Posiedzenie Światowego Stowarzyszenia Lekarzy

W dniach 14-17 października 2015 r. w Moskwie odbyło się 66. posiedzenie Zgromadzenia Ogólnego Światowego Stowarzyszenia Lekarzy (World Medical Association). W Zgromadzeniu wzięli udział przedstawiciele Naczelnej Izby Lekarskiej: Maciej Hamankiewicz – prezes Naczelnej Rady Lekarskiej oraz Grzegorz Mazur – członek Komisji ds. Współpracy Międzynarodowej NRL.

Moskwa. Foto: freeimages.com

W spotkaniach uczestniczyli przedstawiciele 112 krajowych stowarzyszeń oraz organizacji lekarskich – w trakcie Zgromadzenia w poczet członków WMA przyjęte zostało Greckie Stowarzyszenie Lekarskie (Panhellenic Medical Association). Posiedzeniu przewodniczył Michael Marmot, dyrektor University College London Institute of Health Equity, były przewodniczący Brytyjskiego Stowarzyszenia Lekarskiego, który objął funkcję prezesa Światowego Stowarzyszenia Lekarskiego na lata 2015-2016.

W trakcie posiedzenia poruszono szereg tematów oraz podjęto kilka stanowisk. Najważniejsze fragmenty z dokumentów publikujemy poniżej.

Zdrowie mobilne (mHealth)

Zgromadzenie Ogólne WMA przyjęło nowe stanowisko mające na celu bezpieczeństwo pacjentów, którzy, w celach zdrowotnych, korzystają z urządzeń mobilnych takich jak telefony komórkowe, urządzenia monitorujące zdrowie pacjenta, urządzenia typu ‘osobisty asystent cyfrowy (PDA)’ czy aplikacje promujące zdrowie np. zbierające informacje o dziennym spożyciu kalorii lub aktywności fizycznej użytkownika. W swoim stanowisku Światowe Stowarzyszenie Lekarzy wezwało lekarzy oraz pacjentów do ostrożnego i świadomego korzystania z ww. urządzeń w związku z potencjalnym ryzykiem oraz konsekwencjami wynikającymi z ich używania.

W dokumencie WMA zwraca się uwagę na konieczność należytego zbierania, przechowywania oraz przetwarzania danych osobowych pacjentów użytkowników aplikacji mZdrowia; podkreśla się także prawo do prywatności pacjenta a także wskazuje na konieczność stałego monitorowania oraz oceny urządzeń i aplikacji mZdrowia, w szczególności tych, które udostępniają usługę noszącą znamiona porady lekarskiej (np. SMS ze wskazówkami dla kobiet ciężarnych czy też urządzenia dla osób chorujących na cukrzycę monitorujące ich stan za pomocą sensorów umieszczonych na ciele użytkownika).

W swoim stanowisku WMA podkreśla, że czym innym są technologie mZdrowia, które promują określony tryb i styl życia a czym innym technologie i urządzenia, które wykorzystują wiedzę i doświadczenie lekarskie – wobec tych ostatnich powinny obowiązywać określone przepisy prawa a użytkownicy powinni mieć dostęp do informacji o źródle pochodzenia danej informacji medycznej.

Well-being – zdrowie lekarzy

Zgromadzenie Ogólne WMA przyjęło stanowisko wzywające krajowe stowarzyszenia lekarskie do wzmożenia wysiłków edukacyjnych mających na celu promowanie zdrowia wśród lekarzy (well-being) i zmierzających do zapobiegania oraz rozwiązywania problemów stresu oraz chorób dotykających lekarzy.

W dokumencie podkreślono, że obowiązkiem krajowych organizacji lekarskich, we współpracy z uczelniami medycznymi oraz placówkami medycznymi, jest edukacja oraz promocja zdrowia lekarzy, którzy często narażeni są na stres wynikający ze specyfiki zawodu oraz choroby, które obejmują psychiczne oraz behawioralne problemy zdrowotne, wypalenie zawodowe, problemy z komunikacją oraz interpersonalne, problemy fizyczne oraz kognitywne oraz zaburzenia związane z używaniem leków oraz alkoholu.

Podkreślono także konieczność opracowania programów zdrowotnych, które uwzględniałyby wdrożenie strategii prewencyjnych w zakresie ochrony zdrowia lekarzy, strategii wczesnego rozpoznawania chorób lekarzy, interwencji oraz opieki zdrowotnej.

Deklaracja w sprawie alkoholu

Światowe Stowarzyszenie Lekarzy zwróciło uwagę na konieczność opracowania nowych regulacji prawnych mających na celu zmniejszenie konsumpcji alkoholu, która stała się plagą ogólnoświatową. W swojej deklaracji WMA podkreśliła, że nadmierne spożycie alkoholu jest przyczyną wielu problemów zdrowotnych, społecznych i ekonomicznych oraz rocznie powoduje śmierć ok. 2,5 miliona ludzi na całym świecie, co stanowi 4% wszystkich zgonów.

Światowe Stowarzyszenie Lekarzy wezwało do wzmocnienia krajowych systemów ochrony zdrowia, podniesienia ceny alkoholu, zmniejszenia dostępności alkoholu poprzez ograniczenie miejsca i czasu sprzedaży, ograniczenia nielegalnej sprzedaży alkoholu, ustanowienia surowszych przepisów prawa dotyczących sprzedaży alkoholu osobom nieletnim, obostrzenia przepisów dotyczących marketingu alkoholu, podniesienia poziomu świadomości społeczeństw dzięki wdrażaniu kampanii antyalkoholowych oraz ograniczenia roli przemysłu alkoholowego na świecie.

Broń nuklearna

Światowe Stowarzyszenie Lekarzy przyjęło również stanowisko potępiające rozwój, testowanie, produkcję, składowanie, przekazywanie, rozmieszczenie, zastraszanie oraz użycie broni nuklearnej oraz zaapelowało do rządów krajowych o pracę na rzecz całkowitego jej wyeliminowania.

W toku dyskusji wyrażano niepokój spowodowany sytuacją na świecie, oraz obecnością 16 000 głowic nuklearnych będących w posiadaniu 9 państw, spośród których większość jest rozlokowana na terenie USA oraz Federacji Rosyjskiej. Podkreślano, że użycie nawet nieznacznej liczby tych głowic może stać się przyczyną globalnej katastrofy.

Bezdomne dzieci

Światowe Stowarzyszenie Lekarzy uznało za konieczne podjęcie tematu zdrowia bezdomnych dzieci, który obecnie stał się problemem ogólnoświatowym. Zgromadzenie Ogólne WMA przyjęło stanowisko, w którym stwierdza, że dzieci żyjące na ulicy są bardziej niż inne podatne na zagrożenia zdrowotne takie jak HIV, narkotyki, palenie tytoniu oraz picie alkoholu.

W dokumencie wskazano, że konieczne jest podjęcie działań prewencyjnych w zakresie zdrowia dzieci bezdomnych; podkreślono także, że wczesna identyfikacja i kompleksowe leczenie dzieci – ofiar nadużyć jest obecnie dużym wyzwaniem dla środowisk lekarskich na świecie.

Środki przymusu bezpośredniego – substancje chemiczne

Światowe Stowarzyszenie Lekarzy przyjęło stanowisko, w którym stwierdza, że rządy krajowe powinny całkowicie zaprzestać stosowania środków przymusu bezpośredniego takich jak substancje chemiczne mające na celu obezwładnienie uczestników zamieszek lub ich rozproszenie w trakcie protestów, z powodu zagrożenia, jakie środki te mogą stanowić dla zdrowia i życia.

W dokumencie zwrócono uwagę, że przepisy krajowe często stanowią o obowiązku zapewnienia przez rządy stosowania środków chemicznych w czasie zamieszek w sposób minimalizujący ryzyko utraty zdrowia i życia, jednak sposób ich użycia często decyduje o stopniu ekspozycji jednostki na działanie środka i bywa przyczyną poważnego uszczerbku na zdrowiu lub zagrożenia życia.

Światowe Stowarzyszenie Lekarzy zaapelowało do rządów krajowych o całkowite wyeliminowanie możliwości stosowania chemicznych środków przymusu bezpośredniego oraz zapewnienie personelowi medycznemu nieograniczonego niczym dostępu do osób poszkodowanych w trakcie zamieszek w celu niesienia niezbędnej pomocy medycznej.

Udział lekarzy w mediach

W związku z nasilającym się zjawiskiem występowania lekarzy w mediach w celu promowania określonych terapii lub produktów, które nie zostały naukowo i doświadczalnie potwierdzone, Światowe Stowarzyszenie Lekarzy opracowało nowe wytyczne dotyczące udziału lekarzy w mediach. Ich celem jest przede wszystkim zapewnienie bezpieczeństwa pacjenta.

Światowe Stowarzyszenie Lekarzy wzywa lekarzy występujących w środkach masowego przekazu do udzielania informacji precyzyjnych oraz obiektywnych opartych na aktualnej wiedzy medycznej oraz do powstrzymania się od udziału w reklamie produktów oraz innej działalności w mediach, która mogłaby być niezgodna z kodeksem etyki lekarskiej.

Program kształcenia medycznego

Światowe Stowarzyszenie Lekarzy zwróciło uwagę, że zagadnienia etyki lekarskiej oraz praw człowieka powinny stanowić obowiązkowy program każdej szkoły medycznej a edukacja w tym zakresie powinna być kontynuowana w trakcie kształcenia podyplomowego, doskonalenia zawodowego oraz w ramach kształcenia ustawicznego.

W swoim stanowisku Światowe Stowarzyszenie Lekarzy zwróciło uwagę, że przypadki naruszania przez poszczególnych lekarzy etyki zawodowej przy pełnieniu ich obowiązków wobec pacjentów oraz społeczeństwa poważnie godzi w reputację całego środowiska lekarskiego tak lokalnie jak i globalnie. Z tego powodu tak ważne jest wdrożenie kształcenia lekarzy w zakresie rozumienia oraz poszanowania praw człowieka oraz zagadnień etyki lekarskiej już na samym początku ich ścieżki edukacyjnej.

Niedobór witaminy D

Światowe Stowarzyszenie Lekarzy wezwało krajowe stowarzyszenia lekarskie, aby podjęły działania wspierające kontynuację badań oraz edukację w zakresie skutków niedoboru witaminy D, który dotyka 1/3 populacji na świecie.

Zwrócono uwagę, że niedobór witaminy D jest znaczącym problemem zdrowotnym w skali światowej oraz, że liczne badania naukowe potwierdzają, że niedobór ten powoduje zaburzenia wzrostu i rozwoju. Podkreślono, że należy prowadzić działania prewencyjne w grupach populacji szczególnie narażonych na skutki tego niedoboru takie jak dzieci i młodzież oraz kobiety w ciąży oraz osoby starsze.

* * *

Przedstawiciele Naczelnej Izby Lekarskiej, Maciej Hamankiewicz i Grzegorz Mazur, przedstawiali na forum WMA prezentację dotyczącą kształcenia medycznego w Polsce. Wykład, podczas którego na wstępie omówiona została sytuacja demograficzna lekarzy i lekarzy dentystów w Polsce, dotyczył następujących zagadnień:

• staż podyplomowy/praktyka lekarska na studiach;
• lekarski egzamin końcowy, lekarsko-dentystyczny egzamin końcowy;
• szkolenie specjalizacyjne: ze środków publicznych (rezydentura) oraz ze środków własnych lekarza (tryb pozarezydencki);
• podyplomowe doskonalenie zawodowe.

W trakcie wystąpienia przypomniana została działalność samorządu lekarskiego na rzecz zwiększenia liczby lekarzy w Polsce m.in. poprzez apelowanie o zwiększanie limitów na studia oraz liczby miejsc szkoleniowych, a zwłaszcza miejsc rezydenckich, na specjalizacjach lekarskich (stanowiska PNRL z czerwca 2014 i 2015 roku, stanowisko NRL z kwietnia 2015 roku).

Omawiając tematykę stażu podyplomowego wskazano, że zgodnie z apelem NRL z czerwca br. wprowadzenie dwusemestralnego praktycznego nauczania prowadzi de facto do skrócenia studiów w zakresie nauczania wiedzy medycznej, co może negatywnie wpłynąć na jakość tego kształcenia, a ponadto jest odejściem od dobrej i sprawdzonej tradycji nabywania pełnych uprawnień do wykonywania zawodów lekarza i lekarza dentysty poprzez staż realizowany dopiero po zakończeniu studiów przez absolwentów studiów medycznych i stomatologicznych.

Zwrócono także uwagę na kwestię odpowiedzialności: model dwusemestralnego praktycznego nauczania zakłada, że do pacjenta zostanie dopuszczona osoba niemająca tytułu zawodowego, nieposiadająca prawa wykonywania zawodu, z niezweryfikowaną postawą etyczną. Omówione zostały także działania samorządu lekarskiego na rzecz kształcenia podyplomowego poprzez wydawanie akredytacji, sprawne funkcjonowanie ośrodków doskonalenia zawodowego przy okręgowych izbach lekarskich i Ośrodka Doskonalenia Zawodowego przy NIL.

Przypomniano także realizowany (do końca września 2015 r.) przez Naczelną Izbę Lekarską w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki i bardzo dobrze przyjęty przez młodych lekarzy w Polsce projekt „Ogólnopolskie szkolenia z zakresu funkcjonowania systemu ochrony zdrowia oraz umiejętności komunikacji, współpracy i budowania relacji z pacjentem dla lekarzy rozpoczynających pracę”, który ukończyło prawie 3000 lekarzy do 35. roku życia.