Ofiary wojny na Ukrainie. Jak im pomóc? (poradnik dla lekarzy)
Wojna wywołuje traumę. Podobnie jak przemoc fizyczna, seksualna, wypadek czy powódź. Jest jednak traumą znacznie silniejszą. Jej ofiary to pacjenci szczególni.
W gabinetach lekarskich coraz częściej pojawiają się ci, którzy uciekli z piekła wojny.
– To osoby, które były wystawione na krótko- lub długotrwałe działanie bardzo inwazyjnej sytuacji. Sytuacji zabierającej poczucie bezpieczeństwa i kontroli, ograniczającej dostęp do zasobów, zagrażającej życiu i zdrowiu wielu ludzi – mówi Izabela Barton-Smoczyńska, psychotraumatolog z Poradni Leczenia Traumy i PTSD w Centrum Terapii Dialog. Jej zdaniem każdy lekarz, którego spotkają na swojej drodze, może im znacznie pomóc w utrzymaniu zdrowia nie tylko fizycznego, lecz również psychicznego.
Nie każdy specjalista ma jednak doświadczenie z zakresu interwencji kryzysowej, dlatego specjaliści Centrum Terapii Dialog stworzyli poradnik dla lekarzy wszystkich specjalizacji „Jak pomagać pacjentom doświadczającym efektów wojny”. Zawiera on profesjonalne podpowiedzi dla lekarzy. – Szansa na to, że wśród uchodźców przybywających z Ukrainy i wymagających podstawowej albo specjalistycznej opieki medycznej znajdą się osoby straumatyzowane, jest bardzo duża – ocenia Izabela Barton Smoczyńska, autorka poradnika.
O ile w przypadku wypadku komunikacyjnego czy powodzi negatywnych konsekwencji dla adaptacji człowieka (np. ASD czy PTSD) można spodziewać się na poziomie 10-11 proc. grupy osób, o tyle doświadczenia wojny rozlewają się w swoim negatywnym wpływie na procentowo większe grupy – dotyczy to najczęściej 50-60 proc. osób doświadczonych wojną. Objawy traumy są możliwe do zidentyfikowania.
– Należy wytłumaczyć pacjentowi, że doświadczane przez niego objawy są naturalną, normalną reakcją na nienormalną sytuację, wskazać mu miejsce, gdzie może uzyskać pomoc i zapewnić go, że ta pomoc – psychologiczna, psychiatryczna, farmakoterapia – jest skuteczna i w tej sytuacji zasadna – wyjaśnia psychotraumatolożka.
Według ICD-11 postawienie rozpoznania zespołu stresu pourazowego (PTSD) jest możliwe w sytuacji powiązania objawów albo z ekspozycją na jednorazowe ekstremalnie groźne lub przerażające wydarzenie, albo serię takich wydarzeń. Kryteria zakładają obecność objawów z trzech głównych kategorii:
- ponowne przeżywanie traumatycznego wydarzenia (wydarzeń) w teraźniejszości w postaci żywych natrętnych wspomnień, retrospekcji lub koszmarów, z towarzyszącymi im silnymi lub przytłaczającymi emocjami, zwłaszcza strachu lub grozy oraz silnymi odczuciami fizycznymi,
- unikanie myśli i wspomnień o wydarzeniu (wydarzeniach) lub aktywności, sytuacji czy osób o nim (o nich) przypominających,
- uporczywe postrzeganie zwiększonego aktualnego zagrożenia, obserwowane np. w nadmiernej czujności i pobudliwości czy zwiększonej reakcji przestrachu na bodźce, takie jak nieoczekiwany hałas.
Poradnik „Jak pomagać pacjentom doświadczającym efektów wojny” zamieszczony został w portalu internetowym „Gazety Lekarskiej” do bezpłatnego pobrania dla lekarzy wszystkich specjalności. Jest z nim zintegrowana ulotka (również do pobrania) dla pacjenta znajdującego się w silnym stresie w dwóch wersjach językowych: polskim i ukraińskim.
Marta Jakubiak
