Kodeks Etyki Lekarskiej: mała książeczka o dużym znaczeniu

Uchwalenie ustawy o izbach lekarskich dla środowiska medycznego oznaczało jedno: po latach niebytu znów mają własny samorząd i mogą decydować o sprawach tak ważnych, jak wykonywanie zawodu. Wiązało się to jednak z pilną potrzebą przypomnienia zasad etycznych – pisze Lucyna Krysiak.

Przystąpiono do ich opracowywania, powołując w tym celu specjalny zespół roboczy złożony z wybitnych postaci świata prawa i medycyny. W jego składzie znaleźli się prof. Zbigniew Chłap z Krakowa, dr Jerzy Umiastowski z Gdańska, dr Wanda Terlecka z Częstochowy, dr Maria Łastowska z Warszawy i dr Stanisław Wencelis z Rybnika.

Orędownicy Hipokratesa

Dopiero co ukonstytuowana samorządność lekarska potrzebowała mocnych filarów etycznych, na których mogłaby się wesprzeć. Zarządzanie placówkami ochrony zdrowia, podejście do wykonywania zawodu lekarza, pomysły na temat przygotowywanej reformy systemu lecznictwa wciąż były przesiąknięte mentalnością i stylem pracy rodem z PRL.

Trzeba było jasno sprecyzować, jak lekarz – niezależnie od miejsca, w którym pracował czy którym kierował – powinien się zachować w różnych, także trudnych moralnie, sytuacjach. Czas naglił i zespół w zaledwie dwa lata przygotował projekt Kodeksu Etyki Lekarskiej, który przedstawił w 1991 r. na II Nadzwyczajnym Krajowym Zjeździe Lekarzy, odbywającym się w Hali Sportowej Włókniarz w Bielsku-Białej.

Było to wydarzenie epokowe, a obrady nad projektem burzliwe. Dr Stanisław Wencelis, który uczestniczył w uroczystości 25-lecia uchwalenia KEL zorganizowanej w tej samej Hali Sportowej Włókniarz, wspominając ten czas, powiedział, że najwięcej kontrowersji budziły proponowane zapisy dotyczące odmowy wykonywania aborcji, która wówczas zgodnie z obowiązującym prawem była legalna do 12. tygodnia ciąży.

Dyskusja na ten temat poróżniła nie tylko lekarzy, ale i polityków, prawników oraz przedstawicieli mediów. Cel osiągnięto, KEL uchwalono i stawał się on coraz ważniejszym dokumentem akceptowanym przez większość środowiska lekarskiego. Od początku jednak widziano konieczność nowelizacji tego dokumentu.

Zrobiono to dwukrotnie: w 1993 r. i w 2003 r. Obecnie zawarte w nim zapisy stanowią swoisty dekalog, którym każdy lekarz i lekarz dentysta ma obowiązek posługiwać się w codziennej praktyce. Ale czy KEL jest przystawalny do obecnych warunków, w jakich przyszło żyć i pracować lekarzom i lekarzom dentystom?

Nowe wyzwania, nowe zapisy

Są co do tego wątpliwości w środowisku medycznym i ma je rozstrzygnąć przygotowana kolejna nowelizacja. Już na początku obecnej IX kadencji, na pierwszym posiedzeniu Naczelnej Rady Lekarskiej podjęto decyzję o zwołaniu XVI Nadzwyczajnego Krajowego Zjazdu Lekarzy, który odbędzie się w maju tego roku i będzie w dużej części poświęcony problemom etycznym, komentarzom do Kodeksu Etyki Lekarskiej oraz zmianom w tym dokumencie.

Wniosek w tej sprawie zgłosił Maciej Hamankiewicz ze Śląskiej Izby Lekarskiej (prezes NRL VI i VII kadencji, członek NRL) już na pierwszym posiedzeniu NRL bieżącej kadencji, przekonując, że środowisku zależy, aby KEL dostosowywać do realiów. Paweł Czekalski, prezes ORL w Łodzi i członek NRL dodał, że jeśli samorząd nie będzie pilnował spraw etyki i samorządności zawodowej, będzie spychany na margines.

Projekt nowelizacji KEL opracowała Komisja Etyki Lekarskiej NRL, a jego ostateczny kształt ma uwzględniać wyniki konsultacji samorządowych i społecznych. Nowelizacja ma na celu zapewnienie wysokich standardów etycznego postępowania w zawodzie lekarza oraz dostosowanie się do nowych wyzwań i oczekiwań w obszarze medycyny.

Przewodniczący Komisji Etyki Lekarskiej NRL Artur de Rosier podkreślał, że każda zainteresowana strona miała możliwość zapoznania się z projektem, zgłoszenia swoich uwag i sugestii, w których uwzględniono opinie zarówno zawodowych organizacji medycznych, jak i pacjentów oraz społeczności medycznej.

Obecna wersja projektu zawiera zarówno nowe artykuły kodeksu, jak i zachowane, wynikające z obowiązujących przepisów. Dołączone są do nich również komentarze wyjaśniające i interpretujące poszczególne przepisy, zebrane od lekarzy i lekarzy dentystów, którzy zamieścili je na stronie NIL.

Nowy projekt uwzględnia również wypracowane opinie na temat zmian w zapisach KEL w Komisji Etyki Lekarskiej NRL w poprzednich dwóch kadencjach, które nie doczekały się prezentacji na Nadzwyczajnym Krajowym Zjeździe Lekarzy (z powodu pandemii został odwołany). Pierwszy i dziś już historyczny KEL wciąż stanowi filar wszystkich działań, zyskując rangę małej, ale wielkiej niebieskiej książeczki.

Lucyna Krysiak