Mediacja medyczna. Zarządzaj efektywnie konfliktem

Instytucję mediacji w sprawach cywilnych wprowadzono do polskiego systemu prawnego ustawą z 28 lipca 2005 r. o zmianie ustawy kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw. Niniejszy artykuł poświęcony jest przybliżeniu tematyki mediacji na linii lekarz-pacjent, którą można zainicjować na polubownym etapie konfliktu bądź w trakcie trwającego postępowania sądowego.

Foto: pixabay.com

Rozwój medycyny polega nie tylko na pojawianiu się nowych metod diagnozowania i leczenia, ale także na zmianie relacji pomiędzy lekarzem i pacjentem.

Utrzymujący się przy tym wzrost świadomości medycznej i oczekiwań pacjentów wpływa na liczbę interwencji ukierunkowanych bezpośrednio na działania lekarzy, na gruncie prawa karnego, cywilnego czy odpowiedzialności zawodowej. To właśnie na początkowym etapie, w którym pacjent zgłasza roszczenia odszkodowawcze bądź w niektórych przypadkach pretensje odnośnie postępowania lekarza, nie można pozostać biernym. W interesie personelu medycznego jest podjęcie próby rozwiązania sporu polubownie.

Dlaczego w drodze mediacji?

Specyfika spraw medycznych przede wszystkim ujawnia się dużym nasileniem emocjonalnym każdej ze stron. Z perspektywy pacjenta odczuwany jest wymóg wyjaśnienia zaistniałego zdarzenia medycznego, udzielenia mu informacji – czego z reguły nie otrzymuje. Niejednokrotnie motywacja pacjenta lub jego rodziny przejawia się potrzebą okazania szacunku, np. w formie przeprosin, ale także chęcią doprowadzenia do zmian w procedurach medycznych, by wyeliminować podobne zajścia w przyszłości. Kwestie finansowe są niezwykle rzadko głównym ogniwem sporu.

Dla lekarza wchodzenie w konflikt z pacjentem, sytuację obarczoną stresem, poczuciem dyskomfortu z powodu możliwości wyrządzenia komuś krzywdy, stwarzającej ryzyko upadku dobrej reputacji, czy zakończenia współpracy w danym podmiocie medycznym, z oczywistych powodów nie będzie działaniem korzystnym. Uważam, że wyzwaniem w sferze wyjaśniania roszczeń medycznych jest brak, podpartej pomocą osoby trzeciej, łączności na poziomie lekarz-pacjent. Mediacja, jako polubowna i pozasądowa metoda rozwiązywania sporów, w której bierze udział neutralny i bezstronny mediator, ma na celu wspomóc strony konfliktu we wzajemnej komunikacji, określeniu interesów, czego efektem może być wypracowanie akceptowalnego dla stron konsensusu, podpartego wysłuchaniem się nawzajem i zrozumieniem.

A przecież, jak podkreśla amerykański lekarz David H. Newman, „najważniejszym czynnikiem odpowiedzialnym za sukces lub porażkę nie jest infrastruktura, ale kontakt między lekarzem a pacjentem. Prawdziwy przełom musi zacząć się od środka, w obrębie relacji między lekarzem i pacjentem”¹. Mediacja zapewnia bezpieczną atmosferę rozmów, daje poczucie komfortu porozumiewania się pacjenta bezpośrednio z lekarzem. Możliwe jest to do osiągnięcia na każdym etapie konfliktu, pozasądowym i sądowym. Mediator ma zadbać o równowagę stron i udrożnienie komunikacji, po to, by strony mogły wypracować kompromis.

Korzyści dla obu stron

Mediacja to alternatywa dla postępowania sądowego, daje możliwość obu stronom konfliktu – lekarzowi i pacjentowi – realizację ich dążeń. Tylko wzajemne wyjaśnienie stanowisk przy obecności bezstronnej osoby trzeciej, czyli mediatora, pozwala na zrozumienie się oraz sprostanie ewentualnym oczekiwaniom. Takiej atmosfery nie zapewnia sala sądowa. Na przykład w toku mediacji możliwe jest uzyskanie przez pacjenta przeprosin i kompensaty finansowej, z kolei dla lekarza istnieje możliwość negocjowania potencjalnej kwoty odszkodowania, zachowanie reputacji czy szacunku kolegów, a dla podmiotu zarządzającego placówką medyczną istotne pozostaje zachowanie dobrego specjalisty.

Mediacja stwarza również możliwość spojrzenia przez zainteresowane strony na sprawę z innego punktu widzenia czy też wyciągnięcia przez lekarza dla swojej praktyki zawodowej wniosków na przyszłość. Niewątpliwie to narzędzie może być pomocne w rozwiązywaniu konfliktów powstałych w relacjach lekarz-pacjent, a przy tym nieść dobry grunt do ich odbudowania. Postępowanie sądowe nacechowane jest formalizmem, mediacja daje większą możliwość kształtowania reguł postępowania, a strony mają zapewnioną elastyczność w zakresie formułowania treści porozumienia, które może przewidywać oryginalne rozwiązania. Niewątpliwymi atutami tej metody jest poufność i dobrowolność.

Zasada poufności mediacji stwarza możliwość rozwiązania konfliktu przy zachowaniu tajemnicy, z kolei dobrowolność daje gwarancję decydowania o przebiegu mediacji i momencie jej zakończenia przez same zainteresowane strony. Postępowania w sprawach o błąd medyczny są niezwykle skomplikowane pod względem dowodowym, częstokroć trwają w sądzie wiele lat. W mediacji medycznej wyeliminowano wyzwania postępowania dowodowego. Nie ma formalnych przeszkód, aby zainteresowane strony w toku mediacji zdecydowały się na powołanie biegłego lekarza, który wyda prywatną opinię, będącą podłożem do dalszych rozmów. W praktyce warto w toku postępowania mediacyjnego korzystać z pomocy zaufanego prawnika.

Udział pełnomocnika zabezpiecza interesy lekarza, poprzez prawną ocenę zgłaszanych roszczeń przez pacjenta. Co ważne, mediacja pozwala zakończyć spór w sposób efektywny, gdyż zatwierdzona przez sąd ugoda zawarta przed mediatorem ma moc wyroku sądowego, a zatem sfinalizowana ugodą mediacja eliminuje potencjalne roszczenia w przyszłości. Myślę, że pozytywnie należy ocenić wszelkie kroki w branży medycznej mające na celu zminimalizowanie potencjalnych spraw sądowych. Pod rozwagę można poddać umieszczenie klauzuli mediacyjnej w umowie z pacjentem, zawieranej przed rozpoczęciem procesu leczenia czy diagnostyki. Zgodnie z treścią takiej klauzuli strony zobowiązane byłyby w pierwszej kolejności do podjęcia próby polubownego rozwiązania sporu, właśnie w drodze mediacji.

Karolina Wrąbel, adwokat, mediator stały przy Sądzie Okręgowym w Łodzi

¹ D.H. Newman „Cień Hipokratesa. Tajemnice domu medycyny”, Kraków 2010, s. 8, za: „Realizacja zasady informed consent w kontekście relacji lekarz – pacjent. Wyzwania i bariery rozwojowe w Polsce”, Warszawa 2012, www.rpo.gov.pl/pliki/13584264060.pdf

Sprawy do mediacji:

• uszkodzenia ciała / rozstrój zdrowia pacjenta, będące skutkiem błędnej diagnozy, błędów w leczeniu (zabiegu), podaniu niewłaściwego leku, niewłaściwego zachowania się personelu medycznego.

Korzyści z mediacji:

• ochrona dobrego imienia i reputacji
• szybsze zakończenie stresującej sytuacji
• realizacja empatii
• wpływ na wysokość odszkodowania
• możliwość ponownego skupienia się na pracy zawodowej
• współdecydowanie o swoim losie
• możliwość uniknięcia postępowania cywilnego czy karnego