Odczłowieczanie medycyny

Postęp techniczny, informatyzacja, rosnąca wartość pieniądza i biurokracja zmieniają medycynę. Jak bardzo? Czy proces dehumanizacji narasta i czy można go zatrzymać?

Na te i inne pytania próbowano odpowiedzieć w czasie konferencji „Dehumanizacja medycyny – postscriptum”, zorganizowanej przez Śląską Izbę Lekarską i Katolickie Stowarzyszenie Lekarzy Polskich, która odbyła się 23 marca w studiu nagrań Polskiego Radia Katowice. To już druga edycja tego wydarzenia.

– Mam w pamięci konferencję, która miała miejsce kilka lat temu. Dzisiejsze spotkanie ma odpowiedzieć na pytanie, czy nastąpiły zmiany, jeśli chodzi o zjawisko dehumanizacji w medycynie, i w jakim kierunku zmierzamy. Dziś wiele mówi się o podmiotowości pacjenta, ale pamiętajmy, że druga strona też ma swoją podmiotowość. Nie ma prawdziwej relacji lekarz – pacjent bez podmiotowości obydwu stron – mówił dr n. med. Jacek Kozakiewicz, wiceprezes NRL.

– Nasz zawód wyrósł na humanizmie. Każdy lekarz, składając przysięgę Hipokratesa, deklaruje, że będzie służył zdrowiu i życiu człowieka. Trudności administracyjne, biurokracja, technicyzacja czy społeczne uwarunkowania nie zwalniają lekarza z przynoszenia choremu ulgi i nadziei oraz pełnego zrozumienia jego sytuacji – podkreślała z kolei dr n. med. Elżbieta Kortyczko, prezes Katolickiego Stowarzyszenia Lekarzy Polskich.

Finansjalizacja ochrony zdrowia

Jednym z bardziej wyraźnych procesów wpływających na dehumanizację medycyny jest coraz większy wpływ mechanizmów rynkowych na ochronę zdrowia. Dr n. med. Marcin Jabłoński, lekarz chorób wewnętrznych i specjalista psychiatrii, certyfikowany psychoterapeuta Sekcji Naukowej Psychoterapii i Sekcji Naukowej Terapii Rodzin Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, od kilku lat bada to zjawisko.

W czasie konferencji zaprezentował wyniki badania ankietowego, w którym szukał odpowiedzi na pytanie, jak polskie środowisko lekarskie jest zróżnicowane pod względem akceptacji reguł rynku w swej pracy zawodowej, w tym – czy młodzi lekarze są bardziej podatni na to zjawisko. Okazuje się, że PESEL ma znaczenie. Młodzi są bardziej skłonni zaakceptować reguły świata finansów w swojej pracy niż ich starsi koledzy, skłonność ta częściej też dotyka mężczyzn i specjalistów z dziedzin zabiegowych.

Moc słowa

Dehumanizacja objawia się także na gruncie komunikacji medycznej, zarówno instytucjonalnej, jak i bezpośredniej rozmowy z pacjentem. Słowa mogą skutecznie dehumanizować zawód lekarza, m.in. poprzez używanie języka ekonomizującego medycynę, depersonalizowanie lekarza i pacjenta, zapominanie o podmiotowości obydwu stron.

– Trzeba uwrażliwiać na to zjawisko – mówiła prof. Danuta Krzyżyk, adiunkt w Katedrze Dydaktyki Języka i Literatury Polskiej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, członek Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN, przewodnicząca Zespołu Ortograficzno-Onomastycznego Rady Języka Polskiego. Z kolei ks. dr hab. prof. UŚ Arkadiusz Wuwer, adiunkt w Katedrze Teologii Moralnej i Katolickiej Nauki Społecznej UŚ w Katowicach, zwracał uwagę na społeczne skutki postępu w medycynie.

W dyskusji udział wzięli także ks. dr hab. n. teolog. prof. UŚ Antoni Bartoszek, dziekan Wydziału Teologicznego UŚ w Katowicach, prof. dr hab. n. med. Jan Duława, kierownik Katedry Chorób Wewnętrznych oraz Kliniki i Oddziału Chorób Wewnętrznych i Metabolicznych SUM (kierownik naukowy konferencji), prof. dr hab. n. med. Jarosław Markowski, wiceprezes ORL w Katowicach.

W czasie spotkania odbyła się także uroczystość wręczenia odznaczeń osobom zasłużonym dla Katolickiego Stowarzyszenia Lekarzy Polskich. Organizacja obchodzi w tym roku jubileusz 25-lecia istnienia. Przyznano w sumie 16 odznaczeń. Wśród laureatów znaleźli się:

• dr Tadeusz  Beszta-Borowski,
• Józef  Błaszczeć,
• dr Piotr  Garbocz,
• dr Anna Gręziak,
• Józef Jachimczak,
• dr Maria Jakubiak,
• dr Janus Jakubowski,
• dr Cezary Jurko,
• dr Marzena Koszańska,
• dr Piotr Kotlarczyk,
• dr Jacek Kozakiewicz,
• prof. Wanda Półtawska,
• dr Iwona Rawicka,
• dr Ryszard Rudziński,
• dr Stanisław Selwa,
• dr Wanda Terlecka.

Na zakończenie konferencji wykonano pamiątkowe zdjęcie pod pomnikiem Hipokratesa w Katowicach, ufundowanego przez Śląską Izbę Lekarską.