Próchnica zębów. Czym jest? Skąd się bierze?

Próchnica zębów jest chorobą przewlekłą, w której – na skutek działania kwasów pochodzących z fermentacji węglowodanów dostarczanych w diecie przez bakterie jamy ustnej – następuje zlokalizowane zniszczenie podatnych tkanek twardych zęba. Zjawisko to prowadzi do utraty substancji mineralnej zęba i w konsekwencji do rozwoju próchnicy.

Foto: Mariusz Tomczak

Próchnica jest najczęściej występującą chorobą przewlekłą na świecie: dotyka 80% populacji – w niektórych rejonach występowanie choroby jest częstsze niż w innych. Wczesne etapy rozwoju próchnicy (tzw. próchnica początkowa) mogą być zatrzymane i odwrócone pod warunkiem zmniejszenia wpływu czynników je wywołujących. W Polsce próchnica dotyka:

• 57,2% dzieci wieku 3 lat,
• 90,1% dzieci w wieku 7 lat,
• 96,1% młodzieży w wieku 18 lat,
• 99,9% dorosłych w wieku 35-44 lata.

43,9% osób w wieku 65-74 lat jest bezzębnych (dane epidemiologiczne uzyskane z badań prowadzonych w ramach programu „Monitoring Zdrowia Jamy Ustnej” na zlecenie Ministerstwa Zdrowia).

Tworzenie się ubytków próchnicowych przebiega według ściśle określonej sekwencji zmian. Proces ten rozpoczyna się od niewielkiej zmiany demineralizacyjnej bez ubytku tkanek, która może doprowadzić do znacznej destrukcji tkanek zęba, a w konsekwencji – do jego utraty. Podczas każdego posiłku bakterie znajdujące się w jamie ustnej przetwarzają dostarczane z dietą cukry w szkodliwe dla tkanek twardych zęba kwasy. Powodują one obniżenie pH, prowadząc w konsekwencji do utraty substancji mineralnych zęba.

Zęby w sposób ciągły poddawane są procesom demineralizacji i remineralizacji, na które wpływają nawyki dietetyczne i higieniczne pacjentów. Jeśli procesy demineralizacji trwają dłużej niż procesy remineralizacji, powstaje zmiana o wyglądzie białej plamy (próchnica początkowa). Należy podkreślić, że próchnica początkowa jest odwracalna i łatwa w postępowaniu, jednak bez odpowiedniego leczenia ząb będzie dalej ulegał destrukcji tracąc integralność tkanek twardych, co w efekcie doprowadzi do powstania ubytku.

Pomimo postępującego charakteru choroby próchnicowej, poprzez odpowiednie leczenie stomatologiczne, można uniknąć dalszego jej rozwoju.

Niewłaściwa dieta bogata w cukry, nieprawidłowa profilaktyka fluorkowa oraz zła higiena jamy ustnej to najważniejsze czynniki, które powinny być brane pod uwagę podczas profilaktyki i leczenia próchnicy. Trzeba pamiętać, że natężenie tych czynników, a tym samym ich przydatność w terapii są różne. Na całym świecie występuje zjawisko dynamicznej zmiany wzorców dietetycznych, co przyczynia się do rosnącej częstości występowania próchnicy w populacji niektórych krajów. Poniżej przedstawiono wybrane skutki choroby próchnicowej:

• wpływ na zdrowie: zły stan zdrowia jamy ustnej może doprowadzić do poważnych skutków (ubytków próchnicowych, utraty zębów, pojawienia się bólu i nieprawidłowego funkcjonowania narządu żucia),
• skutki socjalne: próchnica może wpływać niekorzystnie na samopoczucie, świadomość własnej wartości, zdolność do zatrudnienia i mobilność społeczną, na całym świecie w każdym roku szkolnym próchnica powoduje opuszczenie przez dzieci 51 milionów godzin lekcyjnych,
• skutki ekonomiczne: wpływ złego stanu jamy ustnej musi być rozpatrywany nie tylko na poziomie indywidualnym, lecz także na poziomie krajowym: 5-10% pieniędzy przeznaczonych na leczenie pacjentów jest wydawane na leczenie próchnicy.

Jesteś lekarzem dentystą? Studiujesz na kierunku lekarsko-dentystycznym? Interesuje cię stomatologia? Sprawdź, co na ten temat ostatnio opublikowaliśmy na naszym portalu (zobacz więcej).