Edmund F. Biernacki (w 150. rocznicę urodzin)

Edmund Faustyn Biernacki – profesor Uniwersytetu Lwowskiego im. Kazimierza Wielkiego, lekarz i naukowiec, urodził się w Opocznie 19 grudnia 1866 roku, a zmarł we Lwowie 29 grudnia 1911 roku. W rozpoznaniu zgonu podano: tętniak serca.

Foto: imageworld.pl

Naukę w młodości zdobywał w Kielcach i Lublinie, po maturze w 1864 roku wstępuje na Wydział Lekarski Uniwersytetu Warszawskiego, a po uzyskaniu dyplomu lekarza w 1889 roku otrzymuje asystenturę na Wydziale Lekarskim UW, jest ordynatorem Kliniki Chorób Wewnętrznych.

W 1890 roku uzyskuje stypendium umożliwiające mu pobyt u sław lekarskich w Heidelbergu, Paryżu, gdzie m.in. poznał hematologa prof. G. Hayema. W 1902 roku przenosi się do Lwowa, gdzie nostryfikuje dyplom lekarza wydany przez Uniwersytet Warszawski, osiąga stopień habilitacyjny. W 1908 roku otrzymuje stopień profesora nadzwyczajnego.

Zarówno jego życie, jak i twórczość naukowa były niezwykle aktywne, opublikował 97 prac z zakresu fizjologii, neurologii i hematologii. Lata 1893-1897 to okres poświęcony – jak sam określa – pneumonologii krwi ludzkiej i sedymentacji erytrocytów w warunkach fizjologicznych i w licznych stanach chorobowych.

Pierwsze swoje wyniki badań dotyczące odczynu opadania erytrocytów przedstawia w 1897 roku w siedzibie Warszawskiego Stowarzyszenia Lekarzy, a dzięki znajomości z prof. Hayemem – w Collége de France.

Swoje odkrycie Biernacki publikuje nie tylko w języku polskim (dla przykładu: Samoistna sedymentacja krwi jako naukowa i praktyczno-kliniczna metoda badania, Gazeta Lekarska 1897; 36:962-68, 189 37:996-1004), ale i w języku niemieckim (dla przykładu: Die spontane Blutsedimentirung als eine wissenschaftlich und praktisch – klinische Untersuchungsmetode, Deutsche Medizinische Wochenschroft 1897 48:769-772, 1897 53:847-849). Szereg innych prac publikuje w medycznej prasie Niemiec i Austrii.

Podkreślamy opublikowanie tego osiągnięcia w języku niemieckim (jak wiemy, w tych latach w Europie język ten był powszechnie używany w piśmiennictwie naukowym), ponieważ dwaj szwedzcy lekarze, uczeni Fåhræus i Westergren, w swoich publikacjach z lat dwudziestych XX wieku nie cytują ani jednej pracy Biernackiego dotyczącej sedymentacji krwinek, a znając ten język nie mogli nie znać prac profesora Biernackiego.

Modyfikacja metody oznaczania sedymentacji krwinek przez Westergrena stała się powszechnie zastosowana w diagnostyce schorzeń (i słusznie!), ale dzięki temu z przykrością należy odnotować fakt, że zarówno ci szwedzcy autorzy, jak i – co gorsza – od lat International Committee for Standarization in Haematology, przypisuje to odkrycie właśnie im.

Niniejsze wspomnienie poświęcone 150. rocznicy urodzin profesora Edmunda Faustyna Biernackiego, ma na celu:

• zwrócenie uwagi na doniosłe znaczenie dla medycyny światowej jego odkrycia, mające po dzień dzisiejszy praktyczne diagnostyczne zastosowanie (nawet jeśli ma charakter screening test),
• po odnalezieniu grobu prof. Biernackiego na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie kompletnie zdewastowanego składamy prośbę ofiarowania dowolnej kwoty na jego odnowienie:

Adres: Polskie Towarzystwo Hemoreologii i Mikrokrążenia, ul. Śniadeckich 10, 31-531 Kraków
Nr konta: 17 1140 2004 0000 3102 7578 1969 (mBank)
Cel: Odnowa grobu Edmunda Biernackiego

To bardzo szczupłe wspomnienie poświęcone profesorowi Biernackiemu nie pozwala na charakterystykę całego Jego dorobku, dlatego też zainteresowanym tematyką OB – ESR i twórczością profesora Edmunda F. Biernackiego polecamy artykuły:

• E.J. Kucharz. Dr Edmund Faustyn Biernacki i jego odkrycie. W stulecie odkrycia odczynu opadania czerwonych krwinek. Pol Arch Med Wewn. 1994; 94:442-447,
• B. Uniśkiewicz. Source of controversy in blood sedimentation tests. Perspectives of the Edmund Biernacki’s method. Organon. 2002; 31:149-164,
• B. Polińska, J. Matowiecka-Karna, H. Kemona. Rola odczynu opadania krwinek czerwonych w diagnostyce różnych stanów klinicznych. J Lab Diagn. 2015; 51:321-326,
• Z. Dąbrowski, A.B. Skotnicki. Historia odkrycia znaczenia szybkości opadania erytrocytów (OB) w patologii człowieka (w 150 rocznicę urodzin polskiego lekarza i naukowca Edmunda Biernackiego). Przegląd Lekarski 2016; 73: 343-348.

A.B. Skotnicki
Katedra i Klinika Hematologii, Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków

Z. Dąbrowski
Katedra Rehabilitacji Klinicznej Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie