Lekarze w badaniach postaw i opinii 2017

W środowisku badaczy i analityków mówi się, że lekarze są najlepiej przebadaną grupą zawodową w Polsce. Nie dotyczy to jednak badań o charakterze społecznym, bo robi się ich niewiele w porównaniu do badań komercyjnych.

Foto: archiwum prywatne

Opinia społeczna staje często przeciwko środowisku lekarzy, opierając się na pojedynczych przypadkach zachowań czy postaw lekarzy, które są nagłaśniane w mediach.

Wystarczy kilka publikacji opisujących przypadki podobne do siebie nawzajem, a pacjenci już są gotowi kształtować swoją opinię o polskich lekarzach. A przecież to wyniki rzetelnych badań realizowanych na dużej ogólnopolskiej próbie powinny być przede wszystkim źródłem wiedzy o ich opiniach, postawach i zachowaniach.

W dalszej części przedstawię i skomentuję kilka z ciekawszych danych z 2017 r., dotyczących polskich lekarzy. Badanie zrealizowane przez Ośrodek Studiów, Analiz i Informacji Naczelnej Izby Lekarskiej w 2017 r. wykazało, że lekarze nie obawiają się ocen porównawczych pomiędzy szpitalami w zakresie jakości i bezpieczeństwa leczenia.

Zdecydowana większość badanych lekarzy (81%) zgadza się ze stwierdzeniem, że powinien powstać ogólnopolski, dostępny publicznie ranking szpitali uwzględniający informacje o skuteczności, bezpieczeństwie i jakości leczenia w każdym szpitalu¹.

I zapewne chodzi tu nie tylko o potrzebę zdrowej konkurencji pomiędzy placówkami, dowartościowania lekarzy w placówkach, gdzie poziom opieki jest wysoki, ale również o dostęp pacjentów do informacji o najlepszych szpitalach.

Zdaniem 88% respondentów w tym samym badaniu pacjenci powinni mieć dostęp do informacji, w których szpitalach skutecznie leczy się daną chorobę. Co więcej, lekarze widzą w idei rankingu szpitali nie tylko sposób na rzetelną weryfikację skuteczności, jakości i bezpieczeństwa leczenia, ale również możliwość podniesienia poziomu usług medycznych.

Aż 95% lekarzy wyraża przekonanie o tym, że placówki, które uzyskały wyniki niezadowalające, powinny mieć obowiązek pilnego poprawienia wskaźników. Pacjent jest ważny dla lekarzy – lekarze liczą się z opiniami pacjentów o jakości opieki w placówkach medycznych. 82% potwierdza, że pacjenci powinni mieć możliwość takiej oceny poprzez ogólnodostępne ankiety.

Co więcej, lekarze identyfikują się z pacjentami, szczególnie tymi, którzy doznali uszczerbku na zdrowiu w wyniku wypadku medycznego. Według 94% badanych lekarzy tacy pacjenci powinni otrzymać szybko i bezpłatnie specjalistyczną pomoc medyczną w kraju albo za granicą, niezbędną do przywrócenia im zdrowia. 88% uważa, że w tej sytuacji powinni mieć pierwszeństwo w dostępie do tych świadczeń zdrowotnych.

Pomimo trudnych warunków wykonywania zawodu lekarza w Polsce, o czym wiadomo chociażby z badań realizowanych przez OSAI NIL w ostatnich latach, zdecydowana większość lekarzy w Polsce, bo 81%, deklaruje radość z wykonywania swojej pracy – zgodnie z wynikami badań porównawczych, realizowanych w sześciu krajach, w których obecne są platformy DocPlanner².

Wykres 1. Liczba lekarzy wykonujących zawód na 1000 mieszkańców
Źródło: OECD Health Statistic 2017

Co więcej, 60% badanych poleciłoby swoim dzieciom, aby poświęcili się medycynie lub jakiemukolwiek innemu zawodowi związanemu ze zdrowiem. W skali globalnej najszczęśliwsi lekarze są w Meksyku (z notą 4,9 na 5), Brazylii (4,6) oraz w Hiszpanii (4,5). Natomiast Włosi (4,2) i Polacy (3,9) są nieco mniej zadowoleni ze swojego zawodu.

Pacjent w największym stopniu wpływa na poczucie zadowolenia lekarza z wykonywanej pracy – polecanie przez innych pacjentów (71%) oraz wierni i zadowoleni pacjenci (71%) stanowią czynniki o najwyższym odsetku wskazań. W podobnym stopniu ważny dla badanych jest aspekt pomocy innym (pacjentom, którzy tego potrzebują) – 66% wskazań.

Lekarze ponoszą jednak poważne konsekwencje napięć i przeciążenia w pracy, o czym względnie rzadko mówi się i pisze. Z powodu deficytów kadrowych i niedoborów finansowych wielu lekarzy pracuje bez odpoczynku nawet po kilka dób z rzędu (potwierdzają to wyniki kontroli ponad 60 tys. pracowników szpitali przeprowadzonej przez Państwowy Inspektorat Pracy [PIP, 2017]), co odbija się na ich zdrowiu³.

Badanie to wykazało również, że 34% badanych lekarzy czuje się wypalonych w pracy. W 2012 r. w badaniu OSAI NIL objawy wypalenia zawodowego u siebie zgłaszało ok. 40% lekarzy i dostrzegało je u ok. 40% współpracowników. Pod tym względem Polska jest niechlubnym liderem.

Jako powody takiego stanu ankietowani wskazują przede wszystkim biurokrację (60%), nadgodziny (53%) oraz niskie wynagrodzenie (45%).

Według autora artykułu pt. „Lekarze na antydepresantach i psychotropach, co dziesiąty ma problemy psychiczne”⁴ depresja i inne zaburzenia zdrowia psychicznego, występujące wśród lekarzy, powodują, że popełniają oni samobójstwa dwa razy częściej niż reszta populacji. Natomiast dr Bohdan Woronowicz, psychiatra i pełnomocnik ds. zdrowia lekarzy w Okręgowej Izbie Lekarskiej w Warszawie, twierdzi, że choroba alkoholowa może dotyczyć nawet 15% lekarzy⁵.

Aktualne dane wyraźnie wskazują na niedobór personelu medycznego (dotyczy to głównie lekarzy i pielęgniarek). W Polsce na 1000 mieszkańców przypada 25 pracowników służby zdrowia, mniej jest w Chile (22 osoby) i w Meksyku (13 osób), w tym – zgodnie z danymi OECD przedstawionymi na wykresie – zaledwie 2,3 lekarza na 1000 mieszkańców.

To jeden z najniższych wskaźników (średnia dla 35 krajów OECD wynosi 3,4 lekarza na 1000 osób). W gorszej sytuacji pod względem liczby lekarzy przypadającej na 1000 mieszkańców są tylko Korea, Chile, Kolumbia, Brazylia, Chiny, Turcja, Południowa Afryka, Indie i Indonezja (wskaźnik między 2,2 a 0,3).

Pomimo trudnych warunków pracy i braku rozwiązań systemowych, które istotnie poprawiłyby sytuację zawodową lekarzy, miejmy nadzieję, że radość z wykonywanej pracy będzie nadal udziałem polskich lekarzy, a ich wizerunek kreowany przez media będzie oparty na wynikach rzetelnych badań, realizowanych zarówno wśród lekarzy, jak i pacjentów.

Agnieszka Kilijanek-Cieślik
Badacz opinii, współpracownik OSAI NIL

* * *

Przypisy:

¹ Badanie realizowane przez OSAI NIL w ramach projektu Razem dla Zdrowia prowadzonego przez Fundację MY Pacjenci w partnerstwie z Naczelną Izbą Lekarską, Naczelną Izbą Pielęgniarek i Położnych oraz Naczelną Izbą Aptekarską; CAWI, N=373, ogólnopolska próba lekarzy i lekarzy dentystów.

² ZnanyLekarz.pl. 2017. Czy lekarze w Polsce są szczęśliwi? Wyniki międzynarodowego raportu „Szczęśliwy Lekarz 2017”, dostępny na: https://znanylekarz.prowly.com/14099-czy-lekarze-w-polsce-sa-szczesliwi-wyniki-miedzynarodowego-raportu-szczesliwy-lekarz-2017 (2.11.2017).

³ PIP, 2017. Czas pracy a bezpieczeństwo publiczne, dostępne na: https://www.pip.gov.pl/pl/wiadomosci/82795,czas-pracy-a-bezpieczenstwo-publiczne.html (2.11.2017).

⁴ Lurka, Krystian. 2017. Lekarze na antydepresantach i psychotropach. Co dziesiąty ma problemy psychiczne, w: Duży Format – Gazeta Wyborcza dostępne na: http://wyborcza.pl/duzyformat/7,127290,21541355,lekarze-na-antydepresantach-i-psychotropach-co-dziesiaty-ma.html (2.11.2017).

⁵ MW. 2017. Dyżur na podwójnym gazie. Nawet 15 proc. lekarzy w Polsce może być uzależnionych od alkoholu, w: Newsweek, dostępne na: http://www.newsweek.pl/polska/spoleczenstwo/15-proc-lekarzy-w-polsce-moze-byc-uzaleznionych-od-alkoholu,artykuly,412343,1.html (5.11.2017).