Jak zmniejszyć ryzyko sprawy sądowej?

Wielu lekarzy na różnego rodzaju szkoleniach i konferencjach pyta mnie, jak uniknąć sprawy sądowej. Wtedy zawsze odpowiadam: sprawy sądowej nie da się uniknąć, ponieważ jej zainicjowanie nie zależy od nas – można jednak znacząco zmniejszyć ryzyko jej powstania.

Czy sprawy sądowe mają tylko ci, którzy popełniają błędy? Przede wszystkim musimy zacząć od uświadomienia sobie, że większość lekarzy, którzy mają/mieli sprawę sądową, nie popełniła błędu medycznego. Zazwyczaj sprawy sądowe wszczynane są bowiem z wielu innych czynników niż popełnienie błędu medycznego.

Kiedy lekarz jest pozywany?

Na Zachodzie od kilkudziesięciu lat prowadzi się badania związane z tym, kiedy pacjenci skarżą lekarzy. Jak dowiodły słynne już badania Charlesa Vincenta, decyzja o pozwaniu lekarza nie zawsze ma związek z błędem medycznym. Vincent i jego współpracownicy ustalili, że choć pozew jest najczęściej związany z incydentem medycznym (i szkodą przez niego wywołaną), to dość często jest wynikiem nieempatycznego traktowania pacjenta po incydencie medycznym i udzielania mu zbyt skąpych informacji na temat tego, co się stało¹.

Naukowcy zajęli się także analizą tego, jacy lekarze mają sprawy sądowe. W jednym z pierwszych badań tego typu znana kanadyjska badaczka prof. Wendy Levinson przeanalizowała styl rozmowy lekarzy z pacjentami. Co ważne, analiza dotyczyła rozmowy dwóch grup lekarzy: tych, którzy mieli dwa lub więcej pozwów w przeszłości, oraz tych, którzy nigdy nie byli pozwani.

Z uzyskanych przez nią danych wynika, że lekarze niepozywani wykazywali jedynie trzy różnice względem lekarzy pozywanych: upewniali się, że pacjent ich rozumie; prowadzili wizyty dłuższe średnio o trzy minuty (uwaga: 18 minut zamiast około 15 minut) i częściej się uśmiechali w trakcie wizyty².

Jak jest w Polsce?

Także w naszym kraju realizowane są badania nad tym, jak pacjenci postrzegają lekarzy i co jest dla nich ważne. Niektóre z nich miałem okazję osobiście prowadzić i wykazują one, że istnieje związek pomiędzy pozytywną ocenę lekarza przez pacjenta a jego umiejętnościami miękkimi, w szczególności takimi jak: kultura osobista, uprzejmość, umiejętność słuchania i pozwalanie na zadawanie pytań³.

Sposoby na obniżenie ryzyka pozwu

Co zatem robić, żeby minimalizować ryzyko zaistnienia sprawy sądowej? Oczywiście takich działań jest mnóstwo – ja poddam pod refleksję trzy, które obniżają ryzyko sporu sądowego z pacjentem lub jego rodziną:

• po pierwsze, zapewnij sobie czas wizyty, pozwalający na spokojne zbadanie pacjenta i przemyślenie jego sytuacji zdrowotnej – w zależności od pacjenta i rodzaju dolegliwości niezbędny jest inny czas, warto jednak pamiętać, że lekarze niepozywani zazwyczaj dłużej prowadzą wizyty;
• po drugie, prowadź lepszą dokumentację medyczną z wizyt – jak wskazały wielkie badania przeprowadzone w USA wśród lekarzy, którzy mieli sprawę sądową, są oni przekonani, że prowadzenie obszernej dokumentacji medycznej jest kluczem do wygrania sprawy sądowej i obniżenia ryzyka sporu⁴;
• po trzecie, spokojnie i przekonująco rozmawiaj z pacjentem lub jego rodziną po zaistnieniu powikłania czy zdarzenia medycznego – z wielu badań wynika bowiem, że brak należytej informacji czy brak empatycznego potraktowania pacjenta może spowodować uruchomienie spirali żalów i pretensji do lekarza.

Podsumowując, obniżanie ryzyka pozwu to nie magia, która dzięki wypowiedzeniu określonej formuły pozwala osiągnąć pewien skutek, obniżanie ryzyka pozwu to mozolna praca, polegająca na codziennym kształtowaniu odpowiednich nawyków postępowania z każdym pacjentem i prawidłowym dokumentowaniu tego postępowania.

Dr n. praw. Radosław Tymiński, radca prawny zajmujący się obroną lekarzy w sprawach sądowych

Przypisy:

1. C. Vincent, M. Young, A. Phillips, „Why do people sue doctors? A study of patients and relatives taking legal action”, „Lancet” 1994, no 343
2. W. Levinson i inni, „Physician-patient communication. The relationship with malpractice claims among primary care physicians and surgeons”, „JAMA” 1997, no 277, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/9032162
3. R. Tymiński, M. Walczewski, M. Wieczorek, „Identifying patients’ criteria for assessment of doctors on Polish physician rating websites”, „JMS” 2015, no 84, https://jms.ump.edu.pl/index.php/JMS/article/view/16
4. Medscape Malpractice Report 2019, https://www.medscape.com/slideshow/2019-malpractice-report-6012303#14