Tajemnica lekarska (prawa i obowiązki)

„Gazeta Lekarska” informowała ostatnio o sukcesie samorządu w sporze dotyczącym ochrony tajemnicy lekarskiej w postępowaniach podatkowych. Naczelny Sąd Administracyjny podzielił stanowisko Naczelnej Rady Lekarskiej i uznał, że dane pacjentów chronione są tajemnicą lekarską. Warto przypomnieć wobec tego, jakie są prawa i obowiązki lekarzy w tym zakresie.

Foto: Marta Jakubiak

Samorząd lekarski stanowczo podkreśla, że tajemnicą są objęte wszelkie informacje związane z pacjentem, uzyskane w związku z wykonywaniem zawodu (art. 40 ust. 1 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty).

Nie ograniczają się one do informacji czysto medycznych (o stanie zdrowia pacjenta), lecz są to wszelkie informacje związane z pacjentem, uzyskane w związku z udzielaniem świadczeń zdrowotnych. Są to również wiadomości dotyczące działalności pacjenta, jego stanu majątkowego, także to, że ktoś korzysta z pomocy lekarza.

Nadto trzeba przypomnieć, że tajemnica lekarska rozciąga się na wszelkie materiały związane z postawieniem diagnozy lub leczeniem, a więc na zaświadczenia, notatki, kartoteki itp., niezależnie od miejsca i sposobu utrwalenia informacji.

Kodeks Etyki Lekarskiej nakazuje zachować w tajemnicy również wiadomości o otoczeniu pacjenta (art. 23 KEL).

Zwolnienie z obowiązku zachowania tajemnicy jest wyjątkiem, dopuszczonym w przypadku: wyraźnej zgody pacjenta (po poinformowaniu go o skutkach ujawnienia), gdy informacje nią objęte przekazywane są innemu lekarzowi w związku z zachowaniem ciągłości leczenia pacjenta lub wydaniem orzeczenia o stanie zdrowia, a także gdy zachowanie tajemnicy istotnie zagraża zdrowiu lub życiu pacjenta czy innych osób.

Zwolnienie obejmuje także sytuacje, gdy badanie zostało zlecone przez uprawniony organ, czy też jeżeli zobowiązują do tego przepisy prawa. Zawsze ujawnienie tajemnicy może nastąpić wyłącznie w niezbędnym zakresie.

Lekarz wezwany w charakterze świadka w sprawie karnej ma obowiązek stawienia się i złożenia zeznań. Jednak jego przesłuchanie, co do faktów stanowiących tajemnicę lekarską, może nastąpić, jeśli jest niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego dowodu (art. 180 § 2 Kpk).

Lekarz powinien w takiej sytuacji odmówić składania zeznań, a zgodę na przesłuchanie wydać sąd. Na postanowienie sądu o zwolnieniu z tajemnicy lekarskiej przysługuje zażalenie i lekarz powinien skorzystać z prawa jego wniesienia. Jeśli lekarz jest oskarżony w sprawie karnej, to dla skutecznego podjęcia obrony może ujawnić informację stanowiącą tajemnicę lekarską.

Coraz częściej lekarze występują w sprawach sądowych, których przedmiotem są roszczenia cywilnoprawne (o odszkodowanie, zadośćuczynienie). W takich sprawach nie ma przepisów przewidujących możliwość zwolnienia lekarza z obowiązku zachowania tajemnicy przez sąd.

Występując jako świadek, lekarz musi odmawiać odpowiedzi na pytania, jeśli stanowiłoby to pogwałcenie istotnej tajemnicy zawodowej, jaką jest tajemnica lekarska (art. 261 § 2 Kpc). Nie może również udostępniać sądowi dokumentacji medycznej (art. 248 § 2 Kpc). Lekarz może ujawnić dane objęte tajemnicą, gdy pacjent (występujący zwykle jako powód) wyrazi na to zgodę.

Jeśli sam lekarz jest stroną pozwaną, to jest uprawniony do ujawnienia tajemnicy lekarskiej, bo inaczej niemożliwe byłoby podjęcie skutecznej obrony przed roszczeniami pacjenta. Lekarz nie ma obowiązku zachowania tajemnicy lekarskiej również w przypadku:

• postępowań o zadośćuczynienie z tytułu zdarzeń medycznych, rozstrzyganych przez wojewódzkie komisje ds. orzekania o zdarzeniach medycznych (art. 14 ust. 2a ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta);
• składania przez lekarza zeznań i wyjaśnień w postępowaniu w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy (art. 5 9 u st. 2 ustawy o izbach lekarskich).

Nieuprawnione przekazanie tajemnicy lekarskiej stanowi przestępstwo (zagrożone karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat dwóch), a także przewinienie zawodowe. Może też narazić lekarza na odpowiedzialność cywilną z tytułu naruszenia prawa pacjenta do zachowania w tajemnicy informacji z nim związanych.

Jarosław Klimek
Radca prawny OIL w Łodzi

Źródło: „Gazeta Lekarska” nr 5/2016

„Ignorantia iuris nocet” (łac. nieznajomość prawa szkodzi) – to jedna z podstawowych zasad prawa, pokrewna do „Ignorantia legis non excusat” (łac. nieznajomość prawa nie jest usprawiedliwieniem). Nawet jeśli nie interesuje cię prawo medyczne, warto regularnie śledzić dział Prawo w portalu „Gazety Lekarskiej”. Znajdziesz tu przydatne informacje o ważnych przepisach w ochronie zdrowia – zarówno już obowiązujących, jak i dopiero planowanych.