Medycyna pracy a zwolnienie z VAT

Przepisy o VAT przewidują zwolnienie z VAT usług opieki medycznej służących profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia. W ostatnich czasach podatnicy toczyli wiele sporów z Ministrem Finansów w zakresie ustalenia, które usługi objęte są tym zwolnieniem, a które nie.

Foto: freeimages.com

Spory dotyczyły między innymi badań medycyny pracy. Jak wynika z brzmienia ustawy o VAT jednym z warunków skorzystania przez usługi medyczne ze zwolnienia z VAT jest cel profilaktyczny tej usługi.

Nie jest istotny charakter tych usług, zakres wykonywanych czynności, ale faktyczny cel. W teorii fiskus zgadza się z podatnikami, że jeśli celem usługi jest profilaktyka zdrowia to jest ona objęta zwolnieniem z VAT.

Problem pojawia się jednak kiedy trzeba zdefiniować, jakiemu celowi faktycznie służą dane usługi.

Usługi z zakresu medycyny pracy obejmują czynności, którym poddani muszą zostać kandydaci na określone stanowiska pracy. Do grupy tej należy zaliczyć również badania psychologiczne dla kierowców transportu drogowego, pojazdów uprzywilejowanych czy też kierujących tramwajem, operatorów wózków widłowych, ciężkiego sprzętu, suwnic, a także badania dla osób wykonujących pracę na wysokości.

Zwolnienie VAT tylko w konkretnych przypadkach

W zakresie podstawowych badań z zakresu medycyny pracy (badań wstępnych, okresowych i kontrolnych) Minister Finansów przeważnie zgadza się na zastosowanie zwolnienia z VAT akceptując ich profilaktyczny cel. Natomiast w przypadku pozostałych badań stanowczo odmawia prawa do zwolnienia z VAT.

Zdaniem fiskusa, badania psychologiczne dla kierowców czy też dla osób wykonujących pracę na wysokości służą wydaniu orzeczenia, iż dana osoba może wykonywać określoną pracę, tj. spełnia ku temu warunki. Zatem celem usługi jest dostarczenie wiedzy dla pracodawcy o możliwości zatrudnienia badanej osoby na danym stanowisku, a nie profilaktyka, czyli ochrona zdrowia.

Nie ulega wątpliwości, iż równie ważnym celem przedmiotowych badań jest ochrona zdrowia, czyli nic innego jak profilaktyka. To przecież dzięki wykonaniu badań dana osoba może uniknąć wykonywania czynności szkodliwych dla jej zdrowia.

Ponadto profilaktyczny charakter badań przejawia się w tym, iż obserwacji poddany zostaje stan zdrowia badanej osoby i nawet jeśli samo badanie medycyny pracy nie ma celu terapeutycznego (leczniczego), to jednak służy pośrednio uniknięciu konieczności leczenia w przyszłości, czyli niejako zapobiega występowaniu sytuacji chorobowych, w tym takich które mogą prowadzić do utraty zdrowia, w tym trwałej utraty a w niektórych przypadkach – śmierci.

Badania medycyny pracy to też profilaktyka

Nawet jeśli przyjmiemy stanowisko fiskusa, iż jedną z funkcji badań medycyny pracy jest dostarczenie informacji o możliwości wykonywania danej pracy przez badaną osobę, nie zmienia to faktu, iż badania te realizują również cel profilaktyki zdrowia.

Warto zaznaczyć, że istotą profilaktyki jest dokonywanie przeglądu stanu zdrowia pracownika, zanim stanie się on pacjentem. Dlatego również przy okazji tego rodzaju badań cel profilaktyczny spełniony jest niejako z definicji tych badań.

W wielu przypadkach obowiązkowe badania, na które pracownicy kierowani są przez pracodawcę, są jedyną okazją do zbadania stanu zdrowia. W praktyce zdarza się, że dla niektórych pracowników jest to jedyna możliwość wykrycia choroby w jej wczesnym stadium, a to już z pewnością spełnia definicję profilaktyki zdrowia.

Stanowisko sądów administracyjnych odnośnie możliwości zastosowania zwolnienia VAT w odniesieniu do badań medycyny pracy jest podzielone, dlatego trudno ocenić czy w kolejnych rozstrzygnięciach sędziowie częściej będą interpretować przepisy w duchu zdroworozsądkowej troski o zdrowie pracowników, czy raczej w duchu profiskalnego zwiększania wpływów do budżetu państwa.

Paweł Podlasiński
Anita Olbrych

„Ignorantia iuris nocet” (łac. nieznajomość prawa szkodzi) – to jedna z podstawowych zasad prawa, pokrewna do „Ignorantia legis non excusat” (łac. nieznajomość prawa nie jest usprawiedliwieniem). Nawet jeśli nie interesuje cię prawo medyczne, warto regularnie śledzić dział Prawo w portalu „Gazety Lekarskiej”. Znajdziesz tu przydatne informacje o ważnych przepisach w ochronie zdrowia – zarówno już obowiązujących, jak i dopiero planowanych.