Testosteron u mężczyzn: więcej znaczy lepiej?

Męskość kojarzy się z testosteronem, który powszechnie jest łączony z siłą, władczością, energią do działania. Jakie mogą być efekty niedoboru lub nadmiaru tego hormonu? Czy dla mężczyzny wysoki poziom testosteronu to zawsze zysk?

Hormony to substancje wydzielane przez gruczoły regulujące pracę komórek. Ich poznanie sięga początków XX wieku. Nadal wiele zależności nie jest do końca jasnych. Wiemy jednak, że niemal cały układ dokrewny jest ze sobą związany.

O tym, jakie są najważniejsze priorytety reformy ministra zdrowia piszemy tutaj.

– Trudno wpływać na jeden aspekt gry hormonalnej, nie zmieniając innych jej elementów. Jeszcze w drugiej połowie ubiegłego wieku obawy przed stosowaniem terapii hormonalnej były tak duże, że wielu pacjentów po prostu nie było leczonych. Dzisiaj, chociaż może bez pełnej świadomości, wielu mężczyzn stosuje hormony, by poprawić swoją męskość – zauważa dr n. med. Andrzej Marszałek.

Męskość a hormony

Męskie hormony płciowe to androgeny. Na pierwszy plan wysuwa się testosteron, a dla bardziej dociekliwych jego prekursor – androstendion. Za poziom testosteronu w organizmie odpowiada przysadka mózgowa. To ona rozpoczyna stymulację wydzielania testosteronu przez jądra, gdy jego poziom się obniży. U mężczyzn miejscem powstawania testosteronu są komórki Leydiga rozsiane w jądrach. Działają one pod wpływem innego hormonu – lutropiny (LH).

O tym, jakie są najważniejsze priorytety reformy ministra zdrowia piszemy tutaj.

We krwi większość testosteronu połączona jest z białkiem transportującym, wiążącym hormony płciowe (SHBG). Synteza testosteronu ma miejsce już od około 7. tygodnia życia płodowego. Hormon ten odpowiada za wykształcenie cech płciowych w życiu płodowym. Wydzielanie testosteronu wykazuje wyraźne wahania dobowe. Najwyższe stężenia obserwuje się w godzinach porannych. Po południu poziom spada, by ponownie podnieść się wieczorem.

Działanie testosteronu

Efekty działania testosteronu najłatwiej jest zaobserwować w przypadku pacjentów, u których stwierdzono obniżone stężenie hormonu, czyli wartości poniżej 12 nmol/l, uzyskane w pomiarach przeprowadzonych rano, około godz. 8.00. Istnieją doniesienia, które łączą niedobór testosteronu z osteopenią, osteoporozą, chorobą sercowo-naczyniową, nadciśnieniem, otyłością, niektórymi postaciami niedokrwistości, zaburzeniem funkcji nerek i zaburzeniami fibrynolizy. Do tego dołączyć należy również obniżenie libido oraz zaburzenia spermatogenezy, czyli powstawania i dojrzewania plemników w jądrach.

O tym, jakie są najważniejsze priorytety reformy ministra zdrowia piszemy tutaj.

Zgodnie z aktualnymi danymi z piśmiennictwa medycznego niskie stężenia testosteronu łączy się z ryzykiem wystąpienia zespołu metabolicznego, choroby sercowo-naczyniowej i zaburzeń erekcji. Pamiętać należy, że z wiekiem stężenie testosteronu ulega obniżeniu, maleje również zmienność dobowa jego stężenia. Jednak zbyt wysokie stężenie testosteronu również nie jest korzystne. Może powodować obniżenie odporności, a więc zwiększać podatność na różne schorzenia – od przewlekłych infekcji po choroby nowotworowe i depresję.

Zmiany stężenia testosteronu

Nasuwa się pytanie: czy krótszy czas przeżycia mężczyzn nie ma związku ze zmianami stężenia testosteronu? – Nie ma na to jednoznacznych dowodów naukowych. Podkreśla się, że na skrócenie czasu przeżycia mają wpływ kulturowo akceptowane wśród mężczyzn niekorzystne nawyki, jak palenie czy spożywanie alkoholu – mówi dr Andrzej Marszałek.

O tym, jakie są najważniejsze priorytety reformy ministra zdrowia piszemy tutaj.

– Dbałość o zdrowie i korzystanie z opieki medycznej przez mężczyzn często ogranicza się jedynie do interwencyjnych wizyt w celu usunięcia dolegliwości, na ogół bólu. Mężczyźni nie myślą o regularnej ocenie swojego zdrowia, wykrywaniu chorób na wczesnym etapie, a nawet ryzyka ich wystąpienia – dodaje.

Leczenie vs „leczenie”

Osobnym problemem, wynikającym z dostępności pochodnych testosteronu, jest wykorzystywanie substancji o właściwościach androgenno-anabolicznych. Mimo iż nie ma racjonalnego wytłumaczenia zasadności takiego „leczenia”, jest to zjawisko bardzo popularne. Głównym powodem wytworzenia licznych pochodnych testosteronu było dążenie do uzyskania substancji o największej aktywności anabolicznej. Stąd również wysokie stężenia stosowanych preparatów. Stosowanie pochodnych testosteronu powoduje liczne działania uboczne, w tym: demaskulinizację (utratę męskich cech płciowych), zahamowanie wzrostu, choroby układu sercowo-naczyniowego, zmiany skórne.

O tym, jakie są najważniejsze priorytety reformy ministra zdrowia piszemy tutaj.

Ponadto pojawiają się zmiany w tkance łącznej (zerwania ścięgien), zaburzenia błędnikowe, a nawet nowotwory. Nie należy również bagatelizować wpływu pochodnych testosteronu na sferę psychiczną. Warto dodać, że chociażby ze względu na możliwość pojawienia się raka stercza, należy unikać niekontrolowanego przyjmowania hormonu. Przyjmowanie testosteronu może również hamować wydzielanie endogenne. Efekt „leczenia” może być więc całkowicie odwrotny, aniżeli zamierzano.

Kiedy badać stężenie testosteronu?

Badanie stężenia testosteronu należy wykonywać rano, najlepiej w godzinach 8.00-9.00. Szczególnie istotne jest utrzymanie stałej pory przy powtarzaniu analiz (monitorowaniu), gdyż różnice wynikające z pory dnia mogą sięgać nawet 50 proc. wartości stężenia. Dla pełnej diagnostyki często łączy się badanie z oceną stężenia LH (SHBG) Dla pogłębienia diagnostyki ocenie podlegają również frakcja wolnego testosteronu, prolaktyna i estradiol.

Przypominamy: od 1 września recepty na bezpłatne leki dla pacjentów 75+ wystawiają lekarze podstawowej opieki zdrowotnej udzielający świadczeń POZ u danego świadczeniodawcy, pielęgniarki POZ oraz lekarze wypisujący recepty pro auctore i pro familiae. Kliknij tutaj, żeby przeczytać komentarze ekspertów i pobrać pełną listę bezpłatnych leków dla seniorów.