Fundusze UE dla lekarzy i szpitali: jak sięgnąć po wsparcie     

Środki z programów unijnych wciąż czekają na lekarzy, stomatologów i placówki medyczne, choć droga do nich bywa kręta i pełna formalności. Mogą sfinansować modernizację szpitali, zakup nowoczesnego sprzętu oraz udział w szkoleniach i konferencjach podnoszących kwalifikacje.

Fundusze europejskie otwierają przed polską ochroną zdrowia realne możliwości rozwoju. W praktyce jednak dostęp do nich nie zawsze jest prosty. Z jednej strony mamy historie sukcesów – szpitali, które dzięki wsparciu kupiły nowoczesny sprzęt, czy lekarzy, którzy sfinansowali specjalistyczne kursy. Z drugiej – pojawiają się głosy krytyki, zarzuty o brak transparentności naborów, a nawet przypadki, które trafiły na wokandę sądów administracyjnych czy pod lupę Centralnego Biura Antykorupcyjnego.

Jak więc skutecznie poruszać się po gąszczu dostępnych programów, uniknąć pułapek i wykorzystać fundusze w praktyce? Oto przewodnik po wybranych możliwościach wsparcia dla środowiska lekarskiego – od dużych inwestycji infrastrukturalnych po indywidualne granty szkoleniowe.

Wsparcie dla placówek

W ramach Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO) dostępne są inicjatywy, dzięki którym pacjenci mogą realnie skorzystać, a placówki medyczne – rozwinąć swoją działalność i ułatwić wykonywanie obowiązków personelowi. Przewidziano wsparcie m.in. w ramach takich inwestycji, jak:

• D1.1.1 Rozwój i modernizacja infrastruktury centrów opieki wysokospecjalistycznej i innych podmiotów leczniczych,
• D1.1.2 Przyspieszenie procesów transformacji cyfrowej ochrony zdrowia poprzez dalszy rozwój usług cyfrowych w ochronie zdrowia,
• D1.2.1 Rozwój opieki długoterminowej poprzez modernizację infrastruktury podmiotów leczniczych na poziomie powiatowym (po rewizji inwestycja została zmieniona na D4.1.1),
• D2.1.1 Inwestycje związane z modernizacją i doposażeniem obiektów dydaktycznych w związku ze zwiększeniem limitów przyjęć na studia medyczne,
• D3.1.1 Kompleksowy rozwój badań w zakresie nauk medycznych i nauk o zdrowiu.

FEnIKS, FERS i programy regionalne

Poza pełnym kontrowersji KPO wsparcie dla placówek ochrony zdrowia przewidziano także w ramach programu Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko (FEnIKS) oraz programów regionalnych. W przypadku FEnIKS podmioty lecznicze mogą korzystać z grantów udzielanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia (szczegóły: https://feniks.nfz.gov.pl).

Z kolei informacje o 16 programach regionalnych – odrębnych dla każdego województwa – dostępne są na stronie: https://funduszeeuropejskie.gov.pl/strony/o-funduszach/fundusze-2021-2027/fundusze-dla-regionow. Wsparcie ukierunkowane na podnoszenie kwalifikacji i kompetencji kadr ochrony zdrowia jest oferowane w ramach Funduszy Europejskich dla Rozwoju Społecznego (FERS). Obejmują one m.in.:

• działanie FERS.01.12 „Kształcenie podyplomowe lekarzy, pielęgniarek i położnych”,
• działanie FERS.01.13 „Umiejętności w sektorze zdrowia”,
• działanie FERS.01.11 „Europejskie pożyczki na kształcenie”.

Inne przykłady to: „Szkolenie specjalizacyjne dla ratowników medycznych oraz pielęgniarek – chirurgiczna asysta lekarza”, którego celem jest dofinansowanie kontynuacji szkolenia w dziedzinie chirurgicznej asysty lekarza, oraz projekt „Centrum Doskonałości Zarządzania Szpitalami – rozwój kompetencji zarządczych kadr zarządzających oraz nadzorujących szpitale”, w którego grupie docelowej są m.in. dyrektorzy szpitali i ich zastępcy ds. lecznictwa.

Z kolei w ramach projektu „Szkolenia w zakresie cyfryzacji dokumentacji medycznej w profilaktycznej opiece zdrowotnej nad uczniami” możliwy jest udział lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej (POZ), którzy współpracują z pielęgniarką lub higienistką szkolną i wypełniają dokumentację medyczną uczniów.

Opieka specjalistyczna

W ramach programu FERS placówki medyczne mogą skorzystać z projektu „Dostępność Plus dla AOS (Ambulatoryjnej Opieki Specjalistycznej)”. Jego celem jest poprawa dostępności dla osób ze szczególnymi potrzebami – seniorów, osób z niepełnosprawnościami i kobiet w ciąży – pod kątem architektonicznym, cyfrowym i komunikacyjnym.

Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej przekazało „Gazecie Lekarskiej”, że o wsparcie mogą ubiegać się placówki świadczące usługi w trybie ambulatoryjnym posiadające umowę z NFZ o udzielanie świadczeń od co najmniej trzech lat, w tym poradnie specjalistyczne, a także podmioty udzielające ambulatoryjnych świadczeń psychiatrycznych dla osób dorosłych, dzieci i młodzieży oraz ambulatoryjnej opieki rehabilitacyjnej.

Najbliższy nabór planowany jest w listopadzie 2025 r., a kolejne w marcu i lipcu 2026 r. „W ramach prowadzonych naborów zaplanowano podział na koperty, z czego ponad połowa środków zostanie skierowana do gmin o dochodach niższych niż średni dochód gminy na jednego mieszkańca w Polsce” – poinformował resort.

Granty od 150 do 850 tys. zł mogą zostać przeznaczone m.in. na sfinansowanie prac remontowo-adaptacyjnych związanych z dostosowaniem nieruchomości lub pomieszczeń (np. wykonanie podjazdu do budynku, zainstalowanie windy, poszerzenie wejść do gabinetów), zakup sprzętu poprawiającego dostępność podmiotu leczniczego dla osób ze szczególnymi potrzebami (np. pętli indukcyjnych), kupno sprzętu medycznego ze specjalnymi funkcjonalnościami dla tej grupy pacjentów, szkolenia personelu, zmianę procedur obsługi pacjentów, a także zakup wyposażenia i rozwiązań cyfrowych poprawiających dostępność placówki.

Stomatologia bardziej dostępna

W 2026 r. zostanie ogłoszony konkurs mający na celu wyłonienie placówek, które testowo wdrożą w swoich gabinetach „Standard dostępności architektonicznej, cyfrowej i informacyjno-komunikacyjnej dla gabinetów i świadczonych w nich usług stomatologicznych”. Aktualnie standardy przygotowuje zespół złożony z przedstawicieli Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON), Polskiego Towarzystwa Stomatologicznego i Fundacji Avalon.

– Nie chodzi nam tylko o likwidację barier architektonicznych, ale o kompleksową realizację potrzeb pacjentów i pacjentek ze szczególnymi potrzebami, np. poprzez wyposażenie gabinetów w urządzenia wspierające komunikację, a przede wszystkim wzmacnianie kompetencji lekarzy i personelu w pracy z osobami z niepełnosprawnościami – mówi Matylda Piątkowska, rzeczniczka prasowa PFRON.

O wsparcie będą mogły ubiegać się wybrane podmioty realizujące świadczenia finansowane przez NFZ. W ramach przedsięwzięć grantowych możliwe będzie sfinansowanie dostosowań architektonicznych zgodnych z opracowanym standardem oraz m.in. wyposażenie gabinetu w urządzenia i sprzęt niezbędny do prowadzenia opieki stomatologicznej pacjentów ze szczególnymi potrzebami, w tym z niepełnosprawnościami, a ponadto kupno i instalacja niezbędnych do tego urządzeń.

– Środki grantu mogą pokryć 100 proc. wartości przedsięwzięcia. Minimalna wartość grantu to 100 tys. zł, a maksymalna 500 tys. zł. Przedsięwzięcia grantowe będą trwały około roku, do trzeciego kwartału 2027 r. – informuje Piątkowska. I dodaje, że w projekcie „Dostępna Stomatologia” zaplanowano też realizację szkoleń w formie online i stacjonarnej dla lekarzy dentystów.

Kursy i warsztaty

Tematyka kursów i warsztatów skierowanych do lekarzy i lekarzy dentystów, które odbywają się dzięki funduszom europejskim, jest bardzo zróżnicowana. Nie dotyczy to jednak każdej specjalizacji. Informacje na ten temat są dostępne w internecie, ale nie są zebrane w jednym miejscu i nie zawsze są aktualne. Często trzeba o nie dopytywać indywidualnie.

Przykładowo na stronie Instytutu Matki i Dziecka znajdują się szczegóły dotyczące m.in. zaplanowanych na 2026 r. kursów z zakresu chorób metabolicznych w opiece okołoporodowej czy opieki perinatalnej oraz warsztatów z zakresu genetyki. Obejmą one m.in. przedobjawowe rozpoznanie wrodzonych wad metabolizmu, diagnostykę przesiewową i leczenie we wrodzonych wadach metabolizmu o typie zespołu intoksykacji oraz nowe możliwości i wyzwania we wczesnej diagnostyce w kierunku wrodzonych wad metabolizmu.

Wsparcie kształcenia podyplomowego

Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego (CMKP) realizuje projekt „Wspieranie kształcenia podyplomowego lekarzy w dziedzinach istotnych z punktu widzenia potrzeb epidemiologiczno-demograficznych Polski (FERS1)”. Jego celem jest zwiększenie liczby lekarzy specjalistów w deficytowych dziedzinach oraz udzielających świadczeń w ramach POZ.

Planowana jest organizacja ok. 2,5 tys. kursów zgodnych z programami specjalizacji. Będą one skierowane dla lekarzy realizujących specjalizacje w trybie modułowym w 12 dziedzinach medycyny: choroby wewnętrzne, medycyna rodzinna, chirurgia ogólna, pediatria, geriatria, psychiatria, psychiatria dzieci i młodzieży, onkologia kliniczna, chirurgia onkologiczna, radioterapia onkologiczna, patomorfologia, hematologia.

Do końca lipca zrealizowano ponad 500 takich kursów, w których wzięło udział ok. 21,5 tys. uczestników. Większość odbywa się online, a te stacjonarne są realizowane w całej Polsce na zlecenie CMKP, m.in. przez gliwicki oddział Narodowego Instytutu Onkologii, Śląską Izbę Lekarską czy Instytut Medycyny Wsi w Lublinie. W ramach projektu FERS1 zostanie też przeprowadzonych ok. 50 kursów z zakresu komunikacji oraz wykonywania wybranych procedur medycznych lub diagnostycznych.

– Obejmują one wąskospecjalistyczne zagadnienia służące poszerzaniu wiedzy w danym obszarze czy też nabywaniu kwalifikacji w zakresie komunikacji. Odbyły się już takie kursy, jak: „Wrodzone choroby metaboliczne u dzieci”, „Podstawy endokrynologii i zaburzeń metabolicznych”, „Andrologia kliniczna”. Kursy doskonalące są skierowane dla lekarzy w trakcie specjalizacji w dziedzinach objętych projektem – podkreśla Agnieszka Żurawska z CMKP.

Granty szkoleniowe

Lekarze specjalizujący się w wymienionych wcześniej 12 dziedzinach medycyny mogą ubiegać się o dofinansowanie w formie tzw. grantów szkoleniowych, związane z udziałem w krajowych i zagranicznych konferencjach, np. Krajowej Konferencji Szkoleniowej Towarzystwa Internistów Polskich lub corocznym Kongresie Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej. W tym przypadku zasady uzyskania dofinansowania są nieco inne niż przy kursach czy stażach.

– Najpierw wymagane jest złożenie wniosku o grant ze wskazaniem, na co planuje się go przeznaczyć: krajowe lub zagraniczne odpłatne kursy doskonalące lub sympozja czy też konferencje. Grant przyznawany jest dla ok. 10 proc. lekarzy, którzy zrealizowali w projekcie FERS1 już minimum 25 proc. wymaganych kursów w ramach modułu specjalistycznego/jednolitego – wyjaśnia Żurawska.

W tym roku wysokość grantu wynosi 3675 zł, w przyszłym wzrośnie do 3859 zł. Wnioski rozpatrywane są przez CMKP na bieżąco. Pod uwagę brana jest m.in. opinia kierownika specjalizacji, który musi się wypowiedzieć na temat zasadności udziału lekarza w danej formie doskonalenia zawodowego. – Po pozytywnej weryfikacji uczestnik otrzymuje potwierdzenie i w ciągu pół roku powinien przesłać do CMKP dokumenty potwierdzające zrealizowanie kursu lub konferencji objętej grantem wraz z dokumentami dotyczącymi poniesionych kosztów: opłaty wpisowej, noclegu oraz podróży – dodaje przedstawicielka Centrum.

Warto dodać, że projektem FERS1 są objęci także lekarze POZ nieposiadający specjalizacji z medycyny rodzinnej lub ogólnej, którzy zostali zobligowani do zrealizowania kursu z zakresu medycyny rodzinnej. Dotychczas w ramach trzech bezpłatnych edycji przeszkolono prawie 1,5 tys. lekarzy. Kurs ma wprawdzie formę online, ale lekarze, którzy zrealizowali go z wynikiem pozytywnym, mogą ubiegać się o uzyskanie grantu szkoleniowego na podobnych zasadach jak lekarze w trakcie specjalizacji.

Pożyczki dla osób i firm

Osoby zamieszkałe na terytorium Polski mogą zaciągnąć pożyczkę na kształcenie w celu sfinansowania jednego lub kilku szkoleń z dowolnego obszaru wiedzy lub umiejętności, z tym że nie można jej przeznaczyć na studia I, II lub III stopnia oraz jednolite studia magisterskie.

Maksymalna wysokość pożyczki wynosi 75 tys. zł, a w ramach tej kwoty dopuszcza się możliwość realizacji jednego lub kilku szkoleń z dowolnego obszaru wiedzy lub umiejętności. Okres spłaty nie może przekroczyć trzech lat, a oprocentowanie wynosi 0 proc. Informacje na ten temat dostępne są na stronie internetowej Banku Gospodarstwa Krajowego (BGK): www.bgk.pl/produkty/pozyczka-na-ksztalcenie.

Prywatne podmioty lecznicze mogą ubiegać się o dofinansowanie w formie nisko oprocentowanych pożyczek na rozwój firm. Wsparcie jest zarządzane przez BGK i udzielane przez instytucje, które podpisały z nim umowę. Informacje o dostępnych pożyczkach w danym województwie znajdują się na stronie: www.bgk.pl/programy-i-fundusze/fundusze/fundusze-europejskie/projekty/fundusze-europejskie-dla-regionow-2021-2027.

Mariusz Tomczak

Źródło: „Gazeta Lekarska” nr 10/2025