Wyzwania współczesnej medycyny. Lekarskie marzenia też czasem się spełniają

Tematem przewodnim tegorocznego Światowego Zjazdu Lekarzy Polskich są wyzwania współczesnej medycyny. Z pewnością wszystkich wyzwań nie sposób przedyskutować czy choćby wspomnieć na jednej konferencji, niemniej chciałbym w imieniu Komitetu Naukowego Zjazdu zainteresować czytelników kilkoma zagadnieniami, które będą obecne podczas wydarzenia.

Z powodu mojego osobistego zaangażowania od ponad 25 lat w leczenie chorób nowotworowych, będących jednym z największych wyzwań medycyny w krajach rozwiniętych, a w naszym kraju wyzwaniem wyjątkowym, skupię się na sesjach poświęconych onkologii. Polska należy do najszybciej rozwijających się gospodarczo krajów UE i dawnej Europy Środkowo-Wschodniej, co wiąże się ze wzrastającym ryzykiem zachorowania na nowotwory złośliwe.

Rosnąca długość życia Polaków (na szczęście ponownie, po pandemii COVID-19), epidemia nadwagi i otyłości (szczególnie niepokojąca wśród dzieci i młodzieży), nadal wysoki odsetek palaczy w populacji (wśród kobiet zjawisko bardzo niepojące) spowodują, że w najbliższej dekadzie w Polsce należy się spodziewać szybkiego wzrostu zachorowalności na nowotwory, która do tej pory była niższa niż średnia w UE. Dodatkowo, mimo stosunkowo niskiej zachorowalności w ostatnich dwóch dekadach umieralność na nowotwory złośliwe była wyższa od średniej unijnej!

Przyczyn jest wiele. Za najważniejsze uznałbym niski poziom edukacji zdrowotnej, którego wynikiem jest m.in. zbyt niska zgłaszalność na bezpłatne badania przesiewowe (tj. cytologia, mammografia i kolonoskopia). Dodatkowo, tzw. zdrowy styl życia, który chroni albo zmniejsza ryzyko zachorowania na wiele nowotworów (utrzymywanie prawidłowej masy ciała i związana z nim zbilansowana, bogata w błonnik i tłuszcze roślinne dieta oraz regularna aktywność fizyczna), jest dla większości społeczeństwa czystą teorią albo w ogóle brakuje mu jego świadomości.

Większość pacjentów zgłasza się do nas zbyt późno, gdy choroba nowotworowa jest już poza możliwościami tzw. radykalnego leczenia. Bywa, że liczne schorzenia współistniejące uniemożliwiają optymalną i efektywną terapię. Do tego wszystkiego system opieki onkologicznej w Polsce nie był i nie jest przyjazny dla pacjenta. Pomimo że w ostatniej dekadzie znacznie wzrósł poziom finansowania diagnostyki i leczenia w zakresie nowoczesnych metod leczenia nowotworów, to w systemie nadal występują liczne przeszkody, czyli „wąskie gardła”. Pomimo wprowadzenia tzw. szybkiej ścieżki onkologicznej pacjenci ciągle zbyt długo czekają na wyniki badania histopatologicznego, bardzo utrudniony jest dostęp do nowoczesnej diagnostyki molekularnej.

Chirurgiczne zabiegi onkologiczne są często wykonywane w ośrodkach o zbyt małym doświadczeniu, co skutkuje niewłaściwym rozpoczęciem procesu leczenia skojarzonego w onkologii. A jak się źle zacznie, to trudno to potem naprawić. Dla mnie jako nauczyciela akademickiego szczególnie niepokojący jest brak wyboru przez absolwentów kierunku lekarskiego specjalizacji onkologicznych. Dla przykładu podam, że w jednej z ostatnich sesji naboru na radioterapię onkologiczną na 60 miejsc zgłosiły się dwie osoby.

Jak w kontekście wyzwań współczesnej onkologii w Polsce wygląda program naszej konferencji? Postaramy się zaprezentować najnowsze osiągnięcia minimalnie inwazyjnej chirurgii i radiochirurgii, które stanowią o największym postępie w onkologii w zakresie leczenia miejscowego. Zaplanowaliśmy też sesję o immunoonkologii, która stanowi milowy krok w leczeniu systemowym w ostatnich latach. O nowoczesnych metodach chirurgii mówić będą wybitni specjaliści, którzy od lat są pionierami tych metod w chirurgii onkologicznej i urologii onkologicznej w Polsce – dr hab. Dariusz Zadrożny, prof. UWM, i prof. Marek Roslan.

Po raz pierwszy w Polsce z wykładem wystąpi pionier i wizjoner radiochirurgii prof. John Adler ze Stanford University. Radiochirurgia to rodzaj radioterapii, która umożliwia całkowicie nieinwazyjne dla chorego (bez kraniotomii) skuteczne leczenie zmian nowotworowych (przerzuty do mózgu, nerwiaki nerwu VIII, oponiaki i inne rzadsze guzy), a także leczenie neuralgii nerwów czaszkowych, padaczki lekoopornej, pląsawicy lub choroby Parkinsona. Prof. Adler był uczniem neurochirurga dr. Larsa Leksella, który doprowadził do powstania prototypowego urządzenia do radiochirurgii – GammaKnife.

Prof. Adler był z kolei ojcem CyberKnife, który jest dziś dostępny w kilku ośrodkach w Polsce i umożliwia nieinwazyjne leczenie za pomocą radiochirurgii zmian nowotworowych i innych, również poza mózgowiem. Najnowsze urządzenie do radiochirurgii, którego pomysłodawcą jest prof. Adler, to żyroskopowy system ZAP-X, którego pierwsza instalacja w Polsce miała miejsce w Olsztynie, w szpitalu uniwersyteckim USK. Immunoonkologia doczekała się wdrożenia skutecznych metod leczenia nowotworów w ostatnich latach dzięki przełomowym odkryciom mechanizmów i zidentyfikowaniu cząsteczek biorących udział w regulacji odpowiedzi komórkowej przeciwko komórkom rakowym (tzw. inhibitorów punktów kontrolnych).

Za odkrycie tych mechanizmów w 2018 r. dwóch uczonych – prof. Allison z USA i prof. Honjo z Japonii – otrzymało Nagrodę Nobla z medycyny i fizjologii. O najnowszych badaniach w tej dziedzinie opowiedzą wybitni i wiodący naukowcy – Polacy od wielu lat pracujący w USA – prof. Teresa Whiteside, prof. Paweł Kalinski oraz prof. Marcin Kortylewski. Z ostatnim z kolegów – prof. Marcinem Kortylewskim – prawie 30 lat temu rozpoczynaliśmy wspólnie pracę w Zakładzie Immunologii Nowotworów w Wielkopolskim Centrum Onkologii w Poznaniu, kierowanym przez prof. Andrzeja Mackiewicza, próbując dokonać „przełomu” w immunologii nowotworów.

Tym bardziej będzie mi miło gościć Marcina i jego wybitnych kolegów z USA na konferencji w Olsztynie po tak długim czasie – ze świadomością, że ich działania naukowe zdecydowanie nie poszły na marne, a ja jako lekarz praktyk i inni onkolodzy w Polsce stosujemy z powodzeniem obie najnowocześniejsze metody współczesnej onkologii (radiochirurgia i immunoterapia), o których wcześniej marzyliśmy jako młodzi naukowcy.

Serdecznie zapraszam do Olsztyna na Światowy Zjazd Lekarzy Polskich.

Prof. Sergiusz Nawrocki, kierownik Katedry Onkologii i Kliniki Radioterapii UWM, prorektor CM UWM w Olsztynie

Prezes NRL: Do zobaczenia w Olsztynie!

IV Światowy Zjazd Lekarzy Polskich połączony z XI Kongresem Polonii Medycznej, który odbędzie się 1-4 czerwca 2023 r. w Olsztynie, to nie tylko panele eksperckie i wykłady naukowe, ale wspaniała okazja do integracji i wzmacniania współpracy polskich lekarzy i lekarzy dentystów z całego świata.

Każda edycja tego wydarzenia gromadzi setki wybitnych specjalistów z Polski i zagranicy, umożliwiając im prezentację osiągnięć naukowych, wymianę doświadczeń i nowinek ze świata medycyny. Zdaję sobie sprawę jak ważna jest rola samorządu lekarskiego w działaniach na rzecz Polonii medycznej, dlatego bardzo cieszy mnie, że Naczelna Izba Lekarska mogła ponownie wesprzeć to przedsięwzięcie. Jestem przekonany, że program, jak i olsztyńska gościnność, sprawią, że nasze przyszłoroczne spotkanie będzie udane. Do zobaczenia w Olsztynie!

Łukasz Jankowski, prezes Naczelnej Rady Lekarskiej