ADHD – nieznane oblicza znanego problemu

ADHD – każdy słyszał ten skrót, choć nie każdy wie, jak go rozszyfrować. Określenie to spowszedniało i weszło do potocznej polszczyzny, jako synonim dziecięcej ruchliwości i nadpobudliwości, używany często w odniesieniu do każdego „rozbrykanego” malucha, a nawet niecierpliwego dorosłego. Mówiąc to zapominamy jednak, że ADHD to poważny problem – zarówno dla osób nim dotkniętych, jak i dla ich najbliższych oraz otoczenia.

O tym znanym, a wciąż niezrozumianym zaburzeniu dyskutowali eksperci, którzy 10 września spotkali się na konferencji w Warszawie, zorganizowanej z okazji Tygodnia Świadomości ADHD 2015.

Wśród nich znaleźli się: profesor Filip Rybakowski – konsultant krajowy w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży, profesor Tomasz Wolańczyk i doktor Tomasz Srebnicki z Kliniki Psychiatrii Wieku Rozwojowego WUM, Beata Chrzanowska-Pietraszuk ze Specjalistycznej Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej Uniwersytet dla Rodziców oraz przedstawiciele Polskiego Towarzystwa ADHD – Ilona Lelito i prezes stowarzyszenia Piotr Kociołek.

Co to jest ADHD?

Na początek kilka faktów. ADHD to akronim angielskiej nazwy „Attention Deficit Hyperactivity Disorder”, co po polsku oznacza zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi. W skład syndromu wchodzą zatem dwa zestawy objawów.

Pierwszy z nich obejmuje nadmierną ruchliwość i wyjątkowe pobudzenie. Taka osoba nie może usiedzieć na miejscu, wszędzie jej pełno. Ten typ ADHD częściej spotyka się u chłopców. Drugim zestawem objawów jest brak koncentracji, rozproszenie i skłonność do odpływania w świat marzeń.

Ta odmiana ADHD częściej występuje u dziewcząt. Jest ona mniej kłopotliwa dla otoczenia, dlatego – jak twierdzi profesor Wolańczyk – osoby z tym typem ADHD rzadziej otrzymują fachową pomoc.

ADHD najczęściej zaczyna przeszkadzać dzieciom w wieku szkolnym – zaburzenie to można zdiagnozować już od 6. roku życia. Wtedy bowiem kształtują się wymagania i oczekiwania społeczne wobec dziecka, którym maluchowi z ADHD trudno jest sprostać.

W Polsce syndrom ten dotyka około 4–6% dzieci pomiędzy 6. a 10. rokiem życia, co daje ogólną liczbę 100 000 uczniów w całym kraju. To na tyle dużo, by móc traktować ADHD jako problem nie tylko zdrowotny, ale i społeczny.

Konsekwencje

ADHD wpływa na różne obszary życia dziecka i jego najbliższych. W domu maluch bywa nieposłuszny, uparty i impulsywny. Zostawia wokół siebie bałagan. W szkole – ma problem z utrzymaniem skupienia i nie może usiedzieć w ławce.

Szkolne zadania zajmują mu dużo więcej czasu niż innym, gdyż trudno mu się na nich skoncentrować. Jego nietypowe zachowanie wzbudza konsternację rówieśników i prowadzi do izolacji. Nietrudno przewidzieć, że objawy ADHD prowadzą do poważnych problemów wychowawczych i edukacyjnych małego człowieka.

Dziecko z ADHD wpływa na relacje w rodzinie – powstają konflikty i napięcia, które przekładają się bezpośrednio na stan zdrowia psychicznego i fizycznego jej członków. Rodzice dzieci z ADHD częściej się rozwodzą.

Wiele osób wierzy, że ADHD z wiekiem przechodzi samo. Szacuje się jednak, że u około 60% chorych objawy utrzymują się także po osiągnięciu dorosłości. Zaburzenie, nieleczone w dzieciństwie, w dorosłym życiu może doprowadzić do poważniejszych problemów – takich jak depresje, uzależnienia, konflikty z prawem, rozpad rodziny.

A w łagodniejszych przypadkach – kłopoty z koncentracją i dezorganizację, która negatywnie odbija się na życiu zawodowym i domowym. Czasami objawy te nie pozwalają osobie nimi dotkniętej w pełni „rozwinąć skrzydeł” i wykorzystać potencjału. Niestety, właściwą terapią objęte jest w Polsce zaledwie co piąte dziecko z ADHD.

Mity

Na temat ADHD pokutują od lat przeróżne przekonania. Nasi eksperci podzielili się z nami tymi, które najczęściej słyszą od rodziców i nauczycieli dzieci z tym syndromem. Według Ilony Lelito, często zaburzenie to niesłusznie łączone jest z agresją, która jednak nie należy do jego objawów.

Doktor Srebnicki zwraca z kolei uwagę, że nierzadko winę za ADHD u dziecka przypisuje się jego rodzicom i ich wychowaniu, co jest przekonaniem całkowicie fałszywym.

Nie wspominając już o wierze w to, że przyczyną ADHD jest spożywanie zbyt wielkich ilości cukru. Tymczasem zaburzenie to jest w 80% przypadków wywołane czynnikami genetycznymi, a w 20% czynnikami środowiskowymi, takimi jak FAS.

Leczenie

Terapia ADHD trwa zazwyczaj wiele lat. Leczenie powinno być kompleksowe i obejmować różne metody. Podstawą terapii jest oddziaływanie psychospołeczne – zarówno w domu, jak i w szkole. Rodzice, nauczyciele i opiekunowie muszą zrozumieć i zaakceptować zachowanie dziecka oraz stworzyć jasne zasady, które obowiązują małego człowieka. Wiedzieć, kiedy na coś pozwolić, a kiedy powiedzieć „stop”.

Dlatego – jak twierdzi doktor Srebnicki – ważne jest, aby osoby z otoczenia dziecka posiadały odpowiednią wiedzę, ale znaczenie mają także ich osobiste umiejętności społeczne. Wsparciem w leczeniu jest psychoterapia, głównie przeznaczona dla dorosłych, którzy wychowują nadpobudliwe dziecko.

W trudnych przypadkach stosuje się farmakoterapię, którą objętych jest 10% dzieci ze zdiagnozowanym ADHD. Eksperci zwracają uwagę na to, że dzieci z ADHD mogą rozwinąć skrzydła i przekuć swoje słabości w siłę.

Maluchy te potrafią z pasją poświęcić się danemu zagadnieniu, jeśli naprawdę je ono interesuje. Tymczasem system szkolny w Polsce bardziej ceni uczniów, którzy osiągają dobre wyniki dzięki systematycznemu wysiłkowi – nawet w tych obszarach, które zupełnie ich nie interesują.

– Polska szkoła woli zasypywać doły – czyli skupiać się na uzupełnianiu braków ucznia, zamiast budować góry, czyli szukać tego, co w nim najlepsze – twierdzi Beata Chrzanowska-Pietraszuk.

Tydzień Świadomości ADHD 2015

Kampania świadomościowa pod hasłem „ADHD 2015” ma na celu dotarcie do wszystkich środowisk, które odgrywają zasadniczą rolę w codziennym funkcjonowaniu dzieci z ADHD: rodziców, nauczycieli, pedagogów szkolnych, opiekunów i lekarzy.

Dalekosiężnym celem działań jest zwiększenie świadomości społecznej na temat ADHD, jego diagnozowania, konsekwencji i sposobów leczenia.

W perspektywie krótkoterminowej kampania ma na celu zwrócenie uwagi, że problemy dziecka z ADHD nie ograniczają się jedynie do nauki i funkcjonowania w szkole. W ramach kampanii odbędą się m.in. konferencje szkoleniowe pt. „ADHD – kiedy pozwolić, kiedy zabronić?”, przeznaczone dla nauczycieli, pedagogów, rodziców i opiekunów.

Więcej o neurologii piszemy tutaj.