W sprawie projektu ustawy o biegłych sądowych

Stanowisko Naczelnej Rady Lekarskiej z dnia 5 grudnia 2014 roku w sprawie projektu ustawy o biegłych sądowych. Przypomnijmy, że biegły jest osobą powoływaną w postępowaniu sądowym w celu przedstawiania fachowych opinii o okolicznościach mających znaczenie dla wyniku sprawy sądowej, a których wyjaśnienie wymaga specjalistycznej wiedzy.

Naczelna Rada Lekarskiej podziela pogląd, że tryb ustanawiania biegłych sądowych, zakres ich praw i obowiązków oraz warunki nabywania i utraty uprawnień do pełnienia funkcji biegłego sądowego powinny być uregulowane w jednym akcie prawnym rangi ustawowej.

W ocenie Naczelnej Rady Lekarskiej zasadne byłoby poszerzenie zakresu regulacji projektowanej ustawy o zapisy regulujące zasady i tryb wynagradzania biegłych sądowych. Niecelowe jest pozostawienie kwestii wynagradzania biegłych sądowych poza ustawą o biegłych sądowych, szczególnie w sytuacji, gdy zasady wynagradzania biegłego w postępowaniu karnym i w postępowaniu cywilnym regulują odrębne ustawy.

Naczelna Rada Lekarska wyraża przekonanie, że organy wymiaru sprawiedliwości powinny korzystać z opinii sporządzonych przez biegłych lekarzy posiadających wysokie kwalifikacje i doświadczenie zawodowe, autorytet w środowisku medycznym oraz – czego ustawodawca nie dostrzegł – nienaganną postawę etyczną.

Projekt ustawy o biegłych sądowych budzi następujące zastrzeżenia samorządu zawodowego lekarzy.

1. W art. 7 ust. 1 projektu określono warunki ubiegania się o wpis na listę biegłych sądowych. Projekt przewiduje, że osoba ubiegająca się o stanowisko biegłego powinna posiadać trzyletnie doświadczenie w dziedzinie, w której ma zostać ustanowiona biegłym. Naczelna Rada Lekarska proponuje, aby w przypadku biegłych sądowych z zakresu medycyny uściślić ten warunek poprzez stwierdzenie, że okres ten liczy się od momentu uzyskania specjalizacji lub tytułu specjalisty z danej dziedziny medycyny.

W przypadku zawodu lekarza, dopiero uzyskanie specjalizacji z określonej dziedziny medycyny otwiera drogę do samodzielnego wykonywania niektórych specjalistycznych świadczeń zdrowotnych, celowe jest wobec tego obliczanie doświadczenia zawodowego potrzebnego do nabycia uprawnień do pełnienia funkcji biegłego sądowego od chwili uzyskania specjalizacji.

2. W art. 7 ust. 2 projektu ustawy określono warunki niezbędne do uzyskania statusu biegłego sądowego przez jednostki organizacyjne. Aby umożliwić jednostkom samorządu zawodowego lekarzy ubieganie się o status biegłego sądowego Naczelna Rada Lekarska wnosi o zmianę w art. 7 ust. 2 pkt 1. Obecnie przepis ten nakazuje wnioskodawcy dysponować personelem o odpowiednich wiadomościach specjalnych i doświadczeniu w określonej dziedzinie, proponuje się dodać, że wnioskodawca może nie tylko dysponować personelem, lecz także zrzeszać osoby dysponujące odpowiednimi wiadomościami specjalnymi i doświadczeniem zawodowym.

3. Art. 8 ust. 1 pkt 3 projektu nakłada na kandydata na biegłego obowiązek dostarczenia opinii samorządu zawodowego albo pracodawcy o posiadanych wiadomościach specjalnych. Naczelna Rada Lekarska postuluje, aby lekarze – członkowie samorządu zawodowego ubiegający się o ustanowienie biegłym sądowym, przedstawiali obligatoryjnie opinię samorządu zawodowego, a opinię pracodawcy jedynie fakultatywnie.

4. W art. 8 ust. 1 pkt 3 projektu wymaga się od kandydata na biegłego przedstawienia opinii o posiadaniu wiadomości specjalnych z danej dziedziny. Naczelna Rada Lekarska uważa, że osoby reprezentujące zawody zaufania publicznego i będące obligatoryjnie członkami samorządu zawodowego, powinny wykazać nie tylko fakt posiadania odpowiedniej wiedzy i doświadczenia, ale również właściwą postawę etyczną. Dlatego opinia samorządu zawodowego o kandydacie na biegłego powinna zawierać informację, czy osoba ta była karana za przewinienia zawodowe oraz czy toczy się przeciwko niej postępowanie z zakresu odpowiedzialności zawodowej.

Wynika to z faktu, że kandydat na biegłego powinien dawać rękojmię prawidłowego wykonywania czynności biegłego (art. 7 ust. 1 pkt 2 projektu). Opinia samorządu zawodowego o kandydacie jest jednym ze sposobów pozyskania przez prezesa sądu informacji o karalności zawodowej lub o toczącym się przeciwko lekarzowi postępowaniu z zakresu odpowiedzialności zawodowej, innym sposobem byłoby nałożenie na prezesa sądu okręgowego obowiązku zwrócenia się z zapytaniem do właściwej okręgowej izby lekarskiej o informacje dotyczące karalności kandydata za przewinienia zawodowe oraz o prowadzonych przeciwko niemu postępowaniach z zakresu odpowiedzialności zawodowej.

Naczelna Rada Lekarska zwraca uwagę, że zgodnie z art. 13 ust. 1 projektu, wszczęcie przeciwko lekarzowi postępowania z zakresu odpowiedzialności zawodowej jest przesłanką zawieszenia go przez prezesa sądu okręgowego w pełnieniu funkcji. Niezrozumiałe jest zatem, dlaczego projektowana ustawa nie przewiduje weryfikacji danych o karalności zawodowej na etapie, gdy lekarz ubiega się o ustanowienie biegłym.

5. Celowe byłoby wprowadzenie do art. 8 ust. 1 pkt 3 projektu wymogu przedstawienia przez kandydata na biegłego będącego lekarzem, danych z ewidencji doskonalenia zawodowego albo nałożenie na prezesa sądu okręgowego obowiązku uzyskania informacji z właściwej okręgowej izby lekarskiej. Na mocy ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, lekarze są zobowiązani podnosić kwalifikacje zawodowe i uzyskiwać określoną liczbę punktów edukacyjnych w okresie rozliczeniowym. Biegły powinien posługiwać się aktualną wiedzą medyczną, wobec tego należy umożliwić prezesowi sądu okręgowego zasięgnięcie informacji o zrealizowaniu przez kandydata obowiązku doskonalenia zawodowego w poprzednim okresie rozliczeniowym.

6. Art. 11 ust. 1 projektu ustawy nakłada na biegłego obowiązek odbycia przeszkolenia w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia ślubowania. Rada postuluje, aby biegły odbywał przeszkolenie bezpośrednio po złożeniu ślubowania. Biegli, którzy nie odbyli stosownego przeszkolenia, nie powinni być powoływani przez organy procesowe do wydawania opinii.

7. Art. 11 projektu ustawy przewiduje, że szkolenia dla biegłych sądowych może prowadzić tylko prezes sądu okręgowego. Ustawa powinna upoważnić prezesa sądu okręgowego do powierzenia samorządowi lekarskiemu realizacji szkolenia dla biegłych z zakresu medycyny lub jego części. Dotyczy to zwłaszcza szkolenia obejmującego praktyczną umiejętność sporządzania opinii przydatnych dla postępowania sądowego, które precyzyjnie odpowiedzą na pytania postawione przez organ procesowy, a jednocześnie będą zrozumiałe dla uczestników postępowania.

8. W art. 13 ust. 1 projektu ustawy przewidziano, że prezes sądu okręgowego zawiesza biegłego w pełnieniu funkcji m.in. gdy przeciwko biegłemu wszczęto postępowanie z zakresu odpowiedzialności zawodowej mogące skutkować utratą uprawnień zawodowych. Naczelna Rada Lekarska stwierdza, że zapis mówiący o możliwości utraty uprawnień zawodowych jest wysoce nieprecyzyjny i może stwarzać poważne problemy w jego stosowaniu.

Zgodnie z art. 53 ustawy z dnia 2 grudnia 2009 r. o izbach lekarskich, lekarz ponosi odpowiedzialność zawodową za naruszenie zasad etyki lekarskiej oraz przepisów związanych z wykonywaniem zawodu lekarza. W przeciwieństwie do przepisów prawa karnego, przepisy o odpowiedzialności zawodowej lekarzy nie określają dolnej ani górnej granicy zagrożenia karą za dany czyn. Oznacza to, że przed wydaniem przez sąd lekarski prawomocnego orzeczenia trudno przesądzić, czy dany czyn zarzucany lekarzowi może prowadzić do wymierzenia najsurowszej kary pozbawienia prawa wykonywania zawodu lekarza.