E-recepta: jak wystawić?

Trwa proces przechodzenia od recept papierowych do elektronicznych. Każda nowość wymaga poznania jej specyfiki i nauczenia się, jak należy ją zastosować w praktyce.

Foto: https://www.gov.pl/web/cyfryzacja

W tym tekście nie będę zajmował się tym, czy tempo wdrażania e-recepty jest właściwe ani czy minister zdrowia wykonał wszystko, co powinien, aby uczynić ten proces przyjaznym, bo to temat na oddzielny artykuł. Tu zajmę się praktycznymi wskazówkami, które mają pomóc w przestawieniu się z recepty papierowej na jej e-formę – zgodnie z aktualnym stanem prawnym i rozwojem platformy P1.

Techniczna strona medalu

E-recepta ma dwie warstwy – elektroniczną, którą rozpoznają systemy komputerowe, oraz wizualną, którą widzi lekarz przy podpisywaniu, a potem farmaceuta na ekranie komputera podczas jej realizacji. Przekazane dane w warstwie elektronicznej powinny być zgodne z tymi, które widać na ekranie. Niestety zdarza się, że nie są. Tu zwykle winny jest dostawca oprogramowania. Jeżeli z aptek wracają pacjenci lub dzwonią farmaceuci, że masz jakieś błędy w e-receptach, nie denerwuj się, tylko poinformuj o problemie swojego dostawcę aplikacji do obsługi gabinetu. To bardzo ważne, żeby farmaceuta jednoznacznie wiedział, co chciałeś wypisać na recepcie i czym pacjent ma być leczony.

Termin ważności recepty

Od 7 września zaszły w tym zakresie spore zmiany. Recepty papierowe mają terminy ważności takie, jak dotychczas. Natomiast e-recepty mają wydłużony termin ważności (poza receptami na antybiotyki i leki psychotropowe, które mają takie same terminy ważności, jak przy recepcie papierowej). E-recepta może zawierać ilość leku na 360 dni kuracji i ważna jest do 365 dni od wystawienia bądź oznaczonej „daty realizacji od”. Ale uwaga – to nie oznacza, że każdą e-receptę pacjent zrealizuje w dowolnym czasie w całości. Jeżeli minie więcej niż 30 dni od wystawienia, to farmaceuta, wydając lek, musi sprawdzić, ile leku powinien zgodnie z dawkowaniem pacjent zużyć od wystawienia recepty (lub daty „od dnia”) do dnia realizacji i o tę ilość pomniejszyć wydawany lek (z zaokrągleniem w górę do 1 opakowania). To czasem skomplikowane obliczenie, dlatego należy precyzyjnie opisywać dawkowanie na recepcie.

Zapisanie dawkowania „wiadomo” albo „doraźnie” spowoduje, że farmaceuta nie będzie mógł prawidłowo wyliczyć ilości leku, jaką pacjent zużywa, i może nie wydać ani jednego opakowania. Informując pacjenta, ile ma czasu na wykupienie recepty, należy wytłumaczyć, że do 365 dni, bo jeśli wypisano leki na krótszy czas, to realna możliwość wykupienia leków z recepty kończy się wraz z upływem czasu zapisanej terapii. Od 1 stycznia planowane jest wprowadzenie obowiązku oznaczenia w warstwie elektronicznej recepty, że jest ważna dłużej niż 30 dni. Po upływie tego czasu farmaceuta, który musi odliczyć ilość tabletek, jakie pacjent zużyłby przez okres, który upłynął, obliczy, że po odjęciu 180 tabletek, jakie pacjent powinien zużyć, od 180 tabletek zapisanych przez lekarza zostaje 0 – czyli pacjent nic nie dostanie. I słusznie, skoro lekarz zapisał lek tylko na 6 miesięcy.

Przykład 1:

Lek 12 op. a 30 tabl.
S. 1×1 tabl.

Taką receptę można zrealizować przez okres 360 dni lub krócej, jeśli pacjent wykupi wcześniej większą ilość.

Przykład 2:

Lek 6 op. a 30 tabl.
S. 1×1 tabl.

Taką receptę można wykupić przez okres maksymalnie 180 dni.

Po upływie tego czasu farmaceuta, który musi odliczyć ilość tabletek, jakie pacjent zużyłby przez okres, który upłynął, obliczy, że po odjęciu 180 tabletek, jakie pacjent powinien zużyć, od 180 tabletek zapisanych przez lekarza zostaje 0 – czyli pacjent nic nie dostanie. I słusznie, skoro lekarz zapisał lek tylko na 6 miesięcy.

Ilość leku na recepcie

Na jednej e-recepcie można zapisać lek na maksimum 360 dni stosowania. Na recepcie papierowej ograniczenie ilości leku na 1 recepcie to nadal 120 dni, a dodatkowo można wypisać do 12 recept papierowych na miesięczne kuracje z „datą realizacji od dnia”. E-recepta może być wystawiona z wykorzystaniem dat kolejnych realizacji recept porcjami – tak, jak przy recepcie papierowej, ale też pojawiła się nowa, elastyczna metoda wystawiania jednej recepty na cały rok terapii. Taka recepta jest odpowiednią alternatywą dla pacjentów, którzy dobrze znają swoją chorobę, wymagają przewlekłego stosowania leków, są stabilni – wtedy dostają jeden PIN czy wydruk informacyjny, i stopniowo zgłaszają się do tej samej apteki po kolejne opakowanie czy opakowania, kiedy kończą się poprzednie. Przy jednorazowym zakupie apteka na podstawie e-recepty może wydać ilość leku potrzebną do stosowania przez 180 dni.

Dawkowanie

Jak już wspomniałem, dawkowanie jest bardzo ważne, jeśli chodzi o możliwość skorzystania z rocznej recepty – aby farmaceuta mógł ją stopniowo realizować, zgodnie z tym, co chcemy, żeby pacjent otrzymał. Ale oczywistym jest, że dawkowanie nie jest ustalane przez lekarza tylko w celu prawidłowego wydania leków z apteki, a po to, aby pacjent lek odpowiednio przyjmował. Oznaczenie na e-recepcie prawidłowego dawkowania jest ważne, gdyż pacjent tę informację otrzyma e-mailem na przesłanej do niego e-recepcie oraz będzie miał dostęp do tych danych w IKP czy w aplikacji mObywatel. Dawkowanie jest też umieszczone na wydruku informacyjnym, który pacjent zabiera ze sobą do domu. Ważne jest też dlatego, że inni lekarze, w tym zwłaszcza lekarz POZ pacjenta, będą mieli wgląd do tych informacji i mogą na tej podstawie podejmować decyzje terapeutyczne.

Różne opakowania – różne kody

Producenci leków rejestrują wiele opakowań z pozoru niczym się nieróżniących w bazie leków. Okazuje się jednak, że mają one różne kody EAN (kody kreskowe), po których są identyfikowane przez systemy apteczne, ale też – co najważniejsze, przez ministra zdrowia przy określaniu listy leków refundowanych. Dlatego, jeżeli wybierzemy lek o takiej samej nazwie, dawce i wielkości opakowania, ale z numerem nieodpowiadającym temu opakowaniu, które jest w obwieszczeniu refundacyjnym, to farmaceuta może wydać taki lek za odpłatnością 100 proc. (nawet jeśli przy nazwie podamy zniżkę). Tu z pomocą powinny przyjść aplikacje do wystawiania recept, które w bazie leków mogą te właściwe, refundowane, oznaczać np. innym kolorem, ale warunkiem jest ich stała aktualizacja.

Refundacja

Niestety wbrew oczekiwaniom środowiska wprowadzenie e-recepty nie przynosi radykalnych zmian w kwestii orzekania o refundacji. Nadal musimy decydować, czy charakterystyka produktu leczniczego oraz określone w obwieszczeniu wskazania refundacyjne pozwalają na zastosowanie u pacjenta zniżki, i określić poziom odpłatności. Pomocne w tej czynności ma być, przygotowane przez CSIOZ, narzędzie gromadzące te dane w jednym miejscu. Ma być zrobiony wyciąg, gwarantowany co do swej aktualności przez państwo, więc w przypadku pomyłki obecnej w tym zestawieniu to nie my poniesiemy odpowiedzialność. Ten mechanizm ma być do końca roku umieszczony w aplikacji na stronie gabinet.gov.pl oraz udostępniony twórcom aplikacji gabinetowych, aby systemy komercyjne też mogły z niego korzystać.

Poprawianie e-recepty

Nic nie da ręczny dopisek na wydruku informacyjnym. Farmaceuta może go nawet nie zobaczyć, bo pacjent może podać tylko PIN recepty, a druku nie pokazać. Wszelkie uzupełnienia i poprawki trzeba wykonać elektronicznie. Poprawki wykonujemy poprzez anulowanie e-recepty i jej ponowne wystawienie.

Każdy lek z pakietu w innej aptece

Recepta papierowa mogła zawierać do 5 różnych leków. Pacjent musiał szukać apteki, w której będą dostępne wszystkie leki z recepty, bo tylko wtedy mógł je wykupić. W przypadku e-recepty sprawa jest prostsza. Każdy lek jest oddzielną receptą, a to, że na wydruku informacyjnym widzimy 5 leków, oznacza, że jest to pakiet pięciu oddzielnych recept. Dzięki temu każdy lek można kupić w innej aptece.

KAŻDE OPAKOWANIE DANEGO LEKU W JEDNEJ APTECE

Jeżeli pacjentowi wypiszemy więcej niż jedno opakowanie jakiegoś leku na e-recepcie, to może je wykupić w różnych terminach, ale w tej samej aptece. Obecnie obowiązuje właśnie takie założenie.

Przykład pakietu:

Lek1
12 op. a 30 tabl.
S.1×1 tabl.

Lek2
12 op. a 28 tabl.
S.1×1 tabl.

Lek3
12 op. a 30 tabl.
S.1×1 tabl.

Lek4
6 op. a 30 tabl.
S.1×1/2 tabl.

Lek5
7 op. a 50 tabl.
S.1×1 tabl.

Pacjent może wykupić leki w maksimum 5 aptekach – w każdej inny z leków. Ale już pojedynczy – np. Lek3, czyli jego 12 opakowań, można wykupywać przez rok, ale zawsze w tej samej aptece.

Najczęstsze błędy

Powtarzalność błędów, o których informują systematycznie farmaceuci, musi wynikać z błędów systemowych. Ich źródłem może być brak jasności przepisów, zbyt szybka zmiana lub błędne działania aplikacji gabinetowych, w których wystawiane są e-recepty. Jak to w życiu bywa, prawda jest pewnie gdzieś pomiędzy, ale są rzeczy, na które warto zwrócić uwagę od samego początku, o czym starałem się napisać w tym artykule. Bo przecież e-recepta ma nam pomagać.

Tomasz Zieliński, wiceprezes Polskiej Izby Informatyki Medycznej, Specjalista Medycyny Rodzinnej