Uchylenie tajemnicy zawodowej
Tajemnica lekarska a uprawnienia ubezpieczyciela do informacji o stanie zdrowia ubezpieczonego pacjenta. Zachowanie tajemnicy jest jednym z istotniejszych obowiązków ciążących na lekarzu, związanych z wykonywaniem czynności zawodowych. Obowiązek ten nie ma jednak charakteru bezwzględnego.
Foto: freeimages.com
Uchylenie tajemnicy lekarskiej może nastąpić z kilku powodów. Spośród całego katalogu różnych sytuacji, do najważniejszych z pewnością należą:
- zgoda pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego,
- działanie dla dobra pacjenta,
- działanie w interesie osób trzecich w celu ochrony ich życia lub zdrowia,
- działanie w ramach upoważnienia wynikającego z odrębnych przepisów.
W praktyce lekarskiej wiele niejasności budzi dopuszczalność przekazania informacji ubezpieczycielowi. Spośród wielu uprawnionych instytucji, tylko bowiem ubezpieczyciel może wprawdzie uzyskać określone informacje medyczne, ale dopiero za zgodą pacjenta. Pozostałe instytucje czy organy (sądy, prokurator) mogą otrzymać dane bez takiej zgody, a niekiedy wiedzy pacjenta.
Ubezpieczyciel może być zainteresowany danymi medycznymi pacjenta przed zawarciem z nim umowy ubezpieczenia (w szczególności w przypadku ubezpieczeń osobowych), jak i w trakcie jej obowiązywania. Ten ostatni przypadek dotyczy zwłaszcza sytuacji, w której ubezpieczyciel chce ustalić zakres oraz rozmiar poniesionego przez poszkodowanego uszczerbku.
Może się też zdarzyć, że ogólne warunki ubezpieczeń pozwalają – w niektórych okolicznościach – odmówić wypłaty odszkodowania lub zmniejszyć jego wysokość i ubezpieczyciel pragnie ustalić, czy okoliczności te wystąpiły w konkretnym stanie faktycznym. Tytułem przykładu w ubezpieczeniach NNW naturalna choroba lub śmierć pacjenta wywołana chorobą nie stanowi zazwyczaj nieszczęśliwego wypadku, który jest objęty zakresem ochrony ubezpieczeniowej.
Obowiązek udzielenia ubezpieczycielowi stosownych informacji dotyczy zarówno podmiotów leczniczych, jak i osób wykonujących zawód medyczny w formie indywidualnej lub specjalistycznej praktyki lekarskiej, indywidualnej lub specjalistycznej praktyki pielęgniarki (położnej) albo grupowej praktyki lekarskiej i grupowej praktyki pielęgniarek (położnych).
Przy określeniu sytuacji tych podmiotów w stosunku do ubezpieczyciela decydujące znaczenie mają przepisy ustawy z 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz.U. 2013, nr 124, poz. 950 z późn. zm.). Zgodnie z treścią art. 22 przywołanej ustawy zakład ubezpieczeń może uzyskać odpłatnie od podmiotów wykonujących działalność leczniczą, które udzielały świadczeń zdrowotnych ubezpieczonemu:
- informację o okolicznościach związanych z oceną ryzyka ubezpieczeniowego i weryfikacją podanych przez tę osobę danych o jej stanie zdrowia,
- ustaleniem prawa tej osoby do świadczenia z zawartej umowy ubezpieczenia i wysokością tego świadczenia,
- informację o przyczynie śmierci ubezpieczonego, z wyłączeniem wyników badań genetycznych.
Aby jednak nie pozwolić na jakąkolwiek dowolność w tym zakresie Minister Zdrowia w rozporządzeniu z 17 maja 2012 r. (Dz.U. 2012, poz. 605) w sprawie szczegółowego zakresu i trybu udzielania zakładom ubezpieczeń przez podmioty wykonujące działalność leczniczą informacji o stanie zdrowia ubezpieczonych (…) oraz sposobu ustalania wysokości opłat za udzielenie tych informacji, określił zasady udzielania ubezpieczycielom informacji medycznych.
Zgodnie z przepisami rozporządzenia ubezpieczycielowi mogą zostać przekazane ściśle określone dane:
- o przyczynach hospitalizacji, wykonanych w jej trakcie badań diagnostycznych i ich wynikach, innych udzielonych świadczeniach zdrowotnych, wynikach leczenia i rokowaniach oraz wynikach sekcji zwłok, jeżeli została przeprowadzona,
- o przyczynach leczenia ambulatoryjnego, wykonanych w jego trakcie badaniach diagnostycznych i ich wynikach, innych udzielonych świadczeniach zdrowotnych, wynikach leczenia i rokowaniach,
- o wynikach przeprowadzonych konsultacji.
Informacje o przyczynach hospitalizacji i leczenia powinny zawierać kod jednostki chorobowej zgodnie z Międzynarodową Statystyczną Klasyfikacją Chorób i Problemów Zdrowotnych Rewizja Dziesiąta. Natomiast wniosek ubezpieczyciela, poza danymi pozwalającymi na identyfikację pacjenta, powinien ponadto zawierać podstawę prawną upoważniającą do otrzymania informacji oraz jej zakres oraz imię i nazwisko lekarza upoważnionego przez zakład ubezpieczeń do wystąpienia o dane medyczne.
Możliwość uzyskania określonych danych uzależniona jest od pisemnej zgody ubezpieczonego pacjenta. W praktyce powstało pytanie, czy i w jaki sposób lekarz powinien kontrolować, czy pacjent faktycznie udzielił takiej zgody. W szczególności, czy konieczne jest dołączenie do wniosku ubezpieczyciela takiej zgody lub jej kopii.
Treść przepisów wskazuje na brak takiego obowiązku. Zgodnie z przepisami w/w rozporządzenia we wniosku zakładu ubezpieczeń powinno zostać zamieszczone jego oświadczenie o posiadaniu pisemnej zgody ubezpieczonego pacjenta albo jego przedstawiciela ustawowego.
Podmiot wykonujący działalność leczniczą jest zobowiązany do udzielenia odpowiedzi na pytania ubezpieczyciela w terminie 14 dni od daty otrzymania wniosku. Ustawodawca wymaga ponadto, aby udzielenie informacji nastąpiło w trybie zapewniającym zachowanie poufności i ochronę danych osobowych. Przekazanie informacji ma charakter odpłatny. Opłata ta nie może być jednak dowolna, jej wysokość powinna bowiem uwzględniać koszty wytworzenia, przetworzenia oraz udzielenia informacji.
Dodatkowo ubezpieczyciel może (za pisemną zgodą osoby, której dane dotyczą albo jej przedstawiciela ustawowego) na pisemne żądanie innego zakładu ubezpieczeń udostępnić temu zakładowi ubezpieczeń przetwarzane przez siebie dane osobowe, w zakresie potrzebnym do oceny ryzyka ubezpieczeniowego i weryfikacji danych podanych przez ubezpieczającego lub ubezpieczonego lub osobę, na rzecz której ma zostać zawarta umowa ubezpieczenia, ustalenia prawa ubezpieczonego do świadczenia z zawartej umowy ubezpieczenia i wysokości tego świadczenia, a także do udzielenia posiadanych przez siebie informacji o przyczynie śmierci ubezpieczonego lub informacji niezbędnych do ustalenia prawa uprawnionego do odszkodowania z tytułu umowy ubezpieczenia i jego wysokości.
Ustawa z 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta przewiduje ponadto kilka przypadków, w których podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych powinien udostępnić dokumentację medyczną. Do katalogu uprawnionych instytucji został także zaliczony ubezpieczyciel. Podobnie jak w przypadku informacji o stanie zdrowia, tak i w przypadku udostępnienia dokumentacji medycznej konieczne jest uzyskanie uprzedniej zgody pacjenta.
Art. 26 ust. 3 ust.pr.pacj. nie precyzuje, w jaki sposób zgoda ta ma zostać udzielona. Biorąc pod uwagę trudności praktyczne (pacjent nieprzytomny, niezdolny do udzielenia zgody, śmierć pacjenta) ubezpieczyciele niejednokrotnie odbierają od swoich ubezpieczonych zgodę in blanco przy zawieraniu umowy ubezpieczenia.
W powołanych przepisach nie zostało ponadto wyjaśnione, czy zgoda ta dotyczy całej dokumentacji medycznej, czy też odnosi się jedynie do określonych dokumentów istotnych dla ubezpieczyciela w konkretnym przypadku. Dlatego należy uważnie przeanalizować oświadczenie pacjenta tak, aby udostępnienie dokumentacji medycznej nastąpiło zgodnie z zakresem udzielonego upoważnienia.
Naruszenie opisanych zasad udzielania informacji ubezpieczycielowi będzie bowiem traktowane jako naruszenie przez lekarza tajemnicy zawodowej, co z kolei może rodzić jego odpowiedzialność prawną.
Małgorzata Serwach
Uniwersytet Łódzki
Źródło: „Gazeta Lekarska” nr 2/2015
„Ignorantia iuris nocet” (łac. nieznajomość prawa szkodzi) – to jedna z podstawowych zasad prawa, pokrewna do „Ignorantia legis non excusat” (łac. nieznajomość prawa nie jest usprawiedliwieniem). Nawet jeśli nie interesujesz się prawem medycznym, warto regularnie śledzić dział Prawo w portalu „Gazety Lekarskiej” (zobacz więcej). Znajdziesz tu przydatne informacje o ważnych przepisach w ochronie zdrowia – zarówno już obowiązujących, jak i dopiero planowanych.
