Zachowanie płodności u chorych na nowotwory
W 2017 roku na nowotwory zachorowało około 12 500 osób w wieku poniżej 44 lat (około 8000 kobiet i około 4500 mężczyzn), z których część nie zakończyła prokreacji przed rozpoznaniem choroby nowotworowej1.
Foto: pixabay.com
Kobiety są w gorszym położeniu ze względu na ograniczony okres prokreacji, który zwykle kończy się około 45. roku życia, natomiast mężczyźni mogą być płodni niezależnie od wieku, jeśli tylko wytwarzają plemniki.
U chorych, u których możliwe jest wyleczenie, wskazane jest podjęcie działań prowadzących do zachowania płodności w obliczu terapii onkologicznej. Dotyczy to również dzieci, ponieważ zdecydowana większość z nich (około 80 proc.) ma szanse na wyleczenie i posiadanie potomstwa w przyszłości.
Usunięcie macicy, jajników lub jajowodów u kobiet czy obu jąder u mężczyzn lub napromienianie miednicy prowadzą do trwałej niepłodności. Chemio- i hormonoterapia mogą natomiast pogarszać funkcje rozrodcze pacjentów onkologicznych oraz odsuwać w czasie moment zajścia w ciążę.
Przed podjęciem ostatecznej decyzji o rodzaju leczenia: zakresie operacji, chemio-, hormono- czy immunoterapii, należy zapytać pacjentkę w wieku rozrodczym oraz pacjenta w każdym wieku o ich wolę posiadania dzieci w przyszłości. Co ważne, ciąża po wyleczeniu większości nowotworów jest możliwa i bezpieczna oraz nie zwiększa ryzyka nawrotu raka.
Metodami zachowania płodności u kobiet są stymulacja komórek jajowych, ich pobranie oraz zamrożenie, lub zapłodnienie in vitro i zamrożenie embrionów, natomiast u mężczyzn – zamrożenie nasienia. Pobranie komórek rozrodczych u chłopców i mężczyzn jest nieskomplikowaną procedurą, natomiast pobranie komórek jajowych wymaga więcej czasu, zwykle około 2-4 tygodni, oraz pociąga za sobą większe koszty.
Polska Liga Walki z Rakiem rozpoczęła realizację projektu, którego celem jest edukacja chorych, ich rodzin oraz przedstawicieli środowiska medycznego na temat technik zachowania płodności u chorych na nowotwory.
Dzięki współpracy onkologów oraz ginekologów utworzono sieć ośrodków (Gdańsk, Poznań, Kraków, Warszawa, Wrocław), gdzie chorzy na nowotwory mogę uzyskać konkretną pomoc. W każdym ośrodku biorącym udział w programie wyznaczony będzie opiekun chorych w wieku rozrodczym, najczęściej pielęgniarka lub położna, która przejdzie specjalistyczne szkolenie.
Osoba ta sprawdzi przed rozpoczęciem leczenia, czy pacjent został poinformowany o ryzyku upośledzenia funkcji rozrodczych, przedstawi możliwości jego zmniejszenia oraz zaproponuje wsparcie psychologiczne. Jeśli pacjent będzie potrzebował czasu do zastanowienia, opiekun ponownie nawiąże z nim kontakt w dogodnym dla niego, ale nieodległym terminie.
Polska Liga Walki z Rakiem uruchomiła ogólnopolską infolinię Zachowania Płodności pod numerem telefonu +48 793 555 238 działającą we wtorki i czwartki w godzinach 17:00–19:00. Chorzy, ich rodziny oraz przedstawiciele zawodów medycznych mogą tam uzyskać informacje na temat stosowanych technik zachowania płodności, a także ośrodków świadczących usługi w tym zakresie.
Problem niepłodności chorych na nowotwory budzi coraz większe zainteresowanie samorządów. Radni miasta Poznania postanowili finansować procedury zachowania płodności dla tej grupy chorych w latach 2021-2023. W najbliższym czasie przedstawiciele Ligi podejmą w tej sprawie rozmowy z samorządami innych miast.
Dr Joanna Kufel-Grabowska, onkolog, członek zarządu Polskiej Ligi Walki z Rakiem
Piśmiennictwo:
- Didkowska J., Wojciechowska U., Czaderny K., Olasek P., Ciuba A.: Nowotwory złośliwe w Polsce w 2017.
