Czas pracy lekarzy: rzeczywistość, oczekiwania

Na stronach Głównego Urzędu Statystycznego każdy Polak może wziąć udział w ogólnopolskim badaniu wynagrodzeń. Duże zaskoczenie to możliwość niezwykle szczegółowego określenia posiadanych kwalifikacji.

Foto: freeimages.com

Wypełnienie pierwszej części – dotyczącej demografii, wieku, płci – nie stanowiło problemu. Informacje o wielkości firmy – proszę bardzo. Po kilku kliknięciach udało mi się znaleźć błąd w systemie. Nie był w stanie przyjąć wynagrodzenia w podstawowym miejscu pracy wynoszącego 0 zł. Po namyśle wpisałem 1500 – tyle, ile mniej więcej wynosi w moim szpitalu średnia dyżurowa (czyt. za nadgodziny).

Na zakończenie badania wyświetliłem indywidualny raport, według którego mediana zarobków osób z moim stażem pracy i wykształceniem to 3990 zł brutto za 40 godz. pracy tygodniowo (25 zł/h), czyli o 2490 zł więcej, niż otrzymuję obecnie za 3-4 noce spędzane w szpitalu. Niektórzy młodzi lekarze dostają 12 zł za godzinę pracy w nocy.

Mało pocieszające jest, że 25% osób z wyższym wykształceniem zarabia jeszcze mniej. Z badania przeprowadzonego przez Naczelną Izbę Lekarską* w 2012 r. wynikało, że w więcej niż jednym miejscu pracuje 63% lekarzy i 32% lekarzy dentystów.

W polskiej ochronie zdrowia przyjął się model, że zarabia się „po pracy”. Żeby sprawdzić, jak jest obecnie, przeprowadziliśmy ankietę. W okresie od maja do września br. wzięło w niej udział 426 osób, które potwierdzały swój status indywidualnym nr PWZ. Ankieta była kierowana głównie do młodych lekarzy i wśród respondentów znalazło się 49% lekarzy w wieku poniżej 35 lat (grupa wiekowa stanowiąca 20% wszystkich lekarzy w Polsce), a tylko 9,4% lekarzy w wieku 55 lat i więcej (33% wszystkich).

Wśród respondentów było też więcej niż w ogólnej populacji lekarzy bez specjalizacji i specjalizujących się (46,2% vs 21%). Przeważali mężczyźni – 53,6% respondentów vs 39% w ogólnej populacji lekarzy i lekarzy dentystów. Można więc powiedzieć, że badanie odzwierciedla przede wszystkim opinie młodych lekarzy, mężczyzn, nieposiadających jeszcze specjalizacji. Celem badania było uzyskanie opinii o czasie pracy zawodowej lekarzy oraz o ich oczekiwaniach co do czasu pracy.

Biorąc pod uwagę łączny czas spędzany w pracy (etat, umowa zlecenie, kontrakt), 50,7% respondentów podaje, iż pracują ponad 60 godz. tygodniowo, 4,8% respondentów ponad 100.

Objawy przemęczenia i przepracowania zauważa u siebie 75,9% osób, a podobne symptomy widzi u 89,4% swoich kolegów. Połowa biorących udział w ankiecie (50,5%) twierdzi, że normy czasu pracy nie są respektowane w ich miejscu zatrudnienia. Podawane przyczyny tego stanu są liczne i zróżnicowane. Najczęściej wymieniono zbyt dużą ilość pacjentów, omijanie przepisów, presję pracodawcy, nieliczone nadgodziny.

35,6% uważa, że przyczyną jest nieprzestrzeganie przepisów przez pracodawcę, ale 71,2% godzi się na pracę w nadmiernym wymiarze godzin. 19,6% ankietowanych deklaruje wykonywanie zawodu w ramach wolontariatu. 7,2% spośród nich taka praca (za darmo) zajmuje przynajmniej 20 godz. w tygodniu.

Prawie wszyscy respondenci (97%) chcieliby pracować poniżej 60 godz. w tygodniu, a 55,9% do 40 godz., czyli zgodnie z aktualnymi wytycznymi dotyczącymi norm czasu pracy. Podsumowując wyniki ankiety, można sądzić, że potwierdza ona powszechne przekonanie, że lekarze pracują więcej niż powinni i więcej niż chcieliby pracować. Skrajnie długi czas pracy to już bardzo poważne zagrożenie dla pacjentów i samych lekarzy.

Odbywa się bowiem kosztem snu, ze zmęczeniem i wypaleniem zawodowym włącznie, co także jest niebezpieczne, choć nie zawsze widoczne. W badaniu tym nie pytaliśmy o oczekiwane wynagrodzenia, choć czas pracy i zarobki są bardzo ściśle ze sobą związane.

Mimo że tylko 12% respondentów wskazało niskie zarobki jako przyczynę wydłużania pracy, dyskusje o tym „właściwym” czasie muszą uwzględniać uzyskiwane wynagrodzenie. Jest to bardzo ciekawy temat do dalszych analiz. Ograniczeniem tego i podobnych badań jest subiektywność opinii respondentów. Uzyskanie informacji o rzeczywistym czasie pracy wymagałoby przeprowadzenia bezpośredniej obserwacji czasu pracy przez niezależnych badaczy, co z wielu względów jest bardzo trudne.

Nie mamy też informacji, które pozwoliłyby ocenić, czy respondenci raczej zawyżają czy zaniżają liczby przepracowanych godzin i dni. Wyniki potwierdzają jednak, że czas pracy młodych lekarzy jest wyraźnie dłuższy niż określony prawem. Na pewno zmniejsza to atrakcyjność zawodu, powoduje powszechne wśród lekarzy przemęczenie, skłania do poszukiwania bardziej atrakcyjnych miejsc pracy.

Wyniki potwierdzają także, że lekarze są potrzebni w wielu miejscach i nie unikają ciężkiej pracy, aby zapewnić chorym pomoc. Przede wszystkim jednak wskazują, że należy szybko zadbać o to, by liczba lekarzy zwiększyła się, mieli oni odpowiednie warunki pracy i płacy. Konieczne są rozwiązania systemowe gwarantujące przestrzeganie zasad dotyczących czasu pracy.

Filip Dąbrowski
Przewodniczący Komisji ds. Młodych Lekarzy NRL

* Badanie było realizowane przez OSAI NIL.

Źródło: „Gazeta Lekarska” nr 12/2015-1/2016