Przywracamy status zawodu. Samorząd lekarski podsumował 2024 rok (wideo)

Naczelna Rada Lekarska rozpoczęła XI kadencję pod hasłem „Samorząd przyszłości – słuchać, angażować, działać skutecznie”. Nadzwyczajny XVI Krajowy Zjazd Lekarzy był dowodem wprowadzenia tej maksymy w życie. Dzięki wsłuchaniu się w głos środowiska skuteczne przeprowadzono ważne zmiany w Kodeksie Etyki Lekarskiej i w regulaminie wyborczym.

Cel, jaki postawiła sobie NRL, to przywrócenie należnego statusu, na jaki zasługuje zawód lekarza. Prestiż, godność i atrakcyjność zawodu nigdy dotąd nie stały tak wysoko, o czym świadczą coraz lepsze warunki, w jakich lekarze funkcjonują na co dzień. Taki stan to głównie efekt działań podejmowanych w obecnej kadencji.

Etyka i solidarność

Kodeks Etyki Lekarskiej, opracowany w 1991 r. i nowelizowany w 1993 r. oraz w 2003 r., przez ponad dwie dekady nie został dostosowany do lekarskiej codzienności w kwestiach wykonywania zawodu, wymogów czy nowych narzędzi. Stąd Komisja Etyki Lekarskiej NRL od początku obecnej kadencji pracowała nad przygotowaniem nowelizacji. Nowy kodeks jest bardziej jednoznaczny i lepiej dostosowany do obecnych realiów, aktualnych wyzwań i oczekiwań w obszarze medycyny.

– To olbrzymi sukces i epokowe wydarzenie dla całego lekarskiego środowiska, które pokazało zjednoczenie samorządu w najważniejszych kwestiach, takich jak etyka zawodowa – zaznacza wiceprezes NRL Mateusz Kowalczyk.

Samorząd lekarski po tragedii, która dotknęła południową część Polski, włączył się także w pomoc lekarzom, którzy ucierpieli w związku z powodzią. W skoordynowane działania pomocowe zaangażowały się Naczelna Izba Lekarska, Fundacja Lekarze Lekarzom i okręgowe izby lekarskie. Solidarność i zjednoczenie samorządu lekarskiego przejawiało się też w postawie wobec najbardziej palących problemów ochrony zdrowia.

Na początku 2024 r. 22 prezesów okręgowych rad lekarskich podzieliło się historią swojej codzienności w rzeczywistości polskiego systemu ochrony zdrowia, domagając się lepszych warunków leczenia dla pacjentów i swoich kolegów lekarzy w ramach kampanii „Jestem lekarzem, jestem człowiekiem”.

O poczuciu solidarności i zjednoczeniu świadczy także umacnianie relacji Naczelnej Izby Lekarskiej z izbami okręgowymi, które regularnie odwiedza prezes NRL. – By zapoznać się z potrzebami i specyfiką funkcjonowania środowiska lekarskiego w różnych regionach Polski oraz przekazać najważniejsze sprawy dla NIL, nie widzę innej możliwości, jak rozmowa twarzą w twarz z naszymi kolegami z okręgowych izb lekarskich. To mój obowiązek – komentuje Łukasz Jankowski.

Rzetelność i wiedza

Naczelna Izba Lekarska zabiega także o zapewnienie jak najlepszych warunków kształcenia przyszłych lekarzy i lekarzy dentystów. W mijającym roku doprowadziło to do wydania przez Polską Komisję Akredytacyjną negatywnej oceny kierunków lekarskich na Akademii Nauk Stosowanych w Nowym Targu, Akademii Nauk Stosowanych w Nowym Sączu, Akademii Nauk Stosowanych im. Księcia Mieszka I w Poznaniu oraz Społecznej Akademii Nauk z siedzibą w Łodzi.

Już w listopadzie 2022 r. prezes NRL skierował pismo do Komisji Europejskiej w sprawie interpretacji przepisów dotyczących minimalnych wymogów kształcenia lekarzy. NRL niejednokrotnie zabierała głos w sprawie jakości kształcenia na nowych kierunkach lekarskich podczas obrad Konferencji Rektorów Akademickich Uczelni Medycznych. Nie zbrakło także spotkań prezesa NRL z szefem PKA, rozmów dotyczących jakości kształcenia z ministrami i parlamentarzystami oraz szeroko zakrojonych działań medialnych NIL, w których samorząd przedstawiał swoje diagnozy i rekomendacje związane ze wzmacnianiem kadrowym systemu ochrony zdrowia.

– Nie jesteśmy przeciwni żadnej uczelni medycznej, ale zależy nam na tym, by kierunki lekarskie były w stanie zagwarantować wysoką jakość kształcenia. Musimy mieć pewność, że nasze koleżanki i koledzy będą posługiwać się tym samym językiem medycznym, co pozostali lekarze. Stąd po stronie NRL szereg działań na rzecz jakości kształcenia – mówi przewodniczący Komisji Kształcenia Medycznego NRL Damian Patecki.

W obecnym systemie – obwarowanym biurokracją i obciążonym brakiem regulacji dotyczących bezpieczeństwa – lekarze nie mogą w pełni wykorzystać swojego potencjału wiedzy i doświadczenia. Stąd forsowana w 2024 r. przez samorząd lekarski klauzula wyższego dobra, czyli zmiana w Kodeksie karnym wprowadzająca zwolnienie od kary za niezawinione błędy medyczne – poza przypadkami, kiedy lekarz popełnił błąd pod wpływem alkoholu lub innych środków odurzających albo dopuścił się rażącego zaniedbania. Po kilku spotkaniach prezesa NRL Łukasza Jankowskiego z ministrem sprawiedliwości Adamem Bodnarem po stronie rządzących widać zrozumienie i potrzebę zmian.

Na straży jakości oraz medycyny opartej na zasadach najnowszej wiedzy medycznej stoi Rada Ekspertów powołana pierwszy raz w obecnej kadencji NRL. 28 wybitnych specjalistów świata medycznego skupionych w tym gremium opiniuje najważniejsze doniesienia dotyczące stosowanych współcześnie terapii i przeciwdziała dezinformacji. Szczególnie głośnym echem odbiły się stanowiska rady, w których sprzeciwiła się stosowaniu metody ILADS w leczeniu boreliozy czy konfrontowała się z poglądami zniechęcającymi do szczepienia się przeciw HPV.

Ochrona lekarzy

Obrona lekarzy i lekarzy dentystów przed nadużyciami i dbanie o ich dobre imię jest jednym z zadań samorządu lekarskiego, co unaoczniła opinii publicznej sytuacja, gdy NIL stanęła w obronie lekarza, którego dane wrażliwe dotyczące przyjmowanych leków i wystawionej recepty upublicznił ówczesny mister zdrowia.

Natychmiast po publikacji prezes NRL zawiadomił premiera o całkowitej utracie zaufania środowiska lekarskiego do ministra oraz zwrócił się do prokuratury, Urzędu Ochrony Danych Osobowych, Rzecznika Praw Obywatelskich i Rzecznika Praw Pacjenta w związku z naruszeniem przepisów dotyczących danych osobowych. Prokuratura Okręgowa w Warszawie skierowała akt oskarżenia przeciwko byłemu ministrowi.

– Powołany w reakcji na to nadużycie Zespół ds. Monitorowania Naruszeń w Ochronie Zdrowia, który zajmuje się przeciwdziałaniem zagrożeniom szkodzącym bezpieczeństwu pacjentów i lekarzy oraz utrudniającym sprawne funkcjonowanie systemu ochrony zdrowia, obecnie rozpatruje ok. 110 zgłoszeń nie tylko lekarzy – informuje Jakub Kosikowski, rzecznik prasowy NIL.

Wymierny wpływ na jakość i bezpieczeństwo wykonywania zawodu lekarzy mają rozmowy prezesa NRL z ministrem sprawiedliwości. Dzięki nim udało się przeforsować likwidację specjalnych wydziałów zajmujących się sprawami błędów medycznych w prokuraturach regionalnych. Zmiana ma na celu uproszczenie procedur i skupienie się na rozwiązywaniu problemów w ramach systemu ochrony zdrowia. To wyraźne zbliżenie do prac nad nowymi regulacjami dotyczącymi wprowadzenia wspomnianej klauzuli wyższego dobra.

Efektywne rozmowy samorządu lekarskiego z decydentami doprowadziły do wydania NFZ przez minister zdrowia zalecenia do zawarcia ugód sądowych z niesłusznie ukaranymi lekarzami za przepisywanie najmłodszym pacjentom preparatu mlekozastępczego. NIL od dawna działa na rzecz zmiany przepisów nakładających na lekarzy obowiązek określania na receptach poziomu refundacji. NRL powołała także zespół niezależnych ekspertów ds. merytorycznej oceny preskrypcji preparatów mlekozastępczych, który jednogłośnie uznał, że istniały medyczne wskazania do przepisywania tych środków w rozpatrywanych sprawach.

– Za nami długa i trudna droga, w którą NIL zaangażowała wiele osób, by udowodnić, że kary za tzw. nienależną refundację w takiej formie i wysokości były przez NFZ nałożone niesłusznie. Trwa etap indywidualnego ustalania ugód z NFZ. W jednym przypadku zawarto ugodę, w trzech NFZ już wycofał pozwy. To ważny krok dla bezpieczeństwa najmniejszych pacjentów potrzebujących wspomnianych preparatów oraz lekarzy, którzy dla ratowania ich zdrowia i życia wystawiali potrzebne recepty – komentuje Maria Kłosińska, kierownik Działu Komunikacji NIL.

Dzięki samorządowi lekarskiemu 2024 r. przyniósł zmiany w dostępności znieczuleń podczas porodów naturalnych. Z początkiem lipca w ramach rozporządzenia prezesa NFZ wprowadzono premie finansowe dla placówek, które podniosą odsetek zastosowań znieczuleń zewnątrzoponowych lub   podpajęczynówkowych w ogólnej liczbie porodów naturalnych.

– Samorząd lekarski wielokrotnie apelował do rządzących o zainicjowanie działań, aby zapewnić każdej kobiecie dostęp do znieczulenia w czasie porodu. Liczymy, że wycena tego świadczenia będzie sukcesywnie rosnąć, aby podnosić jakość polskiej opieki okołoporodowej – ocenia Damian Patecki.

Jednym z zadań samorządu lekarskiego jest także egzekwowanie poprawności wykonywania zawodu przez organy odpowiedzialności zawodowej, które w ramach działalności izb lekarskich rozpatrują sprawy zgłaszane przez pacjentów i lekarzy. W 2024 r. NRL opracowała nowy portal prawomocnych orzeczeń sądów lekarskich, który został stworzony w celu poprawy transparentności procesu wydawania orzeczeń.

 – Dzięki udostępnieniu zanonimizowanych treści orzeczeń zarówno opinia publiczna, jak i sami lekarze będą mieć możliwość zapoznania się z decyzjami sądów lekarskich w sposób łatwy i szybki – przypomina Grzegorz Wrona, sekretarz NRL.

KEL, wybory, innowacje

W znowelizowanym Kodeksie Etyki Lekarskiej znalazł się artykuł regulujący zasady korzystania ze sztucznej inteligencji. Tegoroczny NKZL wprowadził również zmiany w regulaminie wyborów. Jedną z najważniejszych nowelizacji jest umożliwienie elektronicznego oddania głosu członkom samorządu. Realizując projekt elektronicznych wyborów, NIL kładzie nacisk na wygodę całego procesu, co może podnieść frekwencję i zachęcić do głosowania tych lekarzy, którzy do tej pory z różnych przyczyn nie mogli wziąć udziału w wyborach w siedzibie danej okręgowej izby lekarskiej.

Ważnym krokiem w cyfryzacji profesji lekarza było także wprowadzenie rozporządzenia dotyczącego możliwości posiadania dokumentu Prawo Wykonywania Zawodu lekarza i lekarza dentysty w aplikacji mObywatel. To spełnienie postulatu samorządu lekarskiego. Na początku kwietnia Prezydium NRL pozytywnie oceniło projekt rozporządzenia ministra zdrowia i zwróciło uwagę na konieczność oznaczenia dokumentów o ograniczonym zakresie oraz ujednolicenia terminologii i kolorystyki.

NRL zauważyła potrzebę uwzględnienia prawa wykonywania zawodu lekarza na czas nieokreślony przyznawanego cudzoziemcom. Wskazania te spotkały się ze zrozumieniem ministerstwa, dzięki czemu e-PWZ otwiera nowe możliwości cyfryzacji zawodu.

Miniony rok pokazał, że NIL odgrywa kluczową rolę jako lider i ambasador innowacyjności w systemie ochrony zdrowia. Powołana Sieć Lekarzy Innowatorów NIL IN aktywnie wspierała wykorzystanie i rozwój nowych technologii w medycynie oraz propagowanie wiedzy na temat innowacji i telemedycyny wśród medyków. Podjęta w tym roku współpraca z Agencją Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji poszerza możliwości NIL IN.

– Rola NIL IN w kształtowaniu świadomości na temat innowacji medycznych wzrasta, co potwierdza również fakt tegorocznego współtworzenia koalicji na rzecz cyberbezpieczeństwa, w której skład weszły: Fundacja Healthcare Poland, Centralny Ośrodek Badań, Innowacji i Kształcenia NIL, Polska Federacja Szpitali oraz Krajowa Izba Domów Opieki – mówi wiceprezes NRL Paweł Barucha.

Media i integracja

Za sprawą zainaugurowanych w tym roku śniadań prasowych, które odbywały się w siedzibie NIL cyklicznie, samorząd lekarski sygnalizował najważniejsze dla polskiej ochrony zdrowia problemy, prezentując jednocześnie systemowe diagnozy. Eksperci NIL dementowali publicznie powielane stereotypy dotyczące m.in. kształcenia, wskazywali na potrzebę wysokiej jakości opieki nad pacjentem czy optymalizacji pracy lekarzy. Obecność mediów podczas porannych spotkań w NIL potwierdza autorytet samorządu w najbardziej palących kwestiach związanych z systemem opieki zdrowotnej.

Ważnym głosem lekarskich potrzeb były częste spotkania prezesa NRL Łukasza Jankowskiego z członkami rządu, dzięki czemu proces rozwiązania spraw ważnych dla lekarzy nabrał tempa. Spotkania i rozmowy te zaowocowały m.in. wycofaniem przez ministra sprawiedliwości i prokuratora generalnego złożonego przez poprzedniego szefa resortu sprawiedliwości wniosku do Trybunału Konstytucyjnego, który podważał zasady funkcjonowania samorządu lekarskiego.

Prezes NRL zwracał się również do premiera Donalda Tuska w reakcji na wypowiedzi polityków uderzające w godność zawodu – jak w przypadku wypowiedzi ministra Jerzego Szafranowicza czy posła KO Przemysława Witka, insynuujących, że zły stan finansów w ochronie zdrowia leży po stronie zbyt wysokich pensji lekarzy.

– W końcu to także wyegzekwowanie głośno omawianej w mediach kwestii sześcioosobowego składu zespołu powołującego dyrektora CMKP, do którego należeć będzie dwóch członków samorządu lekarskiego, oraz możliwość przyznawania certyfikatów umiejętności zawodowych przez samorząd, co wcześniej było zarezerwowane jedynie dla towarzystw naukowych i instytutów badawczych. Ta zmiana znacząco ułatwi lekarzom rozwój zawodowy w zakresie zdobywania nowych umiejętności. Zgłaszany przez wiele lat postulat NIL znalazł zrozumienie wśród decydentów dopiero podczas obecnej kadencji samorządu lekarskiego – podkreśla Łukasz Jankowski.

Praca dla środowiska lekarskiego to także integracja. Organizacja Igrzysk Lekarskich 2024 po raz pierwszy w całości przez NIL i odbyte w ich trakcie posiedzenie Naczelnej Rady Lekarskiej przejdą do historii. – Tegoroczne Igrzyska Lekarskie przeszły do historii również za sprawą rekordowej frekwencji. Niemal 800 lekarzy sportowców przez cztery dni rywalizowało w kilkunastu dyscyplinach na obiektach Centralnego Ośrodka Sportu w Cetniewie. To efekt, który motywuje do kontynuowania tej inicjatywy w przyszłości – przypomina Klaudiusz Komor, wiceprezes NRL.

Przed samorządem…

W 2024 r. udało się wiele osiągnąć, nie oznacza to jednak, że starania samorządu lekarskiego o jak najlepszą kondycję ochrony zdrowia i poprawę warunków, w jakich pracują lekarze, oraz umacnianie środowiskowej integracji ustaną. Przed przedstawicielami NIL walka o wprowadzenie automatycznego systemu określania stopnia refundacji, zmniejszenie wymogów biurokratycznych wobec lekarzy, poprawę i dofinansowanie systemu.

Samorząd będzie też kontynuował rozmowy i starania o wprowadzenie do polskiego prawodawstwa przepisów o klauzuli wyższego dobra, która przełoży się zwiększanie bezpieczeństwa i jakości leczenia pacjentów.

Dział Komunikacji Naczelnej Izby Lekarskiej