Jaka komunikacja, taka skuteczność leczenia

Wszystkie elementy profesjonalnej relacji między lekarzem a pacjentem, są nierozerwalnie związane z efektywnością leczenia – mówi prof. Aldona Jankowska, prezes Polskiego Towarzystwa Komunikacji Medycznej w rozmowie z Lucyną Krysiak.

Czego, oprócz skutecznego leczenia, może oczekiwać pacjent od lekarza?

Profesjonalnej współpracy. Jednym z kluczowych czynników wpływających na skuteczność leczenia są kompetencje komunikacyjne lekarza. To one umożliwiają m.in. prawidłowe zebranie wywiadu, co pozwala na postawienie trafnej diagnozy, a także budowanie zaufania pacjenta, a to z kolei wpływa na przestrzeganie zaleceń medycznych. Kompetencje komunikacyjne są również niezbędne do jasnego wyjaśnienia pacjentowi istoty choroby, planu leczenia oraz rokowań, co buduje konstruktywną współpracę. Jednym słowem: skuteczne leczenie bez wysokich umiejętności komunikacyjnych lekarza nie jest możliwe.

Zatem w procesie leczenia dobra komunikacja z pacjentem jest niezbywalnym elementem.

Pierwszym etapem leczenia jest diagnoza. Jej podstawą jest profesjonalne zebranie wywiadu. Wymaga to zarówno rozległej wiedzy medycznej, jak i odpowiednich kompetencji komunikacyjnych, takich jak umiejętne zadawanie pytań otwartych i zamkniętych, właściwa kolejność pytań, właściwe interpretowanie i wysyłanie sygnałów pozawerbalnych oraz umiejętność uważnego słuchania. Kompetencji komunikacyjnych wymaga przekazanie informacji o chorobie, planie leczenia i zaleceniach. To zadanie wcale nie jest łatwe. I bywa deprecjonowane. Pacjent dobrze rozumiejący przekazywane informacje realizuje zalecenia. Brak kompetencji komunikacyjnych lekarza w tym obszarze rujnuje efekty nawet najdoskonalej zaplanowanej terapii.

Czy polscy lekarze posiadają wystarczające umiejętności komunikowania się, czy powinni się tego uczyć?

Zawód lekarza wiąże się ze stałą koniecznością kształcenia się, także w tym zakresie. Obserwujemy obecnie bardzo duże zainteresowanie tą tematyką wśród medyków. Prawdopodobnie wynika to m.in. z faktu, że dopiero od kilku lat w polskich uczelniach medycznych studenci mają możliwość kształcenia kompetencji komunikacyjnych. W krajach zachodniej Europy i Ameryki Północnej takie zajęcia są obowiązkowe od kilkudziesięciu lat. Obecnie w Polsce warsztaty i szkolenia dotyczące tej tematyki zawsze gromadzą wielu uczestników. Badania pokazują, że kompetencje komunikacyjne i umiejętność budowania relacji z pacjentami zwiększają skuteczność leczenia i zmniejszają prawdopodobieństwo przeciążenia emocjonalnego oraz wypalenia zawodowego. Dlatego tak cenne dla lekarzy są możliwości kształcenia w zakresie komunikacji medycznej.

Na ile o dobrej komunikacji lekarza z pacjentem decydują wrodzone predyspozycje, a na ile umiejętności zdobyte podczas szkoleń?

Istnieją wrodzone predyspozycje, jednak szkolenia i warsztaty pozwalają zawsze na podwyższenie kompetencji. Można to porównać do kursu matematyki czy kursu tańca. Ci, którzy mają wrodzone predyspozycje, po takich kursach będą doskonali, a ci, którzy ich nie mają, rozwiążą zadania i zatańczą znacznie lepiej niż przed kursem.

Jak wygląda współpraca PTKM z COBiK Naczelnej Izby Lekarskiej dotycząca szkoleń?

Komunikacja medyczna jest istotnym elementem praktyki lekarskiej i odnajduje już swoje stałe miejsce w obszarach zainteresowań lekarzy w Polsce. Współpraca Polskiego Towarzystwa Komunikacji Medycznej z Centralnym Ośrodkiem Badań, Innowacji i Kształcenia Naczelnej Izby Lekarskiej trwa od 2022 r., jest bardzo owocna i intensywna. Zorganizowaliśmy i przeprowadziliśmy w tym czasie liczne warsztaty oraz szkolenia stacjonarne i zdalne, które zostały bardzo wysoko ocenione przez uczestników. Staramy się, aby nasze szkolenia były konkretnym wsparciem w praktyce lekarskiej szkolących się. Uczestnicy szkoleń to lekarze różnych specjalności, m.in. pediatrzy, lekarze rodzinni, ginekolodzy, interniści i stomatolodzy. W nadchodzącym, ostatnim kwartale 2024 r. zaplanowaliśmy dziewięć kolejnych spotkań w formie stacjonarnej i zdalnej, na które serdecznie zapraszamy wszystkich zainteresowanych.