Z uśmiechem przez życie: „Smile for life”

20 marca obchodzimy już po raz 7. Światowy Dzień Zdrowia Jamy Ustnej (ŚDZJU) ustanowiony przez Światową Federację Dentystyczną – FDI. W tym roku odbywał się on będzie pod hasłem „Smile for life”.

Foto: worldoralhealthday.com

Ideą tego wydarzenia jest budowanie świadomości społeczeństw o roli zdrowia jamy ustnej dla całego organizmu, do osobniczej zdolności prowadzenia satysfakcjonującego trybu życia, a także – co nie jest bez znaczenia – uzmysłowienie nam wszystkim, jakie problemy ekonomiczne kryją się za „zwykłym bólem zęba”.

ŚDZJU jest również okazją do przypomnienia roli lekarza stomatologa, nie tylko w leczeniu schorzeń w obrębie głowy i szyi, ale też jako lekarza pierwszego kontaktu, który może zaobserwować pierwsze symptomy innych schorzeń ogólnoustrojowych, manifestujące się w jamie ustnej.

Próchnicy można uniknąć, a jednak jest ona paradoksalnie najczęściej występującą chorobą niezakaźną.

Choroba próchnicowa zębów oraz choroby przyzębia są jednymi z najbardziej powszechnych i ważnych globalnych obciążeń zdrowotnych (próchnica i choroby przyzębia dotykają ponad 90 proc. światowej populacji), a nowotwory jamy ustnej są na ósmym miejscu wśród najczęściej występujących nowotworów, stanowiąc na całym świecie przyczynę 400 000-700 000 zgonów rocznie.

FDI uruchomiła internetowe centrum danych FDI Data Hub for Global Oral Health, jako uzupełnienie wcześniejszej publikacji „Atlas zdrowia jamy ustnej”. Centrum danych „FDI Data Hub” ma być globalną platformą, na której dostępne będą dane dotyczące zdrowia jamy ustnej. Tegoroczne hasło ŚDZJU „Smile for life” zawiera podwójne przesłanie: „z uśmiechem przez całe życie” i „celebrowanie życia”, przy słusznym założeniu, że ludzie uśmiechają się wówczas, gdy są zdrowi i szczęśliwi.

Aby pomóc organizatorom obchodów dnia, w którym promujemy zdrowie jamy ustnej, FDI przygotowało materiały dostępne na stronie internetowej www.worldoralhealthday.com.

Znalazł się tam zestaw pomocnych narzędzi w postaci plakatów i najnowszych informacji oraz podpowiedzi, jak zorganizować obchody w swoim kraju i nawiązać współpracę z firmami sponsorującymi. Ponadto prezydent FDI, dr Tin Chun Wong, nagrała dla planujących przygotowania do wydarzeń z okazji ŚDZJU specjalną wiadomość, a także przekazała słowa zachęty dla tych, którzy jeszcze ich nie zaplanowali.

Podczas obrad ostatniego Światowego Parlamentu Stomatologicznego w ramach Światowego Forum Zdrowia Jamy Ustnej przedstawiciele poszczególnych organizacji członkowskich prezentowali stosowane przez siebie metody obchodów podczas sześciu poprzednich edycji tego dnia.

Była to inspirująca wymiana doświadczeń zachęcająca do podejmowania nowych kierunków działań.

W dyskusji prowadzonej nad dotychczasowymi wynikami promocji zdrowia jamy ustnej przewijały się głosy, że stomatolodzy przegrali walkę z próchnicą, prowadząc ją w zasadzie samotnie. Stwierdzono, że konieczne jest wzmożenie działań w kierunku włączenia do walki z próchnicą wszystkich zajmujących się ochroną zdrowia.

Należy szczególnie skupić się na współpracy z lekarzami zajmującymi się opieką nad przyszłymi matkami oraz z pediatrami. Ważną rolę mają również do spełnienia pracownicy edukacji, szczególnie we wczesnych etapach nauczania. Ta nowa taktyka walki z próchnicą wynika z danych przedstawionych po badaniach nad tzw. próchnicą wczesnego dzieciństwa (ang. Early Childhood Caries – ECC), za którą uważa się występowanie tej choroby u dzieci poniżej 6. roku życia.

W ostatnim czasie zaobserwowano globalny wzrost występowania próchnicy u dzieci w wieku 2-5 lat, co stało się dla FDI sygnałem uznania tego problemu jako priorytetowego.

W dokumencie przyjętym przez Zgromadzenie Ogólne podczas ostatniego kongresu, określającym politykę FDI w tej kwestii, znalazło się stwierdzenie, że zdrowie jamy ustnej dziecka ma początek w życiu płodowym.  Zły stan zdrowia matki czy nieprawidłowe odżywianie w okresie ciąży wpływa na wagę urodzeniową, może prowadzić do zaburzeń mineralizacji szkliwa, a tym samym predysponuje do rozwoju wczesnej próchnicy.

Nieleczona choroba próchnicowa prowadzi do zapalenia miazgi, infekcji i zapalenia tkanek otaczających ząb, co nieodmiennie wiąże się z bólem i wszystkimi jego konsekwencjami zaburzającymi prawidłowe odżywianie dziecka, komunikację z nim, a także proces uczenia się. Wszystkie te problemy prowadzą do frustracji dziecka, obniżają jego poczucie własnej wartości, tym samym wydatnie obniżają jakość życia.

Szczególnej uwagi wymaga uświadomienie dorosłym, że troska o uzębienie dziecka w okresie do 3. roku życia należy do nich i zależy od nich, ponieważ dziecko nie jest w tym wieku zdolne do samodzielnego oczyszczenia zębów.

Również od dorosłych, w tym rodziców, nauczycieli, władz ochrony zdrowia i edukacji zależy ograniczenie spożywania przez dzieci cukru we wszystkich jego formach. Dlatego regulacje „zabraniające sprzedaży słodyczy w kioskach szkolnych zasługują na pochwałę jako właściwy rok w tym kierunku”.

Stanowisko FDI wylicza skuteczne środki zapobiegawcze ECC. Działania, jakie należy podjąć, aby ograniczyć próchnicę wczesnego dzieciństwa, obejmują:

• edukację rodziców oraz ich lekarzy i lekarzy dentystów w zakresie dbałości o uzębienie podczas ciąży oraz ochrony przed czynnikami mogącymi wpływać szkodliwie na rozwój uzębienia;
• edukację pracowników służby zdrowia o wadze rodzicielskiego zaangażowania w proces dbałości o uzębienie dziecka z chwilą wyrżnięcia się pierwszego zęba lub przynajmniej od ukończenia przez dziecko pierwszego roku życia;
• wspieranie integracji wszystkich pracowników ochrony zdrowia w działaniach na rzecz stałego informowania i wspomagania kobiet ciężarnych, niemowląt i małych dzieci, szczególnie z grup zagrożonych brakiem dostępu do opieki zdrowotnej;
• wprowadzenie systemów nadzoru państwa skoncentrowanych na próchnicy zębów uzębienia mlecznego dzieci do 5. roku życia we wszystkich krajach.

Zapobieganie i postępowanie z wczesną próchnicą u dzieci może być prowadzone przez wiele osób związanych z opieką nad dziećmi poprzez ocenę stanu uzębienia, szczotkowanie preparatami stosowanymi w profilaktyce, lakowanie uzębienia oraz przez udzielanie wskazówek dotyczących zasad profilaktyki.

Znając rolę fluoru w zapobieganiu próchnicy, należy w instrukcjach dotyczących pielęgnacji uzębienia przekazać informację o odpowiednich dawkach podczas czyszczenia zębów. Tam, gdzie to możliwe, osoby zajmujące się opieką nad dziećmi powinny być wyszkolone w pedodontycznej opiece stomatologicznej.

Warunkiem powodzenia w zapobieganiu wczesnej próchnicy zębów jest włączenie zdrowia jamy ustnej w zakres opieki podstawowej, w oparciu o zasadę współpracy różnych specjalności i zawodów medycznych.

Osoby odpowiedzialne za leczenie, we współpracy z agendami rządowymi, służbą zdrowia i mediami, powinny zrobić wszystko, aby uświadomić pacjentom, rodzicom i opiekunom podstawy zdrowia jamy ustnej u dzieci w sposób zrozumiały zarówno językowo, jak i na poziomie danej kultury. Bo tylko wiedza o zasadach zachowania zdrowia jamy ustnej jest drogą do równości w zdrowiu.

Badania Komitetu Naukowego FDI mają znaczące konsekwencje dla stomatologicznej opieki zdrowotnej w kontekście ochrony zdrowia, interdyscyplinarnej edukacji i praktyki oraz inspiracji w zakresie kształcenia ustawicznego. Odnoszą się do tego Stanowiska FDI, np.

• w sprawie chorób niezakaźnych NCD;
• w sprawie zdrowia jamy ustnej i społecznych determinant zdrowia oraz implikacji dla działań FDI;
• w sprawie śliny jako materiału diagnostycznego;
• wczesnego wykrywania zakażeń HIV i właściwej opieki nad zakażonymi HIV i chorymi na AIDS;
• zdrowia jamy ustnej w okresie prenatalnym i niemowlęcym;
• i innych.

Anna Lella
Prezydent elekt ERO-FDI Europejskiej Regionalnej Organizacji Światowej Federacji Dentystycznej

Źródło: „Gazeta Lekarska” nr 3/2015

Prof. Honorata Shaw, przewodnicząca Komisji Współpracy z Zagranicą Polskiego Towarzystwa Stomatologicznego:

– Stanowiska FDI są pomocne nie tylko w aspekcie poszerzenia wiedzy polskich stomatologów dotyczącej struktury i zadań FDI, ale okażą się również przydatne w praktyce lekarskiej. Jak wiadomo, najczęściej odwiedzanym przedstawicielem służby zdrowia jest lekarz stomatolog. Stąd wiedza o związku chorób jamy ustnej z ogólnym stanem zdrowia będzie z pewnością pomocna w motywowaniu pacjenta do działań profilaktycznych w obrębie jamy ustnej, co może wspomóc leczenie istniejących schorzeń ogólnych.

Choroby niezakaźne, takie jak nowotwory złośliwe, choroby układu krążenia, cukrzyca, przewlekłe schorzenia układu oddechowego, są obecnie głównym problemem zdrowotnym społeczeństw i przyczyną śmierci w skali światowej. Naczelnym zadaniem stomatologów jest informowanie społeczeństwa zarówno w sektorze zajmującym się zdrowiem, jak i poza nim, czyli w edukacji, polityce zatrudniania i sektorach związanych z rolnictwem.

Istotne jest edukowanie agend rządowych, twórców polityki i przywódców organizacji społecznych o problemach dotyczących zdrowia jamy ustnej i ogólnego stanu zdrowia poprzez jasno określone sposoby kontroli stosowania cukru w przemyśle spożywczym oraz działalności przemysłu tytoniowego. Dla powodzenia tej działalności należy wykorzystać fakt wspólnych z chorobami cywilizacyjnymi czynników ryzyka schorzeń jamy ustnej (cukier, palenie, alkohol) oraz prezentować dowody na skuteczność działań profilaktycznych w stomatologii.