Nobel za badania nad ewolucją człowieka

Tegorocznym laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny został prof. Svante Pääbo. Naukowca doceniono „za odkrycia dotyczące genomów wymarłych homininów i ewolucji człowieka”.

Przyznany w poniedziałek 3 października medyczny Nobel to – już po raz kolejny – ukłon w stronę nauk podstawowych. Zgromadzenie Noblowskie Instytutu Karolinska nagrodziło pochodzącego ze Szwecji genetyka za jego wkład w zrozumienie, kim jesteśmy i co czyni nas ludźmi.

Naukowcowi udało się zsekwencjonować genom neandertalczyka, a także dokonać odkrycia nieznanego wcześniej innego hominina, denisowianina (człowiek z Denisowej Jaskini). Co więcej, Svante Pääbo udowodnił, że doszło do przepływu genów od tych wymarłych homininów do homo sapiens. Działo się to ok. 70 tys. lat temu, kiedy homo sapiens emigrowali z Afryki. Wówczas neandertalczycy zamieszkiwali zachodnią Eurazję, a denisowianie żyli we wschodnich regionach kontynentu. Transfer ich genów miał wpływ na fizjologię współczesnych ludzi, na przykład występująca powszechnie wśród Tybetańczyków denisowiańska wersja genu EPAS1 umożliwia im przeżycie na dużych wysokościach. Z kolei geny neandertalskie wpływają na reakcję naszego układu odpornościowego na różne infekcje.

Zgromadzenie Noblowskie podkreśliło, że badania Svante Pääbo zainicjowały powstanie nowej dyscypliny naukowej – paleogenomiki – i dały początek zrozumieniu na nowo ewolucji współczesnego człowieka, co w przyszłości być może przyniesie odpowiedź na fundamentalne pytanie – co czyni nas takimi, jacy jesteśmy.

– Ta Nagroda Nobla to odpowiedź na to, skąd jesteśmy, jak jesteśmy starzy, jak długo różnego rodzaju hominidy żyły obok siebie – czy jako homo sapiens byliśmy sami, czy mieszkali obok nas neandertalczycy. Jak się okazuje, mieszkali. Mamy z neandertalczykami wspólne geny, co udowodnił dzisiejszy laureat Nagrody Nobla. Ta nagroda pozwala nam odkryć nasze korzenie oraz docenić badania naukowe, umożliwiające wykorzystanie mitochondrialnego DNA. To pokazuje, że obecnie dysponujemy narzędziami, dzięki którym możemy poznać rzeczy, będące dla nas jeszcze kilkanaście lat temu niedostępne naszemu poznaniu – mówi prof. Marta Struga z Katedry i Zakładu Biochemii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, ekspert centrum informacyjnego Tygodnia Noblowskiego Centrum Współpracy i Dialogu Uniwersytetu Warszawskiego.

Svante Pääbo urodził się w 1955 r. w Sztokholmie (Szwecja). Jest twórcą i dyrektorem Instytutu Antropologii Ewolucyjnej im. Maxa Plancka w Lipsku (Niemcy). W przeszłości był wielokrotnie nagradzany za swoje osiągnięcia naukowe.

Lidia Sulikowska