Priorytety systemu opieki diabetologicznej

Co roku w Polsce przez cukrzycę i jej powikłania umiera prawie 21,5 tysiąca osób. Większość chorych na cukrzycę umiera z powodu powikłań sercowo-naczyniowych, udaru i niewydolności nerek. W Polsce cierpi na nią ponad 3 miliony osób, a przyrost chorych w ciągu roku wynosi 2,5 procenta.

Choroba ta generuje ogromne koszty dla budżetu państwa. Wynoszą one blisko 7 miliardów złotych, z czego połowa jest przeznaczana na leczenie powikłań.

Zdaniem prof. dr. hab. Władysława Grzeszczaka, kierownika Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych, Nefrologii i Diabetologii Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, prezesa Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego w kadencji 2007-2011, cukrzyca stanowi najczęstszą przyczynę schyłkowej niewydolności nerek wśród chorych wymagających leczenia nerkozastępczego. – Na stałe w programach leczenia przewlekłego dializami znajduje się ponad 3,5 tysiąca chorych na cukrzycę. Średni roczny koszt leczenia dializami wynosi 70-90 tysięcy złotych – powiedział profesor.

Powyższe dane jednoznacznie wskazują na pilną konieczność podjęcia systemowych działań, które skutecznie ograniczą rozwój powikłań cukrzycy sprawiając, że nie będzie to choroba o tak wysokim wskaźniku śmiertelności. Priorytetem powinno być wydzielenie świadczenia edukacyjnego jako odrębnej procedury dla pacjentów chorych na cukrzycę, realizowanego przez edukatora do spraw diabetologii, udrożnienie dostępu do opieki wielospecjalistycznej, wypracowanie standardu opieki nad pacjentem diabetologicznym w zależności od stopnia zaawansowania choroby i indywidualnych cech pacjenta.

Cukrzyca typu 2 to schorzenie przewlekłe, które znacząco zmienia życie chorego. Edukacja diabetologiczna pacjenta na etapie rozpoznania choroby ma niezwykle istotne znaczenie. Dzięki niej pacjent staje się świadomy zarówno w zakresie swojej choroby, jak i zagrożeń, które niesie ze sobą cukrzyca. Taki pacjent, wdrażając właściwe nawyki wykształcone na skutek edukacji, wspomaga proces leczenia oraz zwiększa komfort swojego życia. Zapewnienie dostępu do holistycznej edukacji diabetologicznej jest więc uzasadnioną potrzebą w systemie ochrony zdrowia.

Niestety w Polsce edukacja diabetologiczna prowadzona przez edukatorów do spraw diabetologii nie jest odrębnie finansowana. Środowisko widzi więc konieczność wyodrębnienia świadczeń gwarantowanych edukatora do spraw diabetologii oraz warunki ich realizacji wpisane w rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej. Dałoby to możliwość kontraktowania wizyty/porady edukacyjnej przez wszystkie podmioty lecznicze za pośrednictwem edukatora ds. diabetologii.

Cukrzyca to choroba o interdyscyplinarnym charakterze. Rozpoznanie i skuteczna kontrola choroby oraz zapobieganie jej powikłaniom wymagają współpracy specjalistów wielu dziedzin medycyny (m.in. lekarza POZ, diabetologa, kardiologa, angiologa, nefrologa, okulisty, neurologa) oraz przedstawicieli zawodów okołomedycznych. Wspomniana współpraca jest konieczna dla zapewnienia pacjentom kompleksowej i efektywnej pomocy.

Niestety w Polsce nowo zdiagnozowany pacjent nie jest poddawany interdyscyplinarnej konsultacji specjalistycznej. Brakuje również ośrodków świadczących kompleksową opiekę diabetologiczną. Tymczasem opracowanie indywidualnego planu leczenia, uwzględniającego wielospecjalistyczne konsultacje lekarskie, może być kluczowe w zakresie wykrycia, zahamowania rozwoju lub nawet zapobieżenia wystąpieniu poważnych dla zdrowia i życia powikłań.

W Polsce w zakresie leczenia od wielu lat niewiele się zmienia, mimo że na rynku pojawiają się nowe technologie zyskujące pozytywne opinie środowisk naukowych oraz instytucji oceniających zasadność refundowania leków. Prawidłowo leczona cukrzyca osiąga następujące cele: poprawa glikemii i parametrów gospodarki lipidowej, kontrola masy ciała oraz ciśnienia tętniczego krwi. Bez normalizacji glikemii, zmniejszenia masy ciała, wyrównania zaburzeń gospodarki lipidowej i nadciśnienia tętniczego – nie może być mowy o zmniejszeniu ryzyka rozwoju powikłań.

Z inicjatywy Stowarzyszenia Edukacji Diabetologicznej oraz Fundacji „Wstańmy Razem. Aktywna Rehabilitacja”, eksperci z zakresu ekonomiki zdrowia oszacowali wpływ na wydatki płatnika publicznego ewentualnej pozytywnej decyzji o objęciu refundacją leków z grupy inkretyn. Zgodnie z eksperckimi szacunkami, koszt zapewnienia wąskiej grupie chorych spełniających określone parametry dostępu do leków z grupy analogów GLP-1 wyniósłby dla Narodowego Funduszu Zdrowia w roku 2016 – 48,1 mln złotych. Natomiast koszt zapewnienia dużo szerszej grupie chorych leków z grupy DPP-4 kształtuje się na poziomie 126,6 mln złotych.

Biorąc pod uwagę ograniczenia budżetowe Narodowego Funduszu Zdrowia, rozwiązaniem kompromisowym wydaje się być stopniowe obejmowanie leków inkretynowych refundacją. W pierwszym etapie objęcie finansowaniem leków z grupy analogów GLP-1 zapewni dostęp do tego leczenia stosunkowo wąskiej grupie chorych pacjentów, obarczonych najwyższym ryzykiem rozwoju powikłań cukrzycy, czyli pacjentom z otyłością. Jest to bowiem jedyna terapia, która oprócz tego, że realizuje wszystkie cele leczenia cukrzycy określone przez Polskie Towarzystwo Diabetologiczne (poprawa: glikemii, parametrów gospodarki lipidowej, ciśnienia tętniczego krwi, kontrola masy ciała) obniża masę ciała.

Efektem refundacji leków z grupy analogów GLP-1 będzie opóźnienie wdrażania kolejnych etapów leczenia (z reguły droższych niż etap poprzedzający). Ponadto spowoduje oszczędności w innych obszarach budżetu przeznaczonego na refundację leków przeciwcukrzycowych, a mianowicie: insulinoterapii, związanych z nią świadczeń gwarantowanych, hospitalizacji oraz opieki ambulatoryjnej.

23 lipca przewodnicząca Parlamentarnego Zespołu do spraw Podstawowej Opieki Zdrowotnej i Profilaktyki zainicjowała publiczną dyskusję na temat priorytetów zmian w obszarze polskiej diabetologii, ze szczególnym uwzględnieniem profilaktyki powikłań cukrzycy.

W tym dniu w Sejmie odbył się briefing prasowy, którego celem była prezentacja kluczowych rekomendacji Stowarzyszenia Edukacji Diabetologicznej oraz Fundacji „Wstańmy Razem. Aktywna Rehabilitacja” w obszarze potrzeb edukacyjnych w diabetologii oraz finansowania leków inkretynowych jako istotnego kroku w kierunku zapewnienia chorym efektywnego i w pełni zindywidualizowanego leczenia.

W publicznej dyskusji moderowanej przez przewodniczącą Parlamentarnego Zespołu do spraw Podstawowej Opieki Zdrowotnej i Profilaktyki, poseł Lidię Gądek, wzięli udział: prof. dr hab. n. med. Maciej T. Małecki, prezes Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, Beata Stepanow, prezes Stowarzyszenia Edukacji Diabetologicznej oraz Dariusz Gnatowski, znany polski aktor filmowy, teatralny i dubbingowy, założyciel Fundacji „Wstańmy Razem. Aktywna Rehabilitacja”.

Briefing prasowy poprzedziło posiedzenie Parlamentarnego Zespołu do spraw Podstawowej Opieki Zdrowotnej i Profilaktyki poświęcone omówieniu priorytetów zmian w obszarze polskiej diabetologii, ze szczególnym uwzględnieniem profilaktyki powikłań cukrzycy.

Podczas posiedzenia odbyły się merytoryczne wystąpienia ekspertów, w tym m.in. dr Agnieszki Jankowskiej-Zduńczyk, konsultanta krajowego w dziedzinie medycyny rodzinnej, doc. dr hab. n. med. Marianny Bąk, przewodniczącej Oddziału Warszawsko-Mazowieckiego Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, Katedra i Klinika Gastroenterologii i Chorób Przemiany Materii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, dr n. med. Alicji Milczarczyk z Kliniki Chorób Wewnętrznych, Endokrynologii i Diabetologii Centralnego Szpitala Klinicznego MSW w Warszawie oraz lek. dent. Michała Jachimowicza, eksperta ekonomiki zdrowia.

W spotkaniu wzięli udział m.in. prof. Waldemar Karnafel i Łukasz Pera z Departamentu Polityki Lekowej i Farmacji Ministerstwa Zdrowia, Krystyna Barbara Kozłowska, Rzecznik Praw Pacjenta i Andrzej Baumann, prezes Zarządu Głównego Polskiego Stowarzyszenie Diabetyków.

Więcej o diabetologii piszemy tutaj.