Sprzęt medyczny a rozprysk krwi

Bezpieczny sprzęt medyczny to taki, który nie stwarza zagrożeń bezpieczeństwa lub źródeł ekspozycji na krew – wynika z zaleceń Europejskiej Sieci ds. Bezpieczeństwa Biologicznego. Najnowsze badania międzynarodowych naukowców potwierdzają, że na rynku dostępny jest sprzęt spełniający te wymogi.

Europejska Sieć ds. Bezpieczeństwa Biologicznego (European Biosafety Network) zaleca, aby bezpieczne wyroby medyczne (takie jak np. kaniule dożylne, posiadające standardowe zabezpieczenie chroniące przed zakłuciami) nie stwarzały innego źródła ekspozycji na krew, jakim jest nieoczekiwany rozprysk krwi.

Dwa badania przy użyciu kaniul

Międzynarodowi eksperci podjęli się zadania sprawdzenia skuteczności zabezpieczeń zawartych w najczęściej stosowanych obwodowych kaniulach dożylnych. Zespoły badawcze dr. Andreasa Wittmanna z Wydziału Inżynierii Bezpieczeństwa Uniwersytetu w Wuppertal [1] oraz prof. Victora D. Rosenthala z Międzynarodowego Konsorcjum Kontroli Zakażeń Szpitalnych [2] przeprowadziły badania porównawcze, których celem było sprawdzenie bezpieczeństwa obwodowych kaniul dożylnych.

Obydwa badania zrealizowano przy użyciu kaniul, wyposażonych w pasywne lub aktywne mechanizmy zabezpieczające. Zastosowana metoda umożliwiła sprawdzenie działania zabezpieczeń, w warunkach zaistnienia najgorszego możliwego scenariusza, który zakładał wyjęcie igły z kaniuli pod kątem. Stwarzało to ryzyko wystąpienia rozprysku krwi na użytkownika, które mimo prawidłowego zadziałania mechanizmu zabezpieczającego teoretycznie mogło skutkować zakażeniem.

Z obydwu przeprowadzonych badań jasno wynika, że ryzyko wystąpienia rozprysku krwi podczas kaniulacji jest realne, ale dzięki mechanizmom zastosowanym w bezpiecznych kaniulach może ono zostać zminimalizowane lub nawet zniwelowane. Badanie nadzorowane przez dr. Wittmana pokazało, że objętość krwi, która potencjalnie mogłaby się dostać do błon śluzowych podczas rozprysku wynosiła maksymalnie 1nL.

Jest to objętość kropli krwi, która nie byłaby w stanie spowodować zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu C lub HIV. Jednak należy zaznaczyć, że w niektórych sytuacjach rozprysk krwi jest większy. Z badań zespołu prof. Rosenthala wynika, że niektóre z testowanych kaniul posiadają zabezpieczenia całkowicie uniemożliwiające rozprysk krwi.

Niestraszny HIV i WZW C

Uzyskane przez naukowców wyniki potwierdzają, że bezpieczny sprzęt powinien być wyposażony w mechanizm, który zabezpiecza zarówno przed zakłuciem, jak i rozpryskiem krwi, właściwie wykluczając ryzyko zakażenia użytkownika wirusem HIV czy zapaleniem wątroby typu C. Istotne jest, aby chronił on personel przed wszystkimi możliwymi zagrożeniami.

– Należy pamiętać, że obwodowe kaniule dożylne, popularnie zwane wenflonami, są sprzętem powszechnie stosowanym. Personel medyczny z nich korzystający jest więc narażony nie tylko na zakłucia, ale także na rozpryski krwi w codziennej pracy, np. podczas dokonywania kaniulacji pod wpływem stresu, pod presją czasu, w trudnych warunkach otoczenia lub gdy pacjent jest agresywny czy nie kontroluje swojego zachowania – mówi prof. Andrzej Gładysz z Katedry i Kliniki Chorób Zakaźnych, Chorób Wątroby i Nabytych Niedoborów Odpornościowych Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu.

– Mamy wówczas do czynienia z gwałtownym i obfitym wyciekiem czy rozpryskiem krwi. Ochrona pracowników służby zdrowia przed ryzykiem narażenia na kontakt z krwią powinna być bardzo solidna i zapewniać, że pracownicy nie będą narażeni na kontakt z jakąkolwiek ilością krwi pacjenta, choćby najmniejszą. Całkowicie zgadzam się z prof. Rosenthalem, który stwierdził, że niezbędne jest dokonanie oceny bezpiecznych wyrobów medycznych, aby uniknąć narażenia personelu medycznego na ekspozycję na krew będącą wynikiem rozprysku krwi – dodaje prof. Andrzej Gładysz.

Obowiązki polskich pracodawców

Należy podkreślić, że polscy pracodawcy zobligowani są do stosowania wszelkich dostępnych środków do eliminacji zranień ostrymi narzędziami wśród pracowników, w tym także do zapewnienia dostępu do sprzętu ze specjalnymi zabezpieczeniami. Obowiązek ten został na nich nałożony 6 czerwca 2013 r. na mocy rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu prac związanych z narażeniem na zranienie ostrymi narzędziami używanymi przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych.

Międzynarodowi eksperci potwierdzają, że dzięki zastosowaniu bezpiecznych urządzeń ochrona przed zakłuciami i rozpryskami krwi w krajach Unii Europejskiej uległa w ostatnich latach znacznej poprawie [3].

– Przeprowadzone badania zwracają także uwagę, że edukacja w zakresie stosowania bezpiecznych wyrobów medycznych jest niezbędna i jest w stanie obniżyć ryzyko wystąpienia narażenia zawodowego, a także sprawia, że bezpieczne wyroby działają poprawnie i spełniają wymagania związane z ochroną pracowników służby zdrowia. Powinien to być bardzo ważny element całościowej polityki szpitala w zakresie prewencji zakłuć i zakażeń personelu medycznego. Bezpieczeństwo pracowników przy wykonywaniu przez nich procedur zabiegowych znacząco poprawia przecież komfort ich pracy – tłumaczy Andrzej Gładysz.

Obowiązujące w Polsce rozporządzenie w tym zakresie nakłada na pracodawcę obowiązki dotyczące informowania o sposobach zapobiegania zranieniom, promowania dobrych praktyk oraz wdrożenia procedury poekspozycyjnej. Pracodawca został również zobligowany do wprowadzenia systemu szkoleń w zakresie postępowania i zgłaszania ekspozycji.

– Po dwóch latach obowiązywania rozporządzenia warto przyjrzeć się jego funkcjonowaniu w praktyce i podjąć dyskusję na ten temat. Badania dr. Wittmanna i prof. Rosenthala są z pewnością głosem, który powinien być w tej debacie mocno podkreślany – dodaje prof. Gładysz.

* * *

Bezpieczny sprzęt – ostrze lub igła, używane do pobierania płynów ustrojowych, uzyskania dostępu do żyły lub tętnicy lub podawania leków oraz innych płynów z wbudowanym mechanizmem zabezpieczającym, który skutecznie zmniejsza ryzyko ekspozycji [4].

Bezpieczna kaniula dożylna – sprzęt wyposażony w igłę, używany do pobierania płynów ustrojowych, uzyskania dostępu do żyły lub tętnicy, podawania leków oraz innych płynów z wbudowanym mechanizmem zabezpieczającym, który minimalizuje prawdopodobieństwo jakiegokolwiek kontaktu pracownika z krwią w wyniku wycieku, zachlapania lub rozprysku [5].

Przypisy:

1. Mucocutaneous blood contact: Blood release behavior of safety peripheral intravenous catheters. American Journal of Infection Control (2013) 1-4.
2. Fluid dispersal from safety cannulas: An in vitro comparative test, American Journal of Infection Control, American Journal of Infection Control 43 (2015) www.inicc.org/media/docs/2015-AJIC-FluidDispersal.pdf.
3. J.w.
4. United States Department of Labor. Occupational Safety and Health Administration: Occupational exposure to bloodborne pathogens; needle-sticks and other sharps injuries.
5. J.w.

Więcej o chorobach zakaźnych piszemy tutaj.