Europa chce się szczepić? Kto wierzy w skuteczność szczepionek?

Komisja Europejska opublikowała raport¹ na temat zaufania do szczepień wśród obywateli poszczególnych krajów Unii. W gronie największych sceptyków znaleźli się Polacy.

Przewodniczący Komisji Europejskiej Jean-Claude Juncker
Foto: KE

Podczas badania pytano m.in. o znaczenie szczepień dla dzieci, ich bezpieczeństwo oraz skuteczność. Jakich odpowiedzi udzielali respondenci?

Dla zdecydowanej większości (90 proc.) szczepionki są ważne.

Nieco mniej osób uważa, że są skuteczne. Trochę gorzej wypadła ocena bezpieczeństwa – ok. 82 proc. badanych jest zdania, że są to bezpieczne produkty.²

Za to już ponad 1/5 ankietowanych wskazała, że szczepienia nie są zgodne z ich przekonaniami religijnymi. Jednak prawdziwy obraz wyłania się dopiero, gdy przyjrzymy się wynikom poszczególnych krajów. Różnice są znaczące.

Portugalia na „tak”, Polacy na „nie”

Największy odsetek przekonanych o tym, że szczepienia są ważne dla dzieci, jest wśród obywateli Portugalii (98 proc.) i Finlandii (97,6 proc.), tuż za nimi są Hiszpanie, Duńczycy i Węgrzy. Najgorzej w tym zestawieniu wypadła Polska, gdzie tylko 75,9 proc. badanych dostrzega wagę szczepień. Wynik poniżej 80 proc. zanotowała jedynie jeszcze Bułgaria.

Różnice obserwujemy także w odpowiedziach na pytanie, czy szczepionki są bezpieczne. Tutaj ponownie na prowadzenie wysuwa się Portugalia (ponad 95 proc. uważa, że tak). Najmniej ufni w tym zakresie są Bułgarzy, Łotysze i Francuzi (wyniki pozytywnej oceny bezpieczeństwa u poniżej 70 proc. badanych). Polska zajęła czwarte miejsce od końca (72,4 proc. ankietowanych uważa, że szczepionki są bezpieczne).

W przypadku oceny skuteczności, dobrze efekty szczepień ocenia najwięcej Portugalczyków, Duńczyków, Hiszpanów, Luksemburczyków, Brytyjczyków, Finów, Niemców, Węgrów i Włochów (90-96 proc.).

Największym sceptycyzmem wykazali się Łotysze, Bułgarzy i Polacy – w tych krajach ponad 1/4 pytanych uważa, że szczepienia nie są skuteczne. Ogromne różnice dotyczą kwestii zgodności szczepień z przekonaniami religijnymi.  O ile konflikt na tym polu widzi tylko niecałe 8 proc. Litwinów, to już w przypadku Polaków ponad 40 proc. ankietowanych nie zgodziło ze stwierdzeniem, że szczepienia są zgodne z ich uczuciami religijnymi.

Respondentów poproszono też o opinię na temat dwóch konkretnych szczepionek: MMR i przeciw grypie. Ponad 80 proc. wszystkich badanych uważa, że szczepionka MMR jest ważna (dla ok. 97 proc. Portugalczyków, ale tylko 57 proc. Szwedów; Polska: 76 proc.), ale już znacząco mniej ankietowanych ma podobne zdanie o szczepieniu przeciw grypie – najmniej zwolenników znajdziemy w Austrii – 40,4 proc. – i Danii – 42,6 proc. (w Polsce – 59,7 proc.). Jeśli zaś chodzi o ocenę bezpieczeństwa, to więcej pytanych uważa za bezpieczną szczepionkę MMR niż tę przeciw grypie.

Co myśli lekarz?

W raporcie dodatkowo sondowano poziom zaufania do szczepień wśród tysiąca wybranych losowo lekarzy ogólnych z 10 krajów UE (Czechy, Estonia, Francja, Niemcy, Polska, Włochy, Rumunia, Słowacja, Hiszpania, UK). Wyniki potwierdziły, że odsetek lekarzy uważających, że szczepienia są dla dzieci ważne, jest bardzo wysoki – od 96 proc. pytanych w Czechach do 100 proc. w Rumunii (Polska: 99 proc.). Bardzo wysokie wskaźniki dotyczyły też opinii o bezpieczeństwie i skuteczności szczepionek.

Trzeba jednak zaznaczyć, że przy pytaniach o konkretną szczepionkę – MMR – sytuacja wygląda nieco inaczej w przypadku Czech i Słowacji.

O ile lekarze z pozostałych krajów w zdecydowanej większości uważają, że jest ona ważna i bezpieczna, to już tylko nieco ponad 70 proc. czeskich i 81 proc. słowackich lekarzy ocenia ją za istotną, a odpowiednio 63,6 proc. i 75,2 proc. – za bezpieczną. Wydaje się, że zaufanie do szczepień i wysoka świadomość zagadnienia to kluczowe kwestie warunkujące wysoki poziom wyszczepialności w społeczeństwach.

Państwa w różny sposób próbują egzekwować realizację programów szczepień. W części krajów UE zdecydowana większość szczepień zawartych w kalendarzu jest obligatoryjna, w innych istnieją tylko rekomendacje. Co jednak istotne, polityka staje się coraz mniej liberalna w tym zakresie, np. we Włoszech wprowadzono przepis, na podstawie którego do przedszkoli mogą być przyjmowane wyłącznie dzieci z aktualną kartą szczepień.

Lidia Sulikowska

¹ „State of Vaccine Confidence in the EU 2018”, London School of Hygiene & Tropical Medicine, Vaccine Confidence Project (na zlecenie KE), X 2018.

² Dwa lata temu w badaniu w ramach VCP, w którym sondowano zaufanie do szczepień w 67 krajach, najgorzej pod względem oceny bezpieczeństwa szczepionek wypadł właśnie region europejski. Wyniki zaniepokoiły Komisję Europejską, która postanowiła bliżej przyjrzeć się temu zagadnieniu, czego efektem jest raport opisany w tym artykule.