Gdy w rodzinie pacjenta dochodzi do przemocy

Obowiązujące przepisy prawa nakładają na przedstawicieli ochrony zdrowia konkretne zadania w sytuacjach, gdy w ramach pełnienia czynności służbowych podejmą podejrzenie, że w rodzinie pacjenta stosowana jest przemoc. Podstawowym działaniem w takich przypadkach jest udzielenie wsparcia, informacji o możliwościach pomocy w lokalnym środowisku oraz wszczęcie procedury „Niebieskiej Karty”.

Foto: freeimages.com

Prowadzony przez Małopolski Urząd Wojewódzki w Krakowie monitoring wskazuje, że w województwie małopolskim największy udział w uruchamianiu procedury interwencyjnej ma Policja i jednostki pomocy społecznej.

Osoby korzystające z poradnictwa i interwencji w związku z doświadczaniem przemocy w rodzinie – w najmniejszym stopniu korzystały z pomocy pracowników ochrony zdrowia. Dane te korespondują proporcjonalnie z wynikami badań w skali kraju (Badania WSPS: „Ewaluacja lokalnego systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie”, Warszawa 2013 r.).

Ważne jest, aby pracownicy podmiotów i służb udzielających pomocy – znali mechanizmy przemocy i ich wpływ na funkcjonowanie osób jej doświadczających oraz mieli kompetencje w dokonywaniu interwencji i stosowaniu procedur udzielania pomocy pacjentom.

Konieczne jest zaktywizowanie środowiska ochrony zdrowia, w tym szczególnie lekarzy, z uwagi na ważną rolę, jaką może i coraz częściej odgrywa ono w diagnozowaniu i udzielaniu pomocy w zjawisku przemocy domowej. W tym celu odbyło się spotkanie przedstawicieli Wydziału Polityki Społecznej Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego z lekarzami – konsultantami wojewódzkimi.

W trakcie spotkania podjęto próbę odpowiedzi na pytania dotyczące przyczyn małej aktywności pracowników ochrony zdrowia w inicjowaniu i wszczynaniu procedury „NK” oraz w pracach gminnych zespołów interdyscyplinarnych i grup roboczych. W trakcie żywej dyskusji, lekarze – konsultanci zwrócili uwagę, że procedura „NK” jest negatywnie postrzegana przez lekarzy, głównie z uwagi na jej „biurokratyczny” aspekt (trzeba dużo pytać, pisać, wypełnienie trwa ok. 30 minut).

Wyrazili też wątpliwości co do skuteczności uruchamiania procedury zgłaszania przemocy – takie jest, ich zdaniem, także stanowisko kobiet – ofiar przemocy.

Zasugerowali więc, aby dokonać badań skuteczności udzielanej pomocy ofiarom przemocy, a ich wyniki przedstawiać szerokiemu odbiorcy, jako argument do m.in. uruchamiania procedury pomocy, wg mechanizmu:

• jeśli lekarze (i przedstawiciele innych zawodów) będą mieć przekonanie, na podstawie wyników badań, o skuteczności udzielanej pomocy – będą informować o miejscach i osobach jej udzielających;
• jeśli osoby doznające przemocy będą mieć przekonanie o skuteczności pomocy – będą ujawniać sytuacje przemocy i korzystać z miejsc (osób) udzielających pomocy.

W trakcie wspomnianego spotkania lekarze powiedzieli też, że występuje niespójność, a nawet sprzeczność przepisów prawa w sprawie ujawniania danych wrażliwych dotyczących pacjentów, u których lekarz zdiagnozuje symptomy zjawiska przemocy w rodzinie. Ich zdaniem przekazywanie tych danych innym podmiotom jest niezgodne z zapisami ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty.

Małopolski Urząd Wojewódzki zwrócił się w tej sprawie do Departamentu Prawnego Ministerstwa Zdrowia o interpretację przepisów prawa.

Otrzymaliśmy odpowiedź, że: „(…) zgodnie z art 9 c. ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, lekarz lub inna osoba wykonująca zawód medyczny przekazuje dane pacjenta w ramach procedury ‘Niebieskie Karty’ przewodniczącemu zespołu interdyscyplinarnego, który, w zakresie niezbędnym do realizacji zadań, jest obowiązany do przetwarzania danych osób dotkniętych przemocą w rodzinie lub osób stosujących przemoc, w tym dotyczących stanu zdrowia, oraz zachowania poufności wszelkich informacji i danych, które uzyskał przy realizacji zadań, także po ustaniu członkostwa w zespole interdyscyplinarnym oraz w grupach roboczych”.

Dużo niejasności i – w konsekwencji – oporu w uruchamianiu interwencji i pomocy, budzi dokonywanie diagnozy w sytuacjach podejrzenia stosowania przemocy w rodzinie. Kryteria oceny występowania tego zjawiska nie są bowiem jednoznaczne.

Wychodząc naprzeciw temu problemowi Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie – Niebieska Linia – opracowało „Kwestionariusze oceny ryzyka występowania przemocy w rodzinie oraz algorytmy postępowania w przypadku podejrzenia przemocy w rodzinie dla przedstawicieli ochrony zdrowia”.

Uruchomienie interwencji w zjawisku przemocy winno być powszechnie postrzegane jako udzielanie pomocy osobom jej doświadczającym, nie zaś jako denuncjowanie rodziny, mające nadal jeszcze w naszym społeczeństwie mocno negatywne konotacje.

Małgorzata Lechowicz, Jerzy Szczepaniec
Wydział Polityki Społecznej Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie
(współpraca: dr Jarosław Zawiliński, OIL w Krakowie)

Źródło: „Gazeta Lekarska” nr 10/2015