Ogólnoakademicki profil kształcenia na kierunku lekarsko-dentystycznym

Z prof. Barbarą Kochańską, wiceprezydentem Polskiego Towarzystwa Edukacji Medyczno-Dentystycznej „Sapientia”, rozmawia Lucyna Krysiak.

Przyszli stomatolodzy w trakcie zajęć na UM w Poznaniu
Foto: Marta Jakubiak

W kwietniu tego roku w Lublinie odbyła się XX Międzynarodowa Konferencja Okrągłego Stołu poświęcona zmianom w kształceniu przed- i podyplomowym w stomatologii. Czego miałyby one dotyczyć?

Przede wszystkim chcę zaznaczyć, że „okrągły stół” w stomatologii raz do roku skupia grono osób, które ze względu na zajmowane stanowiska i pełnione funkcje, a także długoletnie doświadczenie zawodowe na temat kształcenia przed i podyplomowego mają naprawdę wiele do powiedzenia.

Organizatorami konferencji było Polskie Towarzystwo Edukacji  Medyczno-Dentystycznej „Sapientia” oraz Katedra i Zakład Stomatologii Zachowawczej z Endodoncją UM w Lublinie.

Konferencji przewodniczyła prof. Teresa Bachanek, która jest prezydentem PTEMD „Sapientia” i od wielu lat angażuje się w działania na rzecz poprawy systemu kształcenia lekarzy dentystów. Patronat nad konferencją objęli: rektor Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, prezes Naczelnej Rady Lekarskiej, wojewoda lubelski, marszałek województwa lubelskiego i prezydent Lublina.

W konferencji wzięli udział przedstawiciele Ministerstwa Zdrowia, władz uczelni medycznych z całego kraju, dziekani i prodziekani wydziałów prowadzących kierunki lekarsko-dentystyczne, konsultanci krajowi, kierownicy i pracownicy katedr i zakładów oraz goście z uczelni zagranicznych (Holandii, Gruzji, Ukrainy, Indii i Izraela).  To świadczy o szerokim zainteresowaniu sprawami kształcenia lekarzy dentystów i randze tego wydarzenia.

Program konferencji był ukierunkowany na najbardziej aktualne zagadnienia związane z kształceniem przed- i podyplomowym w stomatologii oraz rozwojem stomatologii w aspekcie zmian ustawowych. Chodzi m.in. o ustawę „Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce”. Wprowadzenie tej ustawy będzie wiązało się z daleko idącymi zmianami w funkcjonowaniu uczelni i to było m.in. przedmiotem dyskusji na konferencji.

Wypłynął przy tym problem nowego katalogu dziedzin i dyscyplin naukowych, który mamy poznać w najbliższym czasie. Równie istotnym zagadnieniem poruszanym na konferencji były zmiany, które należałoby wprowadzić do obowiązującego obecnie standardu kształcenia oraz podjęcie jednoznacznej decyzji odnośnie określenia poziomu kształcenia na kierunku lekarsko-dentystycznym.

Kwestie te znalazły odbicie już w wykładach wprowadzających.

Zagadnienia te znalazły odbicie m.in. w wykładzie prof. Marka Ziętka. Porównanie programów kształcenia realizowanego w polskich uczelniach i niektórych krajach Unii Europejskiej przedstawiła prof. Maria Chomyszyn-Gajewska, natomiast goście zagraniczni omówili problemy związane z kształceniem lekarzy dentystów w ich krajach. Tego rodzaju zestawienia i porównania mogą być pomocne przy tworzeniu nowych programów dydaktycznych.

Tematem, który wywołał żywą dyskusję, były studia anglojęzyczne na kierunku lekarsko-dentystycznym i ewaluacja procesu kształcenia. Prezydent Polskiego Towarzystwa Stomatologicznego prof. Marzena Dominiak zwróciła uwagę na „kompetencje miękkie” i ich miejsce oraz znaczenie w kształceniu lekarzy dentystów. Nowym i jakże aktualnym tematem były technologie informatyczne oraz możliwości ich wykorzystania w realizacji procesu dydaktycznego na kierunku lekarsko-dentystycznym.

Zawsze były uwagi krytyczne zdających Lekarsko-Dentystyczny Egzamin Końcowy (LDEK) oraz egzamin specjalizacyjny (PES), szczególnie w kwestii dostosowania systemu egzaminowania do realiów.

Uczestniczący w konferencji dyrektor Centrum Egzaminów Medycznych prof. Mariusz Klencki przedstawił analizę wyników z kilku sesji LDEK, zarówno w odniesieniu do absolwentów krajowych, jak i absolwentów studiów anglojęzycznych, a także w aspekcie kształcenia podyplomowego w kontekście obowiązków kierowników specjalizacji wynikających z wprowadzenia Systemu Monitorowania Kształcenia Pracowników Medycznych (SMKPM).

Co to za system?

Jest to system teleinformatyczny, który w swoim założeniu ma wspomagać przebieg procesu kształcenia podyplomowego kadr medycznych. Kierownik specjalizacji w ramach nadzoru nad przebiegiem szkolenia specjalizacyjnego potwierdza w elektronicznej karcie specjalizacji wykonane procedury, odbyte kursy i staże kierunkowe. Pozwala to na bieżąco analizować i korygować, planować i śledzić, a także oceniać jakość i skuteczność kształcenia specjalizacyjnego.

Kształcenie podyplomowe lekarzy dentystów było tematem odrębnej sesji, na której konsultanci krajowi z poszczególnych dziedzin stomatologicznych omawiali obecnie obowiązujące programy specjalizacji. Przedstawiali również opracowywane w zespołach roboczych propozycje zmian, które mają na celu urealnienie, a także uaktualnienie programów specjalizacji. Działania te mają przede wszystkim usprawnić i podnieść jakość kształcenia specjalizacyjnego.

Do jakich wniosków doszli uczestnicy konferencji w obliczu zapowiadanych zmian wynikających z ustawy „Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce”?

W związku z przygotowywanym nowym rozporządzeniem dotyczącym standardów kształcenia m.in. dla studiów przygotowujących do zawodu lekarza dentysty, znaczna liczba wniosków dotyczyła propozycji zmian w obowiązującym obecnie standardzie kształcenia. Przede wszystkim stwierdzono konieczność wprowadzenia do standardu zapisu określającego profil kształcenia na kierunku lekarsko-dentystycznym jako ogólnoakademicki.

Część wniosków dotyczyła zmian w organizacji studiów, liczby godzin zajęć, punktów ECTS, formy prowadzonych zajęć, zasad organizacji praktyk. Niektóre z proponowanych zmian były konsekwencją określenia profilu kształcenia na kierunku lekarsko-dentystycznym jako ogólnoakademickim. Zdaniem uczestników konferencji, reformę należałoby wprowadzić m.in. do programu nauczania na V roku studiów.

Na tym roku powinna być uwzględniona możliwość realizacji innych form zajęć niż tylko ćwiczenia praktyczne. Wnioskowano, aby z ogólnej liczby godzin przeznaczonych na realizację poszczególnych przedmiotów przewidzianych do praktycznego nauczania klinicznego na V roku można było wykorzystać na zajęcia seminaryjne do 15 proc. godzin.

Wnioskowano również, aby na roku V, poza obowiązkową według standardu liczbą 900 godzin zajęć praktycznych, była możliwość realizowania także innych przedmiotów zawierających treści związane z organizacją i zarządzaniem gabinetem stomatologicznym oraz z prawem medycznym. Odniesiono się również do zasad kształcenia w warunkach symulacji – uznano, że zajęcia, które w ramach kształcenia realizowane są w warunkach symulacji, nie powinny stanowić więcej niż 30 proc. godzin przedmiotów kierunkowych (przedklinicznych i klinicznych).

Zwrócono także uwagę na konieczność ujednolicenia zapisu w standardzie określającym liczbę punktów ECTS przyznanych praktykom wakacyjnym. Uznano, że należy pozostawić zapis, który przypisuje praktykom wakacyjnym łącznie 16 punktów ECTS. Jeden z wniosków dotyczył zmian w programie stażu podyplomowego – uznano, że powinno się go uzupełnić o kształcenie w zakresie „kompetencji miękkich”.

Należałoby się zastanowić, czy podobnego uzupełnienia nie wprowadzić również do standardu kształcenia przeddyplomowego. Uczestnicy konferencji poruszyli także aspekt finansowy i konieczność zapewnienia uczelniom środków finansowych niezbędnych na pokrycie kosztów wprowadzania zmian wynikających z dostosowania działalności uczelni do wymagań nowej ustawy.

Studenci kierunku lekarsko-dentystycznego od zawsze zgłaszają problemy z praktycznym kształceniem klinicznym.

Moim zdaniem, na problemy związane ze specyfiką praktycznego nauczania klinicznego na kierunku lekarsko-dentystycznym zwraca uwagę przede wszystkim kadra nauczająca, akcentując aspekty prawne tego zagadnienia. Znalazło to odbicie również we wnioskach tej konferencji, gdzie poruszano kwestie unormowania prawnego zasad kształcenia klinicznego studentów na kierunku lekarsko-dentystycznym.

Zdaniem uczestników konferencji brakuje takiego aktu prawnego, który określałby wyraźnie ramy prawne działania studentów w czasie realizacji klinicznego nauczania praktycznego (również w ramach praktyk wakacyjnych). Jesteśmy zgodni co do tego, że wskazane byłoby jak najszybsze podjęcie działań legislacyjnych zmierzających do kompleksowego uregulowania tego problemu.

Wnioskowano też o powołanie konwentu dziekanów/prodziekanów kierunków lekarsko-dentystycznych. Czemu miałoby to służyć?

Działania konwentu dotyczyłyby m.in. prac związanych z oceną i aktualizacją programów dydaktycznych, a także innych kwestii wynikających z bieżącej organizacji kształcenia na kierunku lekarsko-dentystycznym. Zdaniem uczestników konferencji, taka struktura mogłaby m.in. sprzyjać wzajemnej wymianie poglądów i doświadczeń, a także ułatwić wypracowywanie wspólnych rozwiązań w ramach bieżącej działalności.