Codzienność chorych na raka. Ten raport zestawia obietnice z faktami
W obszarze profilaktyki onkologicznej Polska jest na końcu Europy. Fundacja Alivia przeprowadziła badanie ankietowe wśród swoich podopiecznych, a pozyskane dane zestawiła z deklaracjami kolejnych rządów, które zapewniają o postępie w onkologii.
4 lutego obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Walki z Rakiem, który ma na celu działanie na rzecz edukacji, profilaktyki oraz lepszego dostępu do leczenia onkologicznego. Choć słyszymy z mediów zapewnienia o poprawie sytuacji w polskiej onkologii, rzeczywistość pacjentów nie maluje się w optymistycznych barwach.
– Zmiany w onkologii często kończą się na deklaracjach zawartych na papierze, nie mając wiele wspólnego z codziennością chorych. Raport z naszego badania odzwierciedla doświadczenia konkretnych osób – na ich podstawie nie możemy analizować całej populacji osób chorych onkologicznie w Polsce, możemy jednak wnioskować o pojawiających się problemach i przyjrzeć się dokładniej procesowi diagnozy i leczenia – mówi Joanna Frątczak-Kazana, wicedyrektorka Onkofundacji Alivia.
Smutne wnioski z badania
Z danych fundacji Alivia wynika, że terminowość badań diagnostycznych spadła o 10 punktów procentowych w ciągu ostatnich pięciu lat. Wydłuża się też czas od postawienia diagnozy do rozpoczęcia leczenia. W badaniu co trzeci respondent musiał czekać ponad trzy miesiące, a to przecież czas, w którym nowotwór może się mocno rozwinąć. Z najnowszych danych wynika, że w Polsce na wizytę u lekarza specjalisty czeka się średnio 4,3 miesiąca, a dopiero po tym okresie lekarz może zalecić diagnostykę w kierunku wykrycia nowotworu.
Dane Narodowego Funduszu Zdrowia z końca 2024 r. wskazują, że zaledwie 65 proc. diagnostyki wstępnej oraz 69 proc. diagnostyki pogłębionej było wykonywane terminowo. To o ponad 10 punktów procentowych mniej niż na koniec 2020 r. 20 proc. ankietowanych czekało na diagnozę od 3 do 6 miesięcy od zgłoszenia lekarzowi pierwszych objawów, a kolejnych 18 proc. – powyżej 6 miesięcy.
NFZ i ministerstwo nie ujawniają danych
Fundacja zwraca też uwagę na moment rozpoczęcia leczenia. Zgodnie ze standardami pakietu onkologicznego, powinno nastąpić do dwóch tygodni od dnia zgłoszenia się pacjenta do szpitala. Z raportu wynika, że 36 proc. uczestników ankiety, u których rozpoznano nowotwór w ubiegłym roku, czekało na rozpoczęcie leczenia powyżej 3 miesięcy. Wśród badanych zdiagnozowanych przed 2020 rokiem było to 31 proc., co oznacza, że wydłużył się czas do rozpoczęcia leczenia.
– Wyniki naszego badania mogą wskazywać na pogarszający się dostęp do szybkiego leczenia onkologicznego w Polsce, które jest kluczowe dla wysokiej przeżywalności w przypadku nowotworów. Niestety, NFZ i Ministerstwo Zdrowia nie ujawniają pełnych danych na ten temat. I to jest jeden z postulatów Onkofundacji Alivia – aby publikować jasne i wymierne wskaźniki pozwalające oceniać jakość i terminowość opieki onkologicznej w Polsce. Nie tylko dotyczącą diagnostyki, ale także właśnie leczenia – wyjaśnia Joanna Frątczak-Kazana.
Ogromna rola profilaktyki
W przypadku nowotworów i rosnącej zachorowalności bardzo ważna jest profilaktyka pierwotna, której częścią są m.in. szczepienia przeciw HPV. Zgodnie z deklaracjami zawartymi w Narodowej Strategii Onkologicznej, do 2028 r. 60 proc. populacji docelowej powinna być wyszczepiona przeciw HPV. Jak się okazuje, na koniec 2024 r. wyszczepialność wyniosła niewiele ponad 25 proc. w grupie objętej programem bezpłatnych szczepień w 2023 r., a poniżej 10 proc. w rocznikach, które dołączyły do programu w 2024 r. Tymczasem średnia wyszczepialność dla 22 państw UE wynosi 64 proc.
Warto też wspomnieć o badaniach przesiewowych. Uwzględniając realizację mammografii czy cytologii Polska jest w ogonie Europy. W Narodowej Strategii Onkologicznej zaplanowano zwiększenie zgłaszalności na badania przesiewowe w kierunku raka piersi do końca 2024 r. do 60 proc., natomiast do końca 2027 r. do 70 proc. Rzeczywistość jest jednak inna, ponieważ realizacja mammografii w 2024 r. wyniosła połowę zaplanowanej wartości – 30 proc. Średnia europejska to 57 proc.
Postulaty fundacji
By sytuacja w polskiej onkologii miała realne szanse poprawy, konieczne jest zwiększenie finansowania na ochronę zdrowia. Fundacja postuluje wzrost nakładów na ochronę zdrowia do poziomu średniej dla krajów UE. Niezbędne jest również szukanie rozwiązań zmniejszających udział dotacji z budżetu państwa w całkowitych przychodach NFZ, aby zapewnić niezależność tej instytucji od decyzji politycznych.
W postulatach Alivii jest też opracowanie strategii profilaktyki, w tym przeciwnowotworowej w Polsce, oraz powołanie krajowego koordynatora ds. profilaktyki nadzorującego jej wdrażanie. Zgodnie z danymi zawartymi w raporcie, tylko 45 proc. ankietowanych wskazało na obecność opieki koordynatora podczas diagnostyki lub leczenia. Ponad połowa pacjentów nie uzyskała jego wsparcia na żadnym etapie choroby. W ramach wdrażania Krajowej Sieci Onkologicznej przewidziano szczególną rolę koordynatora, lecz dalej brakuje regulacji określających jego obowiązki.
