Odpowiedzialność lekarzy za szkody

Sprawy odpowiedzialności lekarzy za szkody poniesione przez pacjentów przy zabiegach medycznych budzą wiele emocji, wiele z nich znajduje swoje zakończenie na wokandach sądowych. Orzeczenia wydawane w takich sprawach pozwalają budować pewne modele zachowań oczekiwanych od lekarzy przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych czy granic ich odpowiedzialności.

Foto: Marta Jakubiak

Wzorzec zachowania lekarza powinien być budowany według obiektywnych kryteriów takiego poziomu fachowości, poniżej którego postępowanie danego lekarza należy ocenić negatywnie.

Właściwy poziom fachowości wyznaczają specjalizacja, stopień naukowy, doświadczenie ogólne, doświadczenie przy wykonywaniu określonych zabiegów medycznych, charakter i zakres dokształcania się w pogłębianiu wiedzy medycznej i poznawaniu nowych metod leczenia, zachowanie wysokiego poziomu etyki.

O przypisaniu lekarzowi odpowiedzialności może również decydować niezręczność czy nieuwaga przy przeprowadzaniu zabiegu, jeżeli obiektywnie nie powinny one wystąpić w konkretnych okolicznościach. Również wykonanie zabiegu wykraczającego poza wiedzę lekarza jest bezprawne.

Od lekarzy nie wymaga się ponadprzeciętnej staranności, ale wysoko ustawia się próg staranności, który traktuje się jako poziom przeciętnej staranności każdego lekarza, jako staranności zawodowej. Dzieje się tak ze względu na przedmiot ich zabiegów, którym jest człowiek i często nieodwracalne ich skutki.

Według tej przeciętnej oceniane są konkretne zachowania. Lekarz odpowiada tylko za brak należytej staranności, a nie za wynik leczenia. Wysokie wymagania stawiane lekarzom nie mogą przekładać się na przypisywanie im obowiązków praktycznie niemożliwych do wykonania.

Do obowiązków lekarzy należy takie podjęcie leczenia, które gwarantować powinno, przy zachowaniu aktualnego stanu wiedzy i zasad staranności, przewidywany efekt, w postaci wyleczenia, a przede wszystkim nienarażenie pacjentów na pogorszenie stanu zdrowia.

Działania lekarzy ocenia się na podstawie całokształtu okoliczności istniejących w chwili dokonywania zabiegu, a zwłaszcza tych danych, którymi lekarz dysponował albo mógł dysponować, mając na uwadze wymagania aktualnej wiedzy i nauki medycznej oraz powszechnie przyjętej praktyki lekarskiej.

O przypisaniu lekarzowi odpowiedzialności odszkodowawczej może też decydować:

• udzielenie pacjentowi niewłaściwych zaleceń co do postępowania po zabiegu (np. co do częstotliwości wizyt kontrolnych, czynności, jakie powinien wykonywać) czy brak wpisów w tym zakresie w dokumentacji medycznej,
• brak wpisów dotyczących ustaleń z badania podmiotowego i przedmiotowego,
• brak właściwej diagnostyki obrazowej,
• zaniechanie konsultacji specjalisty czy skierowania pacjenta do lepiej wyposażonej placówki.

Jeżeli zachowanie lekarza przy dokonywaniu zabiegu medycznego odbiega na niekorzyść od przyjętego, abstrakcyjnego wzorca postępowania lekarza, przemawia to za jego winą w razie wyrządzenia szkody.

Najczęściej niemożliwe jest pewne ustalenie związku między zachowaniem lekarza a szkodą pacjenta – w większości wypadków można mówić tylko o prawdopodobieństwie wysokiego stopnia. Wystąpienie innych przyczyn, oprócz nienależytej staranności lekarza, które mogły, lecz nie musiały spowodować u pacjenta szkody, nie zwolnią go od odpowiedzialności.

Lekarz nie odpowiada za nadzwyczajne, nie do przewidzenia komplikacje oraz za inne niepozostające w normalnym związku przyczynowym z jego postępowaniem skutki. Związek między zachowaniem lekarza, a szkodą może być bezpośredni lub pośredni, dalszy czy bliższy – musi tylko pozostawać w graniach „normalności”.

Takie wnioski można wyciągnąć z dwóch wyroków Sądów Apelacyjnych, jakie zapadły w 2015 r.: 15 maja w Białymstoku (I ACa 1077/14) i 30 kwietnia w Łodzi (I ACa 1752/14).

Jarosław Klimek
Radca prawny OIL w Łodzi

Źródło: „Gazeta Lekarska” nr 8-9/2015

„Ignorantia iuris nocet” (łac. nieznajomość prawa szkodzi) – to jedna z podstawowych zasad prawa, pokrewna do „Ignorantia legis non excusat” (łac. nieznajomość prawa nie jest usprawiedliwieniem). Nawet jeśli nie interesuje cię prawo medyczne, warto regularnie śledzić dział Prawo w portalu „Gazety Lekarskiej”. Znajdziesz tu przydatne informacje o ważnych przepisach w ochronie zdrowia – zarówno już obowiązujących, jak i dopiero planowanych.