Podwójna weryfikacja. Ustalanie przyczyny zgonu

Z dr Agathą Crerar-Gilbert, medical examinerem i konsultantem w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii w St. George’s Hospital w Londynie, rozmawia Iwona Darquenne.

W szpitalach w Wielkiej Brytanii i Walii od kwietnia 2019 r. funkcjonuje nowy system nadzoru nad ustalaniem przyczyny zgonów. Na czym on polega?

Stworzono stanowisko lekarza orzecznika, określanego terminem medical examiner, którego działalność ma spowodować lepszą kontrolę związaną z zaświadczaniem o zgonach. Dotychczas karta zgonu była wypełniana przez lekarza opiekującego się pacjentem i na podstawie tego dokumentu śmierć była rejestrowana w urzędzie stanu cywilnego.

W nowym systemie stwierdzenie zgonu nadal pozostaje w gestii lekarzy zajmujących się pacjentem przed śmiercią, ale każde wystawione zaświadczenie podlega dodatkowemu sprawdzeniu przez lekarza nazywanego właśnie medical examinerem.

Czy taka podwójna weryfikacja jest potrzebna? Jaki jest cel stworzenia tego stanowiska?

Zadaniem medical examinera jest przejrzenie dokumentacji medycznej w celu weryfikacji ustalonej przyczyny zgonu i upewnienie się, że opieka medyczna była świadczona na odpowiednim poziomie. Poza tym osoba na tym stanowisku sprawdza, czy wpisana w dokumentację przyczyna śmierci wymaga dodatkowej weryfikacji przez koronera.

Głównym celem wprowadzenia tego dodatkowego systemu nadzoru jest poprawa jakości orzecznictwa o zgonie i opieki nad rodzinami zmarłych. Zwrócenie uwagi na wszelkie nietypowe zgony ma zwiększyć bezpieczeństwo pacjentów. W razie jakichkolwiek wątpliwości przeprowadza się szczegółowe dochodzenie, aby ustalić, czy zgonu można było uniknąć.

Stworzenie stanowiska medical examinera ma ścisły związek z przypadkiem angielskiego lekarza pierwszego kontaktu, Harolda Shipmana, który uśmiercał swoich starszych pacjentów poprzez wstrzyknięcie im morfiny. Proceder pozostał niezauważony przez długie lata, aż wreszcie wzbudził podejrzenia. W wyniku przeprowadzonego śledztwa Shipmana uznano za seryjnego zabójcę i osadzono w więzieniu.

Kto może ubiegać się o stanowisko medical examinera?

W zasadzie każdy wykwalifikowany i doświadczony lekarz posiadający specjalizację i zarejestrowany w General Medical Council, który jest brytyjskim organem licencjonującym dla lekarzy. Trzeba jednak dodać, że szczególny nacisk kładzie się na doświadczenie zawodowe lekarzy dotyczące różnych specjalności, co daje gwarancję dogłębnego rozpatrzenia rozmaitych przypadków klinicznych.

W jaki sposób odbywa się szkolenie na takie stanowisko i jak długo trwa?

Warunkiem wstępnym do rozpoczęcia pracy w roli medical examinera jest ukończenie kilku modułów kursu online oraz odbycie szkolenia praktycznego. Zakres materiału jest obszerny, przez co ukończenie kursu online może zająć kilka tygodni. Z kolei szkolenie praktyczne trwa jeden dzień i obejmuje interaktywne sesje z koronerami i innymi medical examinerami.

Składa się ono z dyskusji, ćwiczeń polegających na rozwiązywaniu problemów, a także wykładów przywódców religijnych reprezentujących społeczności żydowską i muzułmańską. Większość szkolenia polega na wcielaniu się w role. W związku z tym, że system nadzoru nad ewidencją zgonów w Wielkiej Brytanii i Walii ewoluuje, regularnie odbywają się również szkolenia aktualizujące i utrwalające zdobytą wiedzę oraz spotkania z koronerami i ich współpracownikami.

Jak wygląda proces przygotowania karty zgonu?

Sporządzenie karty zgonu jest obowiązkiem lekarza opiekującego się chorym. Wymaga wiedzy o pacjencie i analizy przebiegu klinicznego jego schorzenia. Medical examiner omawia kartę zgonu z lekarzem, który przeanalizował historię choroby i ustalił przyczynę zgonu.

Kontrola medical examinera jest wymagana w celu zapewnienia rzetelności i zgodności ze standardami urzędu stanu cywilnego, w którym rejestrowany jest zgon. Karta zgonu to ustandaryzowany, jednostronicowy formularz. Jego wypełnienie nie jest nazbyt czasochłonne a prawidłowo uzupełniony dokument gwarantuje bezzwłoczną rejestrację zgonu.

Jakie standardy wdrożono w celu poprawy procesu wydawania kart zgonu?

Ogólnokrajowe standardy jasno określają odpowiedzialność medical examinerów przed instytucją niezależną National Health System. Aby zagwarantować najwyższą jakość orzeczeń lekarskich, zadbano o to, aby powołani medical examinerzy byli całkowicie niezależni, to znaczy niezaangażowani w opiekę nad pacjentem, a tym samym niemający żadnego interesu, osobistego czy zawodowego, w poświadczeniu informacji na karcie zgonu.

Gdzie znajduje się biuro medical examinera i jak wygląda jego codzienna praca?

Jeden medical examiner weryfikuje dokumentację medyczną jednego lub kilku pacjentów. Następnie stwierdza, czy wymagane jest dalsze szpitalne dochodzenie wewnętrzne lub włączenie w sprawę koronera. Zdarza się również, że to koroner prosi medical examinera o udzielenie informacji o zmarłym.

Biuro może znajdować się w dowolnym miejscu, choć bez wątpienia dogodną lokalizację stanowią urząd stanu cywilnego, biuro koronera lub szpital. Ostatnie z wymienionych miejsc z pewnością ułatwia analizę dokumentacji i umożliwia bezpośrednią komunikację z lekarzami prowadzącymi pacjenta. Nie bez znaczenia jest też bliskość biura wydającego kartę zgonu, bowiem po jej omówieniu i uzgodnieniu, dokument trafia od razu do rodziny zmarłego, co pozwala na zarejestrowanie zgonu w urzędzie stanu cywilnego.

Co jeszcze należy do obowiązków medical examinera?

Poza wcześniej wymienionymi zadaniami, jest on również odpowiedzialny za bezpośredni kontakt z rodzinami zmarłych. Celem jest złożenie kondolencji, poinformowanie o przyczynie śmierci, wyjaśnienie terminów medycznych w języku potocznym zrozumiałym dla rodziny oraz udzielanie odpowiedzi na pytania, jeśli takie się pojawią.

Jakie są ramy czasowe jego pracy?

Obecnie pracujemy od poniedziałku do piątku, ale w niedalekiej przyszłości przewidziana jest również praca w weekendy i święta, ponieważ zgony zdarzają się każdego dnia, a brak medical examinerów może potencjalnie wydłużyć proces poświadczania zgonów.

Jakie nowe wyzwania stoją przed medical examinerami?

W tej chwili każdy szpital ma swoich medical examinerów. W przyszłości będą oni również weryfikowali zgony w lokalnej społeczności. To wyzwanie z punktu widzenia wyszukiwania odpowiednich informacji o pacjentach, bo chociaż większość gabinetów lekarskich ma elektroniczne rejestry, to jednak brakuje dostępu do automatycznej platformy zapewniającej wymianę niezbędnych informacji między szpitalami a przychodniami.

Medical examiner – brak polskiego odpowiednika sensu stricto; lekarz weryfikujący przyczynę zgonu.