Programy zdrowotne w UE. Bądź zdrowa, Europo!

Zwykle nie wypadamy korzystnie w tych porównaniach i dyskusje kończą się wnioskiem o zwiększenie nakładów finansowych na ochronę zdrowia – większy budżet ma zmniejszyć wszystkie problemy.

Foto: pixabay.com

Jednakże w dobie globalizacji na pewne aspekty funkcjonowania powinniśmy spoglądać szerzej, ponieważ istnieją także inne zagadnienia wymagające naszej uwagi, które nie mają należytego nagłośnienia w przestrzeni publicznej.

W globalnym świecie

Wiele dziedzin naszego życia zmienia globalizacja – nie tylko gospodarka i życie społeczne uległy jej wpływowi, ale także medycyna stanęła przed wcześniej nieznanymi licznymi problemami. Wszyscy podróżujemy o wiele częściej i dalej niż w przeszłości. Wraz z nami przemieszczają się bakterie i wirusy, które mają o tyle łatwiej, że nie potrzebują pieniędzy, paszportów ani wiz. Wczoraj obecne tylko w Afryce, dziś mogą wylądować w każdej europejskiej stolicy. Gorączka krwotoczna Ebola przestała być chorobą krajów afrykańskich i, choć trudno w to uwierzyć, bywa rozpoznawana w Wielkiej Brytanii, Hiszpanii czy we Włoszech.

Podróżują nie tylko ludzie i patogeny, ale także cząsteczki PM2,5 oraz PM10, które przemieszczają się przez kraje oraz kontynenty, wpływając na stan powietrza. A zanieczyszczone powietrze jest czynnikiem ryzyka coraz większej liczby schorzeń. Zagadnieniami tymi w skali naszego kontynentu zajmuje się The Consumers, Health, Agriculture and Food Executive Agency (Chafea), będąca jedną ze struktur Komisji Europejskiej. Wyniki różnych programów zdrowotnych realizowanych przez Chafea są przedstawiane na okresowych konferencjach. 30 września br. odbyła się w Brukseli kolejna, dotycząca zrealizowanych już programów zdrowotnych oraz tych planowanych w najbliższej przyszłości.

Zakażenia transgraniczne

Żyjemy w świecie częstych podróży i intensywnej migracji ludności, ale także intensywnej wymiany handlowej drogą lądową, wodną i powietrzną. Stwarza to ryzyko zakażeń szczególnie niebezpiecznymi patogenami w drodze transgranicznej transmisji. Na współczesnego globalnego podróżnego czyhają choroby przenoszone przez tzw. wektory zakażenia, a więc borelioza z Lyme, riketsjozy, krymsko-kongijska gorączka krwotoczna, także denga, tropikalna choroba o egzotycznej nazwie chikungunya, zakażenie wirusem zachodniego Nilu i żółta febra. Nie zapominajmy też o chorobie Chagasa.

W naszej codziennej praktyce lekarskiej nie mieliśmy okazji zdobyć doświadczenia w diagnozowaniu i leczeniu tych schorzeń. W związku z tym Komisja Europejska powołała specjalną sieć 42 placówek medycznych, które przeprowadzają badania w razie podejrzenia zakażenia szczególnie niebezpiecznymi patogenami. Nadzór merytoryczny sprawuje nad nimi Instytut Roberta Kocha w Niemczech. W Polsce placówką wyznaczoną do prowadzenia takich badań jest NIZP-PZH. Eksperci wspomnianej sieci opracowali zasady pobierania niebezpiecznego materiału biologicznego, transportu do wyznaczonego laboratorium oraz wytyczne diagnostyczne i lecznicze.

Zagrożenia hybrydowe

Niebezpieczne, transgraniczne patogeny to nie wszystko, co nam grozi we współczesnym, globalnym świecie. W końcu stycznia 2018 r. w Luksemburgu zorganizowano ćwiczenia warsztatowe z postępowania na wypadek terrorystycznych działań hybrydowych polegających na jednoczesnym cyberataku i ataku laseczkami wąglika użytymi w formie broni biologicznej. Wnioski z tych warsztatów oraz innych prac opublikowano 13 czerwca 2018 r. w dokumencie „Joint Report on the implementation of the Joint Framework on countering hybrid threats from July 2017 to June 2018”. Między innymi stwierdzono, że konieczna jest poprawa świadomości na temat zagrożeń hybrydowych, wzmocnienie zdolności zapobiegania kryzysom i reagowania na nie, a także współpraca z NATO w celu zapewnienia działań skoordynowanych.

Oporność na antybiotyki

Kolejnym tematem, nad którym pracuje Chafea, jest antybiotykooporność. 18 listopada obchodzony jest Europejski Dzień Wiedzy o Antybiotykach (European Antibiotic Awareness Day – EAAD), którego celem jest podnoszenie świadomości w zakresie prawidłowego stosowania antybiotyków. W 2015 r. po raz pierwszy zorganizowano tydzień poświęcony tematyce oporności i konsekwencjom niewłaściwej antybiotykoterapii.

Plan na kryzys

Każda sytuacja kryzysowa, niezależnie od tego, czy dotyczy katastrofy naturalnej, czy wybuchu epidemii spowodowanej przez nieznane dotychczas patogeny, wymaga wielokierunkowego postępowania. W dzisiejszym świecie rządzonym przez internet i media społecznościowe odpowiednio zredagowany komunikat o niepomyślnym zdarzeniu jest równie ważny jak konkretne działania naprawcze. Nieprawidłowo skonstruowany przekaz może nasilić rozmiary szkód i wywołać panikę, której skutki będą nie mniejsze niż sama katastrofa.

Ma więc znaczenie nie tylko sprzęt usuwający szkody na miejscu katastrofy, opatrunki kładzione na rany, ale także słowa i zdania wysyłane łączami internetowymi, telewizyjnymi i radiowymi. Zagadnieniom wdrażania najlepszych rozwiązań w razie zaistnienia zagrożeń na międzynarodową skalę poświęcono dwudniową konferencję „Best practices in implementing the International Health Regulations (IHR)”, która odbyła się w Atenach 7 i 8 czerwca 2018 r., i gdzie dyskutowano o metodach zapobiegania zagrożeniom zdrowotnym, zasadach postępowania w razie ich wystąpienia oraz najlepszych sposobach komunikacji ze społeczeństwami w trakcie trwania kryzysów zdrowotnych.

W 2005 r. ogłoszono Międzynarodowe Przepisy Zdrowotne (International Health Regulations, IHR), które są dokumentem prawnym obowiązującym w 196 krajach na całym świecie, w tym we wszystkich państwa członkowskich WHO. Celem jest pomoc społeczności międzynarodowej w zapobieganiu ostrym zagrożeniom dla zdrowia publicznego, które mogą przekraczać granice i zagrażać ludziom na całym świecie, i reagowaniu na nie. Niezwykle ważnym elementem każdej sytuacji kryzysowej jest niepewność towarzysząca osobom dotkniętym kryzysem w sposób bezpośredni lub pośredni, dotycząca ich rodzin. Niepewność jest bardzo silnym czynnikiem stresującym i powoduje, że oczekiwania wobec informacji o szczegółach kryzysu narastają.

Krystyna Knypl, hipertensjolog, dziennikarz medyczny