Dyżur pod telefonem a prawo do odpoczynku

Czy lekarz może zostać zobowiązany do pełnienia „dyżuru pod telefonem” bezpośrednio po zakończeniu dyżuru medycznego? Kiedy pracownikowi przysługuje 11-godzinny nieprzerwany odpoczynek dobowy?

Foto: freeimages.com

Kwestia planowania pracy lekarzy w jednostkach służby zdrowia zawsze budzi kontrowersje.

Rozplanowanie dobowego czasu pracy oraz dyżurów medycznych niejednokrotnie stanowi wyzwanie wobec niewystarczającej liczby pracowników, czy też w związku z ich różnorodnym zatrudnieniem – na podstawie umów o pracę z klauzulą opt-out, bez klauzuli opt-out, czy też na tzw. kontraktach. Dlatego praktyką jest zobowiązywanie pracowników do pełnienia tzw. dyżurów pod telefonem.

Możliwość taką przewiduje art. 151⁵ ust. 1 kodeksu pracy stanowiąc, że: „Pracodawca może zobowiązać pracownika do pozostawania poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do wykonywania pracy wynikającej z umowy o pracę w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę (dyżur)” oraz art. 98 ust. 1 ustawy o działalności leczniczej, zgodnie z którym: „Pracownicy, o których mowa w art. 95 ust. 1, mogą zostać zobowiązani do pozostawania w gotowości do udzielania świadczeń zdrowotnych.”

Jednakże przyglądając się kilku miesięcznym rozkładom pracy, zwróciłam uwagę na częsty problem dotyczący nierespektowania norm dobowego odpoczynku. Warto przypomnieć regulacje prawne odnoszące się do „dyżurów pod telefonem”.

Jak wskazałam powyżej, ustawa o działalności leczniczej oraz regulacje kodeksu pracy dopuszczają zobowiązanie pracownika do pozostawania w gotowości do świadczenia pracy poza normalnym czasem pracy. Jest to zatem dyżur pełniony przez lekarza poza zakładem pracy, z tym zastrzeżeniem, że w momencie stawienia się przez pracownika do zakładu pracy w wykonaniu wezwania, traktujemy go jak dyżur medyczny.

Zgodnie bowiem z art. 98 ust. 4 ustawy o działalności leczniczej: „W przypadku wezwania do podmiotu leczniczego zastosowanie mają przepisy dotyczące dyżuru medycznego.” Okres pozostawania przez pracownika w gotowości do świadczenia pracy nie wlicza się jednakże do czasu pracy. Stanowi o tym wprost art. 151⁵ § 2 kodeksu pracy: „Czasu dyżuru nie wlicza się do czasu pracy, jeżeli podczas dyżuru pracownik nie wykonywał pracy.” Dopiero jeżeli w wyniku wezwania lekarz będzie świadczył pracę, wówczas ten okres, jako już dyżur medyczny, zostanie wliczony do czasu pracy.

Niezależnie od powyższego należy podkreślić, że chociaż „dyżur pod telefonem” nie jest wliczany do czasu pracy, to musi być brany pod uwagę przy określaniu dobowego i tygodniowego odpoczynku. Tym samym zobowiązanie pracownika do pozostawania w gotowości musi uwzględniać przysługujący mu ustawowo 11-godzinny nieprzerwany odpoczynek dobowy oraz 35 godzinny nieprzerwany odpoczynek tygodniowy.

Zgodnie z art. 151⁵ §2 zd. 2 kodeksu pracy: „Czas pełnienia dyżuru nie może naruszać prawa pracownika do odpoczynku, o którym mowa w art. 132 i 133.” Przy tym art. 132 kodeksu pracy wprowadza obowiązek 11-godzinnego odpoczynku dobowego, a art. 133 kodeksu pracy odnosi się do 35-godzinnego odpoczynku tygodniowego.

Z kolei zgodnie z art. 97 ust. 1 ustawy o działalności leczniczej: „Pracownikowi przysługuje w każdej dobie prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku” i ust. 3: „Pracownikowi przysługuje w każdym tygodniu prawo do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku, obejmującego co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego.”

Tytułem przykładu: pracownik, który rozpoczyna dobę pracy o godziny 7.25 i przepracuje 7 godzin i 35 minut do godziny 15.00, a następnie od godziny 15.00 do godziny 7.25 dnia następnego pełni dyżur medyczny, nie może zostać zobowiązany do pełnienia „dyżuru pod telefonem” bezpośrednio po zakończeniu dyżuru medycznego. W takiej sytuacji pracownikowi powinien zostać udzielony 11 godzinny odpoczynek dobowy bezpośrednio po zakończeniu dyżuru medycznego.

Innym przykładem są często spotykane 24-godzinne „dyżury pod telefonem” pełnione przez lekarza w dniach, w których zgodnie z harmonogramem nie świadczy pracy w podmiocie leczniczym. W takich przypadkach, prawidłowo rozpisany dyżur pod telefonem, co do zasady może trwać 13 godzin (+ 11 godzin odpoczynku).

Podsumowując, chociaż „dyżur pod telefonem” z założenia wiąże się z pozostawaniem przez pracownika w gotowości do świadczenia pracy poza zakładem pracy, to jednak zgodnie z przepisami prawa nie może naruszać praw pracownika do dobowego i tygodniowego odpoczynku, niezależnie od tego, czy pracownik świadczył pracę w wyniku wezwania.

Urszula Wójcikiewicz-Pociecha
Adwokat

„Ignorantia iuris nocet” (łac. nieznajomość prawa szkodzi) – to jedna z podstawowych zasad prawa, pokrewna do „Ignorantia legis non excusat” (łac. nieznajomość prawa nie jest usprawiedliwieniem). Nawet jeśli nie interesuje cię prawo medyczne, warto regularnie śledzić dział Prawo w portalu „Gazety Lekarskiej”. Znajdziesz tu przydatne informacje o ważnych przepisach w ochronie zdrowia – zarówno już obowiązujących, jak i dopiero planowanych.