Jak leczyć kobiety w ciąży z rakiem? Nowe badania i standardy

Od ustaleń obradującej kilka dni temu w Warszawie Międzynarodowej Grupy Badawczej Rak, Płodność, Ciąża (ang. International Network on Cancer, Infertility and Pregnancy – INCIP) będą zależały kierunki leczenia kobiet ciężarnych chorych na raka.

Konferencja prasowa INCIP w Warszawie

Wyniki badań oraz wieloletnie doświadczenie lekarzy wskazują, że rozpoznanie choroby nowotworowej u kobiety ciężarnej nie powinno wpływać na opóźnienie rozpoczęcia leczenia, ani skutkować wymuszonym przerwaniem ciąży.[1] W odpowiedni sposób zmodyfikowana terapia nie stanowi ryzyka dla płodu oraz dalszego rozwoju dziecka, ale też nie traci na swej skuteczności.[2]

Wiedza ta pozostaje wciąż jednak niedostępna dla wielu lekarzy, pacjentek i ich bliskich. Mając tę świadomość światowej sławy lekarze onkolodzy, na czele z prof. Frédérikiem Amantem z Uniwersytetu Medycznego w Leuven, w 2005 roku powołali do życia stowarzyszenie INCIP. Misją organizacji jest edukacja całego środowiska medycznego oraz dalsze badania pogłębiające dotychczas zebraną wiedzę i doświadczenia członków grupy.

Działalność INCIP koncentruje się wokół problematyki terapii kobiet w ciąży chorych na raka oraz oncofertility, czyli ochronie płodności w kontekście leczenia przeciwnowotworowego. W skład tej grupy wchodzi szóstka polskich lekarzy, w tym dwoje onkologów z Centrum Onkologii – Instytutu im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie: dr Elżbieta Lampka, dr Anna Skrzypczyk-Ostaszewicz, a ponadto prof. Stefan Sajdak, dr hab. Kazimierz Pityński, dr Marta Balajewicz-Nowak, dr Wojciech Kolawa.

– Wiedza na temat leczenia kobiet ciężarnych czy oncofertility jest wciąż niewystarczająca. Z drugiej strony w naszym kraju coraz więcej lekarzy podejmuje działania na rzecz utrzymania ciąży ze współistniejącą chorobą nowotworową. Powoli stajemy się czołowymi partnerami w tych dziedzinach. Grupa INCIP wyróżniła dotychczasowe działania swoich warszawskich członków i powierzyła organizację kolejnego spotkania swojej grupy naukowej właśnie onkologom z COI w Warszawie – podkreśla dr Elżbieta Lampka.

19 stycznia, w czasie konferencji w Warszawie, eksperci przypomnieli o wynikach badań w zakresie opieki nad dziećmi poddanymi ekspozycji na radio- i chemioterapię. Do badania włączono 129 dzieci z Belgii, Holandii, Włoch i Czech. Porównano je z podobną liczbą dzieci w tym samym wieku ciążowym, które zostały urodzone przez matki niedotknięte rakiem. Ogólny stan zdrowia i rozwój psychiczny dzieci zostały zbadane, gdy miały 18 miesięcy i 3 lata.

W wieku 3 lat 47 dzieci zostało przebadane pod kątem prawidłowego funkcjonowania serca za pomocą elektrokardiogramów (EKG) i echokardiografii (echa serca).[3] – W porównaniu do grupy kontrolnej dzieci nie stwierdziliśmy znaczących różnic w rozwoju umysłowym wśród dzieci narażonych na chemioterapię, radioterapię, samą operację lub bez leczenia – stwierdza prof. Frédéric Amant.

Badane dzieci w okresie rozwoju płodowego były poddawane ekspozycji na promieniowanie (radioterapia u matki). Podstawowe i zaawansowane pomiary czynności serca miały w normie, ogólne wyniki neuropsychologiczne, behawioralne i ogólne pozostały w prawidłowym zakresie. Nie stwierdzono też liniowej zależności między dawką promieniowania płodowego a rozwojem funkcji poznawczych.[4] Autorzy badania wskazali na konieczność dalszych badań na większej populacji, celem uwiarygodnienia dotychczas zebranych danych.

– Dla dziecka znacznie bardziej groźne są np. skutki wcześniactwa niż prenatalnej ekspozycji na chemioterapię – podsumowuje prof. Frédéric Amant. Jak mówi wiceprezes Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników prof. Wojciech Rokita, rozpoznanie choroby nowotworowej u kobiety ciężarnej nie jest równoznaczne z koniecznością terminacji ciąży, aby pacjentka przeżyła. W jego opinii każdy dodatkowy tydzień ciąży zwiększa szanse na to, że dziecko będzie w pełni zdrowe, sprawne fizycznie i intelektualnie.

Belgijski onkolog dr Charlotte Maggen podkreśla, że ciężarną pacjentkę, u której zdiagnozowano nowotwór, można  leczyć  zarówno operacyjnie, jak i chemio- czy radioterapią, bez szkody dla dziecka. – Pacjentką musi zajmować się zespół interdyscyplinarny z ośrodka referencyjnego – zastrzega dr Charlotte Maggen.

Wyniki badań dowodzą, że dzieci urodzone przez matki leczone onkologicznie w czasie ciąży rozwijają się normalnie. – Nie wykazano znaczących różnic w ich rozwoju poznawczym. Pomiary czynności serca, wyniki neuropsychologiczne i behawioralne były w normie. Dzieci te są zdrowe i nie różnią się od dzieci zdrowych matek – mówi Tineke Vanderbroucke, psycholog z Katolickiego Uniwersytetu w Lueven. Dodaje, że nie każdy lek stosowany w ramach chemioterapii dostaje się przez łożysko. – Są duże różnice między poszczególnymi lekami, jedne przenikają w większym, inne w mniejszym stopniu. Ważny jest wybór odpowiedniej metody – tłumaczy.

– To jeden z najbardziej dramatycznych wyborów dla kobiety, gdy ma wybierać między życiem swoim a dziecka. Chcemy, by kobiety, u których podczas ciąży zdiagnozowano nowotwór, wiedziały, że w większości przypadków nie muszą w ogóle stawać przed takim wyborem, że mogą się leczyć, a ich dziecko może się prawidłowo rozwijać – podkreśla Marta Ozimek-Kędzior z Fundacji Rak’n’Roll.

W 2016 roku Fundacja Rak n’Roll wyszła z inicjatywą opracowania standardów postępowania w przypadku ciężarnych, u których zostaje rozpoznana choroba onkologiczna. Pod przewodnictwem rektora Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego prof. Mirosława Wielgosia oraz  konsultanta krajowego w dziedzinie onkologii prof. Macieja Krzakowskiego, 25 ekspertów w zakresie onkologii, ginekologii i położnictwa przez 1,5 roku pracowało nad „Standardami postępowania diagnostyczno-terapeutycznego u kobiet w ciąży chorych onkologicznie”. Ostatnią część tego dokumentu opublikowano kilka miesięcy temu.

Przypisy:

[1] http://www.esmo.org/Conferences/Past-Conferences/European-Cancer-Congress-2015/News/A-Cancer-Diagnosis-While-Pregnant-Should-Not-Lead-to-Treatment-Delay-or-Pregnancy-Termination

[2] „Pediatric outcome after maternal cancer diagnosed during pregnancy”, Frédéric Amant et al. New England Journal of Medicine, http://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1508913

[3] http://esmo.org/Conferences/Past-Conferences/European-Cancer-Congress-2015/News/A-Cancer-Diagnosis-While-Pregnant-Should-Not-Lead-to-Treatment-Delay-or-Pregnancy-Termination

[4] http://oncologypro.esmo.org/Meeting-Resources/ESMO-2014/Long-term-neuropsychological-and-cardiac-follow-up-of-children-and-adults-who-were-antenatal-exposed-to-radiotherapy