Alergia na jad owadów

Reakcje po użądleniu owada mogą mieć charakter reakcji miejscowej o charakterze niealergicznym spowodowanej toksycznym działaniem składników jadu (enzymy, neurotoksyny), objawiającej się bólem, rumieniem i obrzękiem w miejscu użądlenia, ustępującym w ciągu kilku dni.

Foto: Marta Jakubiak

Po użądleniu obserwuje się również reakcje duże, miejscowe przebiegające z dreszczami i gorączkami. W przypadku użądlenia przez większą liczbę owadów może wystąpić uogólniona reakcja toksyczna z uszkodzeniem serca, mięśni, zaburzeniami czynności wątroby, nerek, niedokrwistością i ryzykiem zgonu po użądleniu przez więcej niż 200 owadów (50 u dzieci). Kolejnym typem reakcji po użądleniu są reakcje nietypowe, takie jak zapalenie naczyń czy choroba posurowicza.

Alergia na jad owadów jest to immunologicznie uwarunkowana nadwrażliwość na składniki jadu wywołująca objawy większe niż miejscowe. Wystąpić mogą reakcje anafilaktyczne po użądleniu przez owada błonkoskrzydłego. Szacunkowe liczby osób, u których występują bezpośrednie reakcje ogólnoustrojowe na użądlenia owadów, zamykają się w przedziale od 1 proc. do 7 proc. populacji ogólnej.

Reakcje anafilaktyczne są podzielone na 4 stopnie. W stopniu pierwszym występuje pokrzywka, świąd skóry, uczucie choroby, niepokój. W stopniu drugim do wymienionych objawów dołączają obrzęk naczynioruchowy, ucisk w klatce piersiowej, zawroty głowy, nudności, wymioty, biegunka i bóle brzucha. W stopniu trzecim dodatkowo obserwuje się: duszność, chrypkę, osłabienie, zamroczenie, lęk, zaburzenia połykania i mowy. W ostatnim stopniu czwartym pojawia się spadek ciśnienia, sinica, utrata świadomości, nietrzymanie moczu i stolca.

W Polsce najczęściej obserwuje się uczulenie na jad osy i pszczoły, rzadziej szerszenia, a wyjątkowo trzmiela. W diagnostyce uczuleń na jad owadów ważne znaczenie ma ustalenie rodzaju owada, który użądlił pacjenta, pomocnym w tym może być znajomość miejsc bytowania tych owadów. Osy są wszystkożerne i można je spotkać w miastach, przy cukierniach, śmietnikach, natomiast pszczoły raczej bytują na polach i łąkach. W dalszym etapie diagnostyki wykonuje się testy immunologiczne oraz śródskórne z jadem owadów. Trzeba jednak zaznaczyć, że nie kwalifikuje się do odczulania pacjentów którzy mają tylko dodatni wynik testu.

Pacjenci uczuleni na jad owadów są pacjentami specjalnej troski, gdyż często użądlenia przebiegają ze wstrząsem anafilaktycznym i wymagają kwalifikowanej pomocy medycznej. Pacjenci tacy powinni być zaopatrzeni w strzykawki z adrenaliną i mieć opracowany plan postępowania na wypadek użądlenia.

Alergię nad jad owadów błonkoskrzydłych leczy się poprzez terapię odczulającą. Polega ona na wielokrotnym podaniu rosnącej dawki szczepionki w celu uzyskania tolerancji organizmu na dany alergen (w tym przypadku jad konkretnego owada). Zazwyczaj terapia trwa od trzech do pięciu lat.

Dr n. med. Sławomir Tokarski
PCCHP w Rzeszowie

Źródło: Biuletyn OIL w Rzeszowie nr 2/2014