoc ma być udzielona (warunek formalny zapytania o pomoc) i czy nie obejmuje ona danych, które z uwagi na ich szczególny charakter mogą być objęte tajemnicą zawodową.

Pomoc a tajemnica

Osoby wykonujące zawód medyczny są obowiązane zachować w tajemnicy informacje związane z pacjentem, w szczególności ze stanem zdrowia pacjenta. Katalog nie jest zamknięty i – co istotne – obejmuje nie tylko dane związane ze stanem zdrowia, ale też np. dane o sytuacji rodzinnej, majątkowej lub zawodowej. Informacje te mogą być ujawnione tylko w przypadku, gdy:

• stanowią tak przepisy ustaw;
• zachowanie tajemnicy może stanowić niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia pacjenta lub innych osób;
• pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy wyrażą zgodę na ujawnienie tajemnicy;
• zachodzi potrzeba przekazania niezbędnych informacji o pacjencie związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych innym osobom wykonującym zawód medyczny, uczestniczącym w udzielaniu tych świadczeń.

Osobami wykonującymi zawód medyczny są osoby uprawnione na podstawie odrębnych przepisów do udzielania świadczeń zdrowotnych oraz osoby legitymujące się nabyciem fachowych kwalifikacji do udzielania świadczeń zdrowotnych w określonym zakresie lub w określonej dziedzinie medycyny. Przedstawicielami takich zawodów są m.in. lekarze, pielęgniarki i położne, których obowiązek zachowania tajemnicy wynika z ustaw regulujących wykonywanie zawodu.

Inne osoby wykonujące czynności pomocnicze przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych, a także czynności związane z utrzymaniem systemu teleinformatycznego, w którym przetwarzana jest dokumentacja medyczna, i zapewnieniem bezpieczeństwa tego systemu są obowiązane do zachowania w tajemnicy informacji związanych z pacjentem, uzyskanych w związku z wykonywaniem zadań. Osoby te są związane tajemnicą także po śmierci pacjenta.

Obowiązek zachowania w tajemnicy informacji o pacjencie nie dotyczy wyłącznie osób wykonujących zawody medyczne. Rozciąga się on także na podmioty lecznicze (niezależnie od formy organizacyjno-prawnej), albowiem te prowadzą dokumentację medyczną oraz posiadają teleinformatyczne bazy danych o pacjentach.

Dane osobowe, takie jak adres zamieszkania, numer telefonu, dane osób bliskich upoważnionych przez pacjenta, stanowią element dokumentacji medycznej. Dokumentację prowadzi podmiot leczniczy lub podmiot wykonujący działalność leczniczą i jest ona objęta tożsamą ochroną co osoby wykonujące zawód medyczny lub go niewykonujące. Innymi słowy dane w niej zawarte chroni tajemnica.

Udostępnienie danych zawartych w dokumentacji medycznej osobom innym niż pacjent, jego przedstawiciel ustawowy lub osoba upoważniona przez pacjenta może nastąpić w wypadkach przewidzianych w ustawie o prawach pacjenta. Dokumentacja (papierowa, jak i elektroniczna) może być udostępniona jedynie sądom, w tym sądom dyscyplinarnym, prokuraturom, lekarzom sądowym i rzecznikom odpowiedzialności zawodowej, w związku z prowadzonym postępowaniem.

Informacja o planowanej wizycie w poradni stanowi jedną z danych medycznych zamieszczanych w systemie teleinformatycznym. Nie zostało to wyrażone wprost w przepisach prawa, ale taka informacja również podlega ochronie.

Skoro zatem podmioty, którym powierzono przetwarzanie danych, są obowiązane do zachowania w tajemnicy informacji związanych z pacjentami w związku z powierzeniem im przetwarzania danych, to tym bardziej taka tajemnica obejmuje dane wprowadzane przez podmioty lecznicze lub podmioty wykonujące działalność leczniczą.

Od reguły bywają wyjątki

Podsumowując, nie ma podstaw do udzielenia policji pomocy w postaci informacji przedstawionych w zapytaniu na temat poszukiwanego pacjenta. Trudno jest jednak wskazać jedną, konkretną podstawę prawną odmowy udzielenia informacji. Ta może bowiem zależeć od tego, do kogo została skierowana prośba o pomoc, jak również o jakie dane pacjenta chodzi bądź w jakim trybie wystąpiono o pomoc.

Nie można jednakże wykluczyć, że w indywidualnych przypadkach udzielenie informacji policji będzie znajdowało uzasadnienie. Można sobie wyobrazić, choć nie musi być to bezdyskusyjne, udzielenie pomocy polegające jedynie na potwierdzeniu lub zaprzeczeniu faktu, że określona osoba jest zarejestrowana, leczyła się bądź leczy się w podmiocie leczniczym bądź podmiocie wykonującym działalność leczniczą.

dr Amadeusz Małolepszy, adwokat

Przykre konsekwencje

Dane dotyczące pacjenta objęte są tajemnicą zawodową. Tryb zwolnienia z niej jest ściśle uregulowany w przepisach prawa. Udzielenie informacji objętej tajemnicą zawodową przez osobę zobowiązaną do jej zachowania godzi w prawa pacjenta i może prowadzić do wszczęcia przez Rzecznika Praw Pacjenta postępowania wyjaśniającego.

Dodatkowo w przypadku osób wykonujących zawody medyczne niedochowanie tajemnicy zawodowej może stanowić podstawę do wszczęcia postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej, natomiast w przypadku osób niewykonujących zawodów medycznych może być rozpatrywane jako ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych.