Nowy model organizacji opieki zdrowotnej nad pacjentem z astmą

Poprawa efektywności i optymalizacji leczenia oraz wzrost aktywności zawodowej pacjentów z astmą, zwiększenie wykrywalności astmy przez lekarzy rodzinnych oraz weryfikacja wstępnego rozpoznania choroby i ustalenie indywidualnego planu leczenia pacjenta przez lekarzy specjalistów w dziedzinie alergologii i pulmonologii.

Wraz ze zmniejszeniem liczby hospitalizacji pacjentów z powodu zaostrzeń astmy oraz przekształceniem oddziałów alergologii w Centra Leczenia Astmy Ciężkiej to główne cele nowego modelu organizacji opieki nad pacjentami z astmą przedstawionego w raporcie „Astma oskrzelowa – nowy model zarządzania chorobą nakierowany na wzrost wartości zdrowotnej”.

Dokument został opracowany przez ekspertów z Uczelni Łazarskiego w Warszawie i klinicystów specjalizujących się w leczeniu astmy. Obejmuje analizę klinicznych oraz organizacyjno-finansowych aspektów diagnostyki i leczenia pacjenta z astmą w Polsce. Przedstawione w raporcie rekomendacje dotyczą systemowych zmian mających na celu poprawę sytuacji osób dotkniętych tą chorobą. Dążenie do ich priorytetowego uwzględnienia w systemie ochrony zdrowia stanowi cel działań Koalicji na rzecz Leczenia Astmy, w której skład wchodzi m.in. Polskie Towarzystwo Alergologiczne.

Leczenie astmy jest długotrwałe

Astma to choroba przewlekła o wysokim wskaźniku zachorowalności (2,2 mln osób w Polsce, tj. ok. 6% populacji dorosłych). Stanowi ona bardzo duże obciążenie zarówno dla pacjenta, jak i dla systemu opieki zdrowotnej. Jej leczenie jest długotrwałe i kosztowne. Spośród wszystkich alergicznych jednostek chorobowych jest najczęstszą przyczyną absencji chorobowej, hospitalizacji czy też długookresowej niezdolności do pracy. Celem leczenia astmy jest uzyskanie pełnej kontroli nad jej objawami. Ważne jest również zapobieganie zaostrzeniom i niedopuszczenie do pogorszenia stanu zdrowia pacjenta.

Kluczowe znaczenie dla dalszych decyzji terapeutycznych ma ocena aktualnej kontroli choroby. Problemy z właściwym rozpoznaniem astmy oraz uzyskaniem kontroli nad jej objawami, to główne trudności napotykane w opiece nad chorym. W Polsce wiele osób z typowymi objawami astmy, jakimi jak kaszel, świsty, duszności, długo nie ma ustalonego rozpoznania. Mija ponad 7 lat od pierwszych objawów choroby do prawidłowej diagnozy. Z kolei niedorozpoznanie sięga nawet 70%.

Opieka koordynowana

– Dowody na skuteczne leczenie astmy oskrzelowej są dobrze udokumentowane, a wiele z narzędzi optymalizujących terapię można wdrożyć na najniższym poziomie systemu, tj. w ramach podstawowej opieki zdrowotnej. To lekarz rodzinny powinien być pierwszym punktem kontaktowym dla chorych na astmę oskrzelową w systemach opieki zdrowotnej. Zapewnienie ciągłej i skoordynowanej opieki w całym cyklu życia z chorobą zwłaszcza osobom cierpiącym na choroby przewlekłe wymaga jednak zastosowania nowych rozwiązań, wśród nich model zintegrowanej opieki podstawowej i ambulatoryjnej oraz jasna ścieżka dotarcia pacjenta z astmą ciężką do ośrodka prowadzącego terapie zaawansowane. Ważnym narzędziem wspierającym skuteczną kontrolę astmy może być system e-Recepty oraz nowoczesne inne rozwiązania e-Zdrowia wspierające lekarzy w procesie podejmowania decyzji terapeutycznych – mówi dr n. ekon. Małgorzata Gałązka-Sobotka, dziekan Centrum Kształcenia Podyplomowego Uczelni Łazarskiego.

Zdaniem autorów raportu, aby ograniczyć negatywne skutki wywołane przez problemy związane z astmą, leczenie tej jednostki chorobowej powinno być uwzględnione jako priorytet polskiego systemu ochrony zdrowia. Program zarządzania chorobą powinien zapewniać ciągłą, kompleksową, koordynowaną opiekę nad pacjentem na szczeblu krajowym i lokalnym. Założenia polskiej strategii leczenia astmy powinny uwzględniać uwarunkowania systemowe w naszym kraju oraz pozytywne rozwiązania wprowadzone w innych państwach ze szczególnym uwzględnieniem osiągnięć skandynawskich. Wdrożenie strategii zaś powinno angażować środowiska medyczne, tj. lekarzy rodzinnych oraz wspierających ich specjalistów w dziedzinie alergologii, pulmonologii, chorób płuc.

Główny cel lekarzy rodzinnych

Autorzy raporty zwracają uwagę na konieczność monitorowania efektywności zdrowotnej i ekonomicznej wprowadzanych programów w celu ich oceny oraz podjęcia decyzji o ich kontynuowaniu lub modyfikacji. W ich ocenie polska strategia leczenia astmy powinna uwzględniać wdrożenie mechanizmów w ramach rozliczania świadczeń opieki zdrowotnej, premiujących finansowo odpowiednie leczenie zgodnie ze standardami klinicznymi i osiągnięcie właściwej kontroli astmy. Mechanizmy te powinny obejmować wszystkie poziomy systemu ochrony zdrowia, tj. podstawową opiekę zdrowotną, ambulatoryjną opiekę specjalistyczną, lecznictwo szpitalne. W opracowanym raporcie zdefiniowano również zadania dla poszczególnych poziomów systemu ochrony zdrowia.

Zdaniem autorów raportu głównym celem lekarzy rodzinnych powinno być wstępne rozpoznanie astmy, a następnie kontynuacja leczenia zaproponowana przez lekarza specjalistę w indywidualnym planie leczenia oraz monitorowanie aktualnego stanu zdrowia pacjenta. Z kolei lekarze specjaliści alergolodzy i pulmonolodzy powinni zweryfikować wstępne rozpoznanie astmy, ustalić indywidualny plan leczenia oraz przeprowadzić konsultację pacjentów przewlekłych w przypadku pogorszenia stanu zdrowia. Kluczowym zagadnieniem związanym z modyfikacją organizacji leczenia astmy w Polsce jest zmniejszenie liczby hospitalizacji pacjentów z powodu zaostrzeń astmy w oddziałach szpitalnych, a także przekształcenie oddziałów alergologii w Centra Leczenia Ciężkiej Astmy. Zapewniałyby one dostęp do kompleksowego leczenia chorych z astmą w przypadkach, w których leczenie w warunkach ambulatoryjnych nie osiąga pożądanych efektów klinicznych.