Zgubne skutki słodkiej diety. Cukier a nowotwór

Obchody Światowego Dnia Zdrowia Jamy Ustnej (20 marca) będą przebiegać pod hasłem profilaktyki nowotworów jamy ustnej i walki z nadmiernym spożyciem cukru.

Foto: pixabay.com

Do niedawna priorytetem w walce z próchnicą była szczotka do zębów, pasta, nici dentystyczne, a więc wszystko, co jest związane z higieną jamy ustnej. Dziś już wiadomo, że to nie wystarczy, trzeba zmienić nawyki żywieniowe, ponieważ to cukier zawarty w pokarmach sieje największe spustoszenie.

Eksperci twierdzą, że zdrowie jamy ustnej zaczyna się na talerzu i w szklance, gdyż to, co zjadamy i jakie napoje pijemy, decyduje o naszym zdrowiu. Chodzi nie tylko o próchnicę zębów i katastrofalne następstwa tej choroby, ale też nowotwory, których w jamie ustnej wykrywa się coraz więcej. Próchnica bowiem to nie tylko ubytki w zębach, to stany zapalne, które rzutują na cały organizm – pracę układu sercowo-naczyniowego, jelit, trzustki, układu odpornościowego i powstawanie raka.

Cukier free

Inaugurując Światowy Dzień Zdrowia Jamy Ustnej (20 marca), Polskie Towarzystwo Stomatologiczne, wspólnie z Uniwersytetem Medycznym we Wrocławiu, zorganizowało debatę. Jej uczestnicy byli zgodni co do tego, że dieta pozbawiona nadmiernej ilości cukrów prostych to jeden z filarów profilaktyki stomatologicznej dzieci i dorosłych, a wiceprezydent PTS dr hab. n. med. Wojciech Bednarz, specjalista periodontolog podkreślił, że jak wskazują dane Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) oraz Światowej Federacji Dentystycznej (FDI), w ciągu ostatnich 50 lat spożycie cukru wzrosło trzykrotnie, potwierdzając tym samym powszechną opinię ekspertów, że nadmierna konsumpcja, szczególnie słodzonych napojów, zwiększa nie tylko ryzyko wystąpienia otyłości i chorób jamy ustnej, zwłaszcza próchnicy, ale także chorób sercowo-naczyniowych, nowotworów i cukrzycy.

– Lekarze dentyści posiadają również liczne dowody na to, że nadmiar cukru w diecie negatywnie wpływa na gojenie się ran w jamie ustnej, kondycję naczyń krwionośnych, aparat więzadłowy zębów oraz wgajanie implantów śródkostnych – wylicza Wojciech Bednarz. Uważa, że potrzebna jest szeroko zakrojona kampania na rzecz uświadomienia społeczeństwu, z jak groźnym przeciwnikiem ma do czynienia. Projektem kumulującym te działania jest – podobnie jak w 2018 r. – kampania „Polska mówi #aaa”. Dr Lesław Pypeć, członek Komisji Stomatologicznej NRL uważa, że profilaktyka w chorobie próchnicowej nie powinna ograniczać się do gabinetu stomatologicznego, choć tutaj najlepiej słychać głos instruujący pacjenta, jak ma dbać o higienę jamy ustnej, jakich produktów unikać, aby oszczędzić zębom próchnicy, a w konsekwencji całemu organizmowi chorób od niej współzależnych.

Infografika: Gazeta Lekarska

– Za sprawą zaleceń WHO nie mówimy już o próchnicy jako takiej, ale o chorobie próchnicowej, której powikłania wywołują zmiany w przyzębiu, uszkadzanie szkliwa, osadzanie się płytki nazębnej, a znajdujące się tam bakterie przedostają się do krwiobiegu i atakują wiele narządów, dlatego profilaktyka tej choroby powinna wyjść poza gabinet stomatologiczny, do lekarzy ogólnych i specjalistów w swoich dziedzinach: internistów, pediatrów, kardiologów, diabetologów – podkreśla L. Pypeć i zaznacza, że w działania profilaktyczne powinny być zaangażowane media, od których zależy edukacja i poziom świadomości społeczeństwa o tym, że problem zaczyna się od słodzonych napojów i nadmiernego jedzenia słodyczy, a kończy na poważnych problemach zdrowotnych.

Czujność onkologiczna

Nadmiar cukru w diecie, prowadzący do próchnicy, ma negatywny wpływ na przebieg leczenia wielu chorób ogólnoustrojowych, w tym raka. Dlatego właściwa profilaktyka nowotworów powinna zaczynać się w gabinecie stomatologicznym i – zdaniem ekspertów – wciąż należy o tym przypominać zarówno pacjentom, jak i lekarzom, a ci ostatni zawsze powinni wykazywać się czujnością onkologiczną. – Odsetek nowotworów jamy ustnej niepokojąco wzrasta, jeszcze kilka lat temu stanowiły one 3 proc. wszystkich nowotworów, a obecnie już 5 proc. – tłumaczy dr Krystyna Chrupczak, specjalista chirurgii stomatologicznej, członek Komisji Stomatologicznej NRL.

Zaznacza, że lekarzem pierwszego kontaktu, który ogląda jamę ustną, zawsze jest stomatolog. Dane epidemiologiczne wskazują, że częstość zgonów będących wynikiem raka wargi, jamy ustnej i gardła jest w Polsce znacznie większa niż przeciętna dla krajów Unii Europejskiej. Przeważająca liczba zgonów z powodu tych nowotworów złośliwych (89,5 proc. zgonów u mężczyzn i 92 proc. zgonów u kobiet) występuje po 50. roku życia. – Do stomatologa pacjenci przychodzą przeważnie z konkretnym problemem – leczenie kanałowe, zdejmowanie kamienia czy leczenie protetyczne, nie ma więc za wiele czasu na profilaktykę, ale standardem powinno być obejrzenie całej jamy ustnej przy każdej takiej wizycie. To jedyny sposób, aby wykryć jakiekolwiek zmiany na błonach śluzowych stanów przednowotworowych – przekonuje K. Chrupczak.

Pacjenci, jeśli nawet sami dostrzegą zmiany w jamie ustnej, lekceważą je, ponieważ są niebolesne, nie przywiązują więc do nich należytej wagi. Zdaniem lekarzy dentystów wciąż za mało rozmawia się z pacjentami na temat zależności pomiędzy chorobami jamy ustnej i nowotworami. Tymczasem zaawansowana próchnica i zakażenia jamy ustnej (bakteryjne, grzybicze) mogą prowadzić do stanów zapalnych, które nieleczone są czynnikiem zwiększającym ryzyko wystąpienia raka. I znów – stanom tym sprzyja nadużywanie cukrów prostych w pokarmach i napojach.

Spojrzeć wielowymiarowo

Coraz częściej podkreśla się, że zdrowie jamy ustnej nie może być izolowane od reszty ciała. Ta wielowymiarowość już od kilku lat wybija się w działaniach związanych z obchodami Światowego Dnia Zdrowia Jamy Ustnej. Wzorem ubiegłego roku, na oficjalnej stronie kampanii „Polska mówi #aaa” będzie można zgłaszać wszelkie inicjatywy w tym zakresie. Wszystkie zostaną zaprezentowane na interaktywnej mapie. W 2018 r. w projekt aktywnie włączyły się przedszkola, szkoły, praktyki lekarskie oraz instytucje z całego kraju. Organizatorzy kampanii docierali do społeczeństwa m.in. poprzez spot edukacyjny wyemitowany w telewizji oraz kampanię ekranową na dworcach PKP w 10 miastach (blisko 100 tys. wyświetleń), cykl bezpłatnych badań w mobilnych gabinetach, publikacje na łamach mediów ogólnopolskich i branżowych, patronaty medialne, kreacje reklamowe, plakaty i ulotki. Współorganizatorem kampanii była Naczelna Izba Lekarska.

Lucyna Krysiak

Infografika: polskamowiaaa.pl